Ο ναός του Αγίου Ανδρέα Πατρών είναι ο μεγαλύτερος ναός στην Ελλάδα και ένας από τους μεγαλύτερος στα Βαλκάνια με εμβαδόν 2.000 τ.μ (άλλες πηγές κάνουν λόγο για 1.800 τ.μ). Έχει συνδεθεί με την σύγχρονη ιστορία της πόλης, αφού κατασκευάστηκε στις αρχές του 20 αιώνα.
Το ιστορικό της ανέγερσης
Το 1895 ορίστηκε Επιτροπή ανέγερσης του ναού. Το 1901 προκηρύχτηκε διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση των αρχιτεκτονικών σχεδίων του ναού. Την 1η Ιουνίου 1908 πραγματοποιήθηκε η θεμελίωση του ναού από τον Βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α”. Η κατασκευή του βυζαντινού ρυθμού ναού ξεκίνησε το 1908 υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά, τον οποίο ακολούθησε ο Γεώργιος Νομικός.
Το 1910 η ανέγερση σταματάει λόγω αστάθειας του υπεδάφους.
Το 1930 η ανέγερση ξεκινάει και πάλι. Το 1934 ανυψώθηκε ο τρούλος ενώ οι πόλεμοι της εποχής και η οικονομική κατάσταση δυσκόλεψε και επιβράδυνε σημαντικά τους ρυθμούς ανοικοδόμησης, όπου το 1938 το έργο σταμάτησε.
Το 1955 η ανοικοδόμηση άρχισε και πάλι αφού λύθηκε το οικονομικό πρόβλημα με την επιβολή μικρής φορολόγησης στον λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος.
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1974 ο ναός εγκαινιάστηκε επίσημα, λίγα χρόνια μετά την επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου. από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ.
Το έργο της αγιογραφήσεώς του, ξεκίνησε το 1985 επί αρχιερατείας του Μητροπολίτου Πατρών Νικόδημου, διακόπηκε για περίπου δεκατρία έτη (1993 – 2006) όταν με πρωτοβουλία του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Πατρών κ.κ Χρυσόστομου η αγιογράφηση ξεκίνησε και πάλι.
Καλύπτει εμβαδόν περίπου 1.800 τετραγωνικών μέτρων (άλλες πηγές αναφέρουν εμβαδό 2.000 τετραγωνικών μέτρων).
Πάνω στον κεντρικό θόλο υπάρχει ένας επίχρυσος σταυρός μήκους 5 μέτρων, και στους υπόλοιπους θόλους υπάρχουν 12 μικρότεροι σταυροί. Αυτοί οι σταυροί συμβολίζουν τον Ιησού και τους Αποστόλους του.
Το εσωτερικό του ναού είναι διακοσμημένο με βυζαντινής τεχνοτροπίας τοιχογραφίες και μωσαϊκά.
Λείψανα του Αποστόλου Ανδρέα βρίσκονται στον ναό. Αποτελούνται από το μικρό δάκτυλο, μέρος του πάνω μέρους του κρανίου του Αποστόλου, και μικρά τμήματα του σταυρού στον οποίο μαρτύρησε, όλα τοποθετημένα σε ειδική λειψανοθήκη.
Το άγιο σκήνωμα του Αποστόλου δόθηκε στο ναό από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη το Σεπτέμβριο του 1964, υπό τις οδηγίες του Πάπα Παύλου Δ΄.
Ο Καρδινάλιος Μπέα ήταν ο αρχηγός της ομάδας 15 καρδιναλίων που παρέδωσαν τα λείψανα στον Μητροπολίτη Πατρών, Κωνσταντίνο στος 24 Σεπτεμβρίου 1964.
Εκατοντάδες πιστών (μεταξύ τους και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου) και πολλοί Μητροπολίτες συμμετείχαν στη τελετή υποδοχής του λειψάνου.
Μετά από λιτάνευση στους δρόμους της πόλης, το λείψανο τοποθετήθηκε σε ειδική ασημένια μήτρα στο εσωτερικό του ναού.
Ο σταυρός του Αγίου Ανδρέα είχε παρθεί από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών του Δούκα της Βουργουνδίας. Τμήματα του σταυρού είχαν διαφυλαχθεί από τον Μεσαίωνα στην εκκλησία του Αγίου Βίκτωρος στη Μασσαλία.
Επεστράφησαν στη Πάτρα στις 19 Ιανουαρίου 1980.
Ο σταυρός του Αποστόλου παραδόθηκε στον Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο από την αντιπροσωπεία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας υπό την καθοδήγηση του Καρδινάλιου Ρότζερ Ετσεγκαράι.