Ο τόπος είναι μυστικός. H DW δεν μπορεί να τον αποκαλύψει, αλλά μπορεί να γράψει για τις ιστορίες τους. Για τις συνθήκες κράτησης και μεταχείρισης. Τι σκέφτονται για τον πόλεμο.
Ο δεύτερος όροφος της φυλακής προορίζεται μόνο για Ρώσους αιχμαλώτους πολέμου. Μένουν για λόγους ασφαλείας χωριστά από άλλους προφυλακισμένους. Μετά από αίτηση στην Κρατική Σωφρονιστική Υπηρεσία της Ουκρανίας, η DW πήρε την άδεια να μιλήσει με ρώσους αιχμαλώτους πολέμου. Υπό την προϋπόθεση της μυστικότητας του τόπου κράτησής τους και της μη αποκάλυψης των προσώπων τους. Επίσης θα έπρεπε να μιλήσουν με όσους δεν κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου και δεν έχει ξεκινήσει δικαστική έρευνα εισαγγελικής αρχής. Οι δημοσιογράφοι της DW ήταν οι πρώτοι εκπρόσωποι του Τύπου στους οποίους δόθηκε τέτοια άδεια. Τα τηλεοπτικά γυρίσματα στις φυλακές κράτησης ήταν αποκλειστικά. Η επίσκεψη δημοσιογράφων δεν αιφνιδιάζει τους κρατούμενους. Λένε ότι κάθε εβδομάδα έρχονται εκπρόσωποι των ΗΕ ή του Ερυθρού Σταυρού. Και ότι όλοι τους είναι επαγγελματίες στρατιώτες και ότι δεν έχουν πρόβλημα να μιλήσουν για τη ζωή τους. Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, οι δημοσιογράφοι της DW συνοδεύονταν από υπαλλήλους του σωφρονιστικού καταστήματος. Άνοιγαν τα κελιά και τους ζητούσαν να επιλέξουν οι ίδιοι συνομιλητές. Επέλεξαν δύο κελιά και 4 συνομιλητές για τις συνεντεύξεις.
"Μόνο εδώ άνοιξαν τα μάτια μου"
"Ειλικρινά μας κορόιδεψαν, στην αρχή μας είπαν ότι θα ασχοληθούμε με ανθρωπιστικά θέματα, αλλά εμένα με έστειλαν αμέσως στο μέτωπο" λέει ο Ρόμαν από την ρωσική πόλη Βίμποργκ. Τραυματίστηκε σε μάχη στο Χάρκοβο, ο ουκρανικός στρατός τον πήρε και του πρόσφερε ιατρική περίθαλψη. Ο Αντγιόμ, ένας άλλος αιχμάλωτος πολέμου αντίθετα τονίζει ότι αποφάσισε εν γνώσει του να συμμετάσχει στην "ειδική επιχείριση" κατά της Ουκρανίας. Είδε αγγελία στο διαδίκτυο και πήγε αμέσως στο Ντονέτσκ που ελέγχουν φιλορώσοι αυτονιμιστές και μέσα σε λίγες ημέρες έμαθε να χειρίζεται ένα τεθωρακισμένο Τ-72. Μετά τον έστειλαν στην Ζαπορίζια. Αλλά το τεθωρακισμένο όχημά του καταστράφηκε και συνελήφθη από το τάγμα του Αζόφ. Ο Ρώσος αιχμάλωτος διαβεβαιώνει ότι του έδωσαν φαγητό και τσιγάρα. "Φασίστες δεν είδα". Στην ερώτηση γιατί ήρθε στην Ουκρανία, ο Αντγιόμ απαντά: "Στην τηλεόραση λέγεται ότι πολεμάμε για κάτι καλό, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Μόνο εδώ άνοιξαν τα μάτια μου". Τον ρωσικό στρατό αποκαλεί "δολοφόνο και πλιατσικολόγο". Το κελί των αιχμαλώτων έχει παλιά έπιπλα αλλά είναι καθαρό. Στο κοινό τραπέζι βρίσκονται πλαστικά πιάτα. Ο καθένας έχει το δικό του. Το πιρούνι και το κουτάλι όμως είναι μεταλλικά. Όπως και κάθε κανονικός κρατούμενος για λόγους ασφαλείας τα πιάτα είναι πλαστικά, αλλά στους αιχμάλωτους πολέμου τα πράγματα είναι πιο εύκολα, δεν είναι επιθετικοί και περιμένουν να τους ανταλλάξουν με Ουκρανούς.
Το φαγητό στους Ρώσους μοιράζει ένας Ουκρανός κρατούμενος υπό την επίβλεψη ενός φύλακα. Μέσα από ένα άνοιγμα της πόρτας κάθε κελί παίρνει μπορς και χυλό από βρώμη. Για πρωινό τρώνε χυλό από καλαμπόκι και κρέας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα που κρέμεται στο διάδρομο, υπάρχει φαγητό τρεις φορές την ημέρα, οι αιχμάλωτοι πολέμου μπορούν να βγαίνουν για κίνηση καθημερινά και να πλένονται δύο φορές την ημέρα. Σε ένα άλλο κελί βρίσκονται τρεις νέοι άνδρες ηλικίας ανάμεσα στα 20 και 21. Στο τραπεζάκι κοντά στο κρεβάτι υπάρχει μια στοίβα βιβλία. Λένε ότι τους αρέσει να διαβάζουν αστυνομικά και μυθιστορήματα. Ο 20χρονος Ντμίτρι παραδέχεται ότι η συναισθηματική του κατάσταση είναι σε άθλια κατάσταση. Τονίζει ότι δεν ήξερε ότι στις 24 Φεβρουαρίου θα έφευγε από τη ρωσική πόλη Μπελγκορόντ για την Ουκρανία. "Δεν μας είπαν πού θα πάμε. Όταν βρεθήκαμε σε ουκρανική επικράτεια και είδαμε σημαίες και πινακίδες, καταλάβαμε. Ρώτησα τον διοικητή τι θα κάνουμε και μου είπε να μην κάνω ανούσιες ερωτήσεις" διηγείται ο Ντμίτρι. Όταν το τανκ του στις 27 Φεβρουαρίου δέχτηκε πυρά κοντά στο Πριλουκί στην περιοχή Τσερνιγκόφ, παραδόθηκε στους Ουκρανούς.
Μπορεί να εμπιστευτεί κανείς όσα λένε Ρώσοι αιχμάλωτοι;
Με τον Ολέγκ από την Καρελία η DW μίλησε σε ξεχωριστό δωμάτιο. Λέει ότι τον Μάρτιο παρέτεινε το συμβόλαιό του με τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. "Πίστεψα στις ειδήσεις στην τηλεόραση ότι θα βοηθούσαμε, ότι υπήρχαν εθνικιστές εδώ που σκότωναν και βασάνιζαν τους δικούς τους ανθρώπους" λέει. Αλλά όταν έφτασε στην περιοχή του Χαρκόβου δεν είδε κανένα εθνικιστή. "Όταν μπήκαμε στα χωριά οι άνθρωποι μας φώναζαν να εξαφανιστούμε". Όταν υπέγραψε το συμβόλαιό του, ο Όλεγκ λέει ότι του υποσχέθηκαν εκπαίδευση, αλλά και ότι δεν θα πήγαινε στην πρώτη γραμμή του πυρός. Ωστόσο μετά από μόλις τρεις ημέρες τον έστειλαν να περικυκλώσει την πόλη του Χάρκοβο. Ήταν επικεφαλής μιας ομάδας ανδρών και ισχυρίστηκε ότι προσπάθησε να επιστρέψει στη Ρωσία, αλλά η στρατιωτική ηγεσία δεν του το επέτρεψε. Όλοι με τους οποίους μίλησε η DW, διαβεβαιώνουν ότι μετανιώνουν που πήραν μέρος στην εισβολή και ότι δεν πυροβόλησαν φιλήσυχους πολίτες σε χωριά και πόλεις και ότι Ουκρανοί ανακριτές δεν τους έχουν ακόμη προσκομίσει στοιχεία για εγκλήματα πολέμου. Λέγεται μάλιστα ότι οι κρατούμενοι ελέγχθηκαν και με ανιχνευτή ψεύδους. Σύμφωνα με νομικούς, η χρήση τέτοιων μεθόδων είναι αμφιλεγόμενη επιστημονικά και νομικά. Οι εργαζόμενοι στις φυλακές διηγούνται ότι ο Ρώσος λοχίας Βαντίμ Σισιμαρίν ομολόγησε μόνο μετά από χρήση ανιχνευτή ψεύδους ότι στην περιοχή Σούμι πυροβόλησε και σκότωσε άμαχο. Στις 23 Μαΐου καταδικάστηκε σε ισόβια σε ουκρανικό δικαστήριο. Ήταν η πρώτη καταδικαστική απόφαση σε βάρος Ρώσου αιχμαλώτου πολέμου. Κανένας από τους αιχμαλώτους δεν παραπονέθηκε στην DW για κακές συνθήκες κράτησης ή απάνθρωπη μεταχείριση. "Κάθε ημέρα μας ρωτούν εάν χρειαζόμαστε κάτι κι όταν γίνεται, μας το δίνουν. Το φαγητό είναι ισορροπημένο" λέει ο Ρόμαν. Σύμφωνα με το ουκρανικό υπουργείο Δικαιοσύνης κάθε αιχμάλωτος παίρνει το ανάλογο ποσό σε 95 ευρώ για τρόφιμα, ρούχα, είδη υγιεινής, για νερό και ηλεκτρικό. Επιπλέον, καλύπτουν δαπάνες για ιατρικό εξοπλισμό και φάρμακα καθώς και προσωπικά έξοδα.
Η αναπληρώτρια υπουργός Δικαιοσύνης Ολένα Βιζόσκα, διαβεβαίωσε τη DW, ότι το ύψος των δαπανών είναι δικαιολογημένο γιατί οι συνθήκες κράτησης πρέπει να πληρούν τους όρους της Σύμβασης της Γενεύης. Εκτός αυτού, όπως συμπληρώνει, για την ανταλλαγή αιχμαλώτων χρειάζεται οι Ρώσοι να είναι σε καλή κατάσταση υγείας. Σύμφωνα όμως με την επικεφαλής της Αποστολής των ΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Ουκρανία Ματίλντα Μπόγκνερ, οι παρατηρητές διαθέτουν πληροφορίες για βασανισμούς και κακοποιήσεις Ρώσων αμέσως μετά την αιχμαλωσία τους. Η Μπόγκνερ όμως διαπιστώνει ότι οι συνθήκες στις φυλακές, όπου περιμένουν οι Ρώσοι για ανταλλαγή, είναι ικανοποιητικές. Εκπρόσωποι της αποστολής του ΟΗΕ επισημαίνουν επίσης ότι και Ουκρανοί αιχμάλωτοι πολέμου στη Ρωσία και στις περιοχές της Ουκρανίας που ελέγχονται από τη Ρωσία, βασανίζονται αμέσως μετά τη σύλληψή τους, αλλά πιθανότατα και ενώ βρίσκονται υπό κράτηση. Συχνά υπάρχει έλλειψη τροφής και υγιεινής και ο τρόπος που αντιμετωπίζονται στις φύλακες είναι σκληρός. Τα ΗΕ προτρέπουν και τις δύο πλευρές να μεταχειρίζονται τους αιχμαλώτους πολέμου με ανθρωπιά.