Στις 27 Οκτωβρίου 1923 είχαμε την αποτυχία του στρατιωτικού κινήματος των Λεοναρδόπουλου, Γαργαλίδη, Ζήρα, που είχε ξεσπάσει μερικές μέρες νωρίτερα στις 22 του μηνός με την αποστολή προκηρύξεως στον τύπο της εποχής, με την οποία ζητούσαν να παραιτηθεί η Επαναστατική Κυβέρνηση των Κονδύλη – Γονατά και να διενεργηθούν εκλογές με διαφορετικό εκλογικό νόμο.
Το προαναφερθέν στρατιωτικό κίνημα είχε ως φυσικούς ηγέτες του τον βενιζελικών φρονημάτων Υποστράτηγο Γεώργιο Λεοναρδόπουλο, ο οποίος είχε συμμετάσχει στο «Κίνημα της Εθνικής Αμύνης» του 1916 στη Θεσσαλονίκη, τον μάλλον ασαφούς πολιτικής θέσεως Υποστράτηγο Παναγιώτη Γαργαλίδη, τον εκπρόσωπο των αντιβενιζελικών αξιωματικών Συνταγματάρχη Γεώργιο Ζήρα και τους τότε Αντισυνταγματάρχες Δημήτριο Αβράμπο και Μιχαήλ Νικολαρέα. Στην ιστορία όμως έμεινε με τα ονόματα των δύο πρώτων, που ήταν και οι αρχαιότεροι κατά βαθμό, δηλ. «Κίνημα Λεοναρδόπουλου – Γαργαλίδη. Εκδηλώθηκε δε, στις 22 Οκτωβρίου 1923, δηλαδή μόλις τρεις μέρες μετά την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών στις 16 Δεκεμβρίου 1923!
Τα μεσάνυχτα της 21/22 Οκτωβρίου 1923 εκδηλώθηκε το κίνημα, στο οποίο σημαντικότατο ρόλο διαδραμάτισε μία οργάνωση κατώτερων αντιβενιζελικών αξιωματικών, προσκείμενη στον Ιωάννη Μεταξά, πιο γνωστή ως «Οργάνωση Ταγματαρχών». Ευφυώς όμως σκεπτόμενοι από τακτικής και πολιτικής απόψεως, για να φανεί ότι το κίνημά τους είχε ευρεία βάση, πρόσφεραν την ηγεσία του στους βενιζελικών φρονημάτων Υποστρατήγους Λυκιαρδόπουλο, από τον οποίο η Επαναστατική Κυβέρνηση είχε αφαιρέσει τη Διοίκηση του Γ’ Σώματος Στρατού, γεγονός που τον είχε πικράνει σφόδρα, και (λιγότερο) Γαργαλίδη, όπως και στον Συνταγματάρχη Ζήρα.
Στόχος των κινηματιών ήταν να διαλυθεί η Επαναστατική Κυβέρνηση, και να προκηρυχθούν εκλογές αλλά με διαφορετικό εκλογικό νόμο από τον τότε ισχύοντα.
Υπέρ των κινηματιών τάχτηκαν οι περισσότερες στρατιωτικές μονάδες Μακεδονίας και Θράκης καθώς και όλες τις στρατιωτικές φρουρές της Πελοποννήσου, περιοχή στην οποία η μεγάλη πλειοψηφία των αξιωματικών ήταν φανατικοί αντιβενιζελικοί, ενώ υπέρ του κινήματος εκδηλώθηκαν και μονάδες του Ε΄ Σώματος Στρατού στην Ήπειρο.
Πιστές στην Επαναστατική Κυβέρνηση, που και αυτή στην πραγματικότητα κυβέρνηση (βενιζελικών) κινηματιών ήταν, παρέμειναν οι φρουρές Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Λαρίσης και Ιωαννίνων, καθώς και το Πολεμικό Ναυτικό, που έτσι και αλλιώς ο Γαργαλίδης δεν το ήθελε στο κίνημά του!
Η αντίδραση της Επαναστατικής Κυβερνήσεως ήταν γρήγορη και δυναμική.
Ο Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας χαρακτήρισε το κίνημα ωε «προδοτική πράξη», κήρυξε τον Στρατιωτικό νόμο σε όλη την επικράτεια και κινητοποίησε όλες τις πιστές στην κυβέρνηση στρατιωτικές μονάδες.
Οι κινηματίες ίσως να μην περίμεναν τέτοια και τόσο γρήγορη αντίδραση και απομονώθηκαν, καθώς στο σύνολό του οι Βενιζελικοί, η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, πλήθος επαγγελματικών και άλλων οργανώσεων, μέχρι και η …Ιερά Σύνοδος, τάχθηκαν υπέρ της κυβερνήσεως, αποδοκιμάζοντας ταυτοχρόνως τους κινηματίες.
Η Επαναστατική κυβέρνηση με κάθε τρόπο προσπαθεί να συσχετίσει τους κινηματίες με τον τότε Βασιλέα Γεώργιο Α’, καθώς η έστω και έμμεση αλλά ουσιαστική και καθοριστικής σημασίας εμπλοκή στο κίνημα του Ι.Μεταξά θεωρήθηκε ταυτόσημη με την εμπλοκή των Ανακτόρων και του Βασιλέως σε αυτό.
Στη Θεσσαλονίκη, οι κινηματίες καθυστέρησαν χαρακτηριστικώς, ίσως γιατί δεν είχαν πολύ ισχυρά ερείσματα εκεί, με αποτέλεσμα βενιζελικοί αξιωματικοί, πιστοί στην κυβέρνηση, όπως οι Συνταγματάρχες Γεώργιος Κονδύλης, Ευριπίδης Μπακιρτζής, Στέφανος Σαράφης, Δημήτρης Ψαρρός και άλλοι, είχαν πληροφορηθεί εγκαίρως τις κινήσεις των κινηματιών και πρόλαβαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Τα ονόματα και των τεσσάρων προαναφερθέντων δημοκρατικών αξιωματικών, θα μας απασχολήσουν και αργότερα στην Ελληνική ιστορία, στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Εθνικής Αντιστάσεως!
Οι δύο πλευρές ήλθαν αντιμέτωπες στρατιωτικώς στις Νάρες (Νέα Φιλαδέλφεια) Θεσσαλονίκης, όπου ο επικεφαλής των κινηματιών διέφυγε στη Γιουγκοσλαβία, ενώ οι υπόλοιποι παραδόθηκαν στα πιστά στρατεύματα της Επαναστατικής Κυβερνήσεως.
Στη Νότια Ελλάδα, οι Υποστράτηγοι Λεοναρδόπουλος και Γαργαλίδης, αφού συγκέντρωσαν τις στρατιωτικές δυνάμεις της Πελοποννήσου, τέθηκαν επικεφαλής αυτών, πέρασαν τη διώρυγα της Κορίνθου και κατευθύνθηκαν προς την Αθήνα, όπου όμως τα πιστά στην κυβέρνηση στρατεύματα τους υποχρέωσαν, στις 27 Οκτωβρίου 1923, σε άνευ όρων παράδοση, γεγονός που σήμαινε πρακτικώς και την ουσιαστική καταστολή του κινήματος!
Οι Υποστράτηγοι Λεοναρδόπουλος και Γαργαλίδης και οι Αντισυνταγματάρχες Αβράμπος και Νικολαρέας, συνελήφθησαν, προσήχθησαν ενώπιον εκτάκτου Στρατοδικείου, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν εις θάνατον. Η ποινή τους όμως δεν εκτελέστηκε άμεσα και αργότερα αμνηστεύτηκαν.
Ο φανατικός Βασιλικός Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος στη διάρκεια του κινήματος είχε εγκατασταθεί στην Κόρινθο, για να είναι κοντά μεν, αλλά τυπικώς μη εμπλεκόμενος άμεσα, μετά την αποτυχία του κινήματος κατάφερε να διαφύγει κρυφά στην Ιταλία, όπου – θυμίζουμε – από τις 27/28 Οκτωβρίου 1922 ο Μουσολίνι είχε εγκαταστήσει το φασιστικό του καθεστώς!
Οι συνέπειες της αποτυχίας του Κινήματος ήταν σημαντικές για τις μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις της χώρας και την πολιτειακή μεταβολή.
- Η αντιβενιζελική παράταξη δέχτηκε σοβαρό πλήγμα, και για περισσότερο από 10 χρόνια είχε εξαφανιστεί από την πολιτική ζωή.
- Περισσότεροι από 1.200 αντιβενιζελικοί αξιωματικοί απομακρύνθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από το στράτευμα, κατηγορούμενοι είτε ότι συμμετείχαν στο αποτυχημένο κίνημα, είτε ότι διάκειντο ευμενώς υπέρ αυτού, είτε τέλος ότι απλώς δεν το είχαν καταδικάσει!
- Η καταστολή του κινήματος επέτεινε τις αποκεντρωτικές τάσεις της βενιζελικής παρατάξεως, των οποίων κυρίαρχη θέση στις μεταξύ τους διαφορές είχε το πολιτειακό ζήτημα.
- Παρατάθηκε η ισχύς του Στρατιωτικού νόμου και μετά την καταστολή του κινήματος και την επιβολή της τάξεως. Συνεχίστηκε δε η απαγόρευση εκδόσεως των αντιβενιζελικών εφημερίδων.
- Οι βουλευτικές εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923 διεξήχθησαν μέσα σε κλίμα μεγάλης εντάσεως και φυσικά με τον στρατιωτικό νόμο σε ισχύ. Η βενιζελική παράταξη είχε ταχθεί υπέρ της αποχής και το αποτέλεσμα ήταν να εκλεγούν μόνο βενιζελικοί βουλευτές!
Στις 19 Δεκεμβρίου 1923, δηλ. μόλις 3 μέρες μετά τις εκλογές, η κυβέρνηση Γονατά υποδεικνύει στον τότε Βασιλέα Γεώργιο Β’ να φύγει προσωρινά από την Ελλάδα, μέχρι να αποφασιστεί από το λαό τι θα γίνει με το Πολιτειακό, ορίζοντας ως Αντιβασιλέα τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη!