«Το πάχος του πάγου των παγετώνων παγκοσμίως μειώνεται από μισό έως ένα ολόκληρο μέτρο κάθε χρόνο, δηλαδή δύο έως τρεις φορές περισσότερο από τον αντίστοιχο μέσο όρο του 20ού αιώνα. Χάνουμε δηλαδή συνολικά περίπου τρεις φορές τον όγκο των παγετώνων που απομένει στις Άλπεις. Και αυτό κάθε χρόνο», τόνισε στο γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο ARD o Μίχαελ Τσεμπ, ερευνητής του Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και διευθυντής του «Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Παγετώνων (World Glacier Monitoring Service / WGMS) με έδρα την ελβετική πόλη.
Για περισσότερα από 120 χρόνια το "WGMS" συλλέγει επιτοπίως στοιχεία αλλά και δορυφορικά πλέον δεδομένα από σχεδόν είκοσι διαφορετικές περιοχές της γης για να σχηματισθεί μια συνολική εικόνα. Σύμφωνα με τον Τσεμπ «η ταχύτητα της τήξης είναι πρωτοφανής στην ιστορία και μη αναστρέψιμη, ακόμα κι αν σταματήσει η κλιματική αλλαγή, δεδομένου ότι οι παγετώνες αντιδρούν στην άνοδο της θερμοκρασίας με καθυστέρηση. Oι παγετώνες που λιώνουν ευθύνονται για το 25-30% της παγκόσμιας ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Αυτό αντιστοιχεί σε ένα χιλιοστό ανόδου το χρόνο».
Κατά το Παρατηρητήριο Παγετώνων από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, τα αέρια του θερμοκηπίου θερμαίνουν τη γη ολοένα και περισσότερο με αποτέλεσμα οι παγετώνες των Άλπεων, για παράδειγμα, να έχουν χάσει έκτοτε περίπου το ένα τρίτο της συνολικής τους έκτασης. Αν και σε μεμονωμένες περιπτώσεις έχουν αυξηθεί, αυτό περιορίζεται τοπικά και χρονικά, ενώ δεν φθάνει σε καμιά περίπτωση τα επίπεδα της Μικρής Εποχής των Παγετώνων (16ος-19ος αιώνας). Οι νορβηγικές "γλώσσες" παγετώνων, για παράδειγμα, έχουν υποχωρήσει κατά μερικά χιλιόμετρα από τον 19ο αιώνα. Μόνο στην παράκτια περιοχή αυξήθηκαν μερικές εκατοντάδες μέτρα τη δεκαετία του 1990, αλλά από τότε συρρικνώθηκαν και πάλι σημαντικά.
Η τήξη των παγετώνων ποικίλλει ανά περιοχή, αλλά αποτελεί πολλαπλή απειλή. Όταν λιώνουν ταχύτερα, όλο και περισσότερο νερό συσσωρεύεται σε χαμηλότερες "παγετώδεις λίμνες". Κάποια στιγμή η πίεση μεγαλώνει τόσο ώστε οι προστατευτικοί βράχοι καταρρέουν θέτοντας σε κίνδυνο ζωές και προκαλώντας καταστροφικές πλημμύρες. Επιπλέον, απελευθερώνονται βακτήρια και παθογόνοι μικροοργανισμοί που μπορεί να εισέλθουν στο πόσιμο νερό. Επίσης, η υποχώρηση των παγετώνων είναι ιδιαίτερα απειλητική εκεί όπου αποτελούν μεγάλες φυσικές υδάτινες δεξαμενές. Καθώς λιώνουν ρέει μεν αρχικά περισσότερο νερό, αλλά μόνο προσωρινά διότι μακροπρόθεσμα μειώνεται η ποσότητα λόγω της συρρίκνωσής τους και αυτό οδηγεί μακροπρόθεσμα σε ξηρασία. Οι ειδικοί του «WGMS» εκτιμούν ότι περίπου δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από το νερό της τήξης και οι φτωχότερες περιοχές του κόσμου θα πληγούν ιδιαίτερα σκληρά, κυρίως γύρω από τα Ιμαλάια και τις Άνδεις. Η τήξη των παγετώνων συμβάλλει όμως και στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας απειλώντας χώρες όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, η Ταϊλάνδη, η Ινδονησία και η Αίγυπτος.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2023 (Science) προβλέπει ότι το 83% των παγκόσμιων ορεινών παγετώνων θα μπορούσε να εξαφανιστεί μέχρι το 2100 εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη φτάσει τους τέσσερις βαθμούς πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Και στην καλύτερη περίπτωση όμως, αν δηλαδή η άνοδος της θερμοκρασίας περιοριζόταν στους 1,5 ° C, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν σχεδόν μόνο οι μισοί από τους παγετώνες.
«Ακόμη και με αυτό το καλύτερο σενάριο πάντως, περίπου τα δύο τρίτα του όγκου του πάγου λ.χ. της Ελβετίας θα χαθούν. Αυτό σημαίνει ότι 1.100-1.200 από τους σημερινούς 1.400 παγετώνες της θα εξαφανιστούν μέχρι το έτος 2100. Η τήξη όμως θα συνεχίζεται και αν η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 3 ° C, τότε μακροπρόθεσμα πολλοί ελβετικοί παγετώνες θα εξαφανίζονταν εντελώς» τόνισε ο Ματίας Χους καθηγητής του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Ελβετική Ραδιοφωνία-Τηλεόραση (SRF). Προσέθεσε, δε, πως «η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα αυξηθεί κατά περίπου 10-15 εκατοστά μέχρι το 2100 μόνο λόγω της τήξης των παγετώνων. Αυτό δεν ακούγεται μεν πολύ, αλλά σε συνδυασμό με τη θερμική διαστολή του θαλασσινού νερού και την αργή τήξη των πολικών πάγων πάχους χιλιομέτρων αλλά και με πλημμύρες, είναι εξαιρετικά προβληματικό για τις παράκτιες περιοχές σε όλο τον κόσμο».
Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα του Ινστιτούτου Άλφρεντ Βέγκενερ (Alfred Wegener / AWI) της γερμανικής πόλης Μπρέμερχάφεν, που δημοσιεύτηκε αυτήν την εβδομάδα, στην βόρεια και κεντρική Γροιλανδία,εάν λιώσουν εξολοκλήρου οι πάγοι της, η στάθμη της θάλασσας μπορεί να φτάσει έως και τα επτά μέτρα στο απώτατο -όμως- μέλλον. Η Μαρία Χέρχολντ, επικεφαλής ερευνήτρια της μελέτης τόνισε σε συνέντευξή της στην αυστριακή τηλεόραση (ΟRF) ότι «εάν συνεχιστούν οι σημερινές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τότε το λιώσιμο του πάγου της Γροιλανδίας μπορεί να προκαλέσει άνοδο της στάθμης της θάλασσας έως πενήντα εκατοστά μέχρι το 2100. Σε πολλές παράκτιες περιοχές αυτό είναι ήδη αρκετό, αφού εκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να επανεγκατασταθούν κάπου αλλού έως το τέλος του αιώνα». Και αυτό δεν είναι διόλου απίθανο αφού «η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα ήταν η θερμότερη που μετρήθηκε εδώ και περίπου 1.000 χρόνια στην Γροιλανδία στα υψηλότερα στρώματα του πάγου της. Από το 2001 έως το 2011, η μέση θερμοκρασία ήταν 1,5 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από τον μέσο όρο του 20ου αιώνα», είπε κατά την παρουσίασή της έρευνας.