Πενήντα χρόνια μετά το κλείσιμο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και η ΗΠΑ για μια ακόμη φορά επαναφέρουν το θέμα χωρίς ωστόσο να συγκινείται η τουρκική κυβέρνηση η οποία αγνοεί το καθολικό αίτημα για το ανοιγμά της.
Με αφορμή την 50ή επέτειο από το κλείσιμο της σχολής ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπενθυμίζει ότι η Τουρκία θα πρέπει να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα να επιτρέψει την επανέναρξη της.
Όπως σημείωσε ο Νεντ Πράις, «οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να παροτρύνουν την τουρκική κυβέρνηση να σεβαστεί το δικαίωμα στη θρησκευτική ελευθερία, όπως κατοχυρώνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και να επιτρέψει την επανέναρξη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Επιπλέον, καλούμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να επιτρέψει σε όλες τις θρησκευτικές ομάδες να εκπαιδεύσουν ξανά τους κληρικούς τους στη χώρα».
Στην ανακοίνωση του, υπενθυμίζει ότι η σημερινή μέρα σηματοδοτεί 50 χρόνια από τότε που το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας έκρινε ότι όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει είτε να εθνικοποιηθούν είτε να κλείσουν.
«Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης λειτούργησε για 127 χρόνια και το κλείσιμό της στερεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο μία σχολή κατάρτισης για τους ορθόδοξους κληρικούς στην Τουρκία, το σπίτι της για 1690 χρόνια. Από το κλείσιμο της Χάλκης και μετά, όσοι επιθυμούν να γίνουν Ορθόδοξοι κληρικοί αναγκάστηκαν να πάνε στο εξωτερικό για την εκπαίδευσή τους», κατέληξε.
Ήταν 12 Ιανουαρίου του 1971, πενήντα χρόνια πριν, όταν το τουρκικό συνταγματικό δικαστήριο αποφάσιζε την κατάργηση της ανώτατης ιδιωτικής παιδείας στην Τουρκία.
Η απόφαση αυτή έδινε το νομικό πρόσχημα που χρειαζόταν το καθεστώς της Άγκυρας για να κλείσει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, η Σχολή ήταν ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, παραβλέποντας ότι επί της ουσίας ήταν ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, η λειτουργία του οποίου κατοχυρωνόταν από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Και μάλιστα, δεν είχε ποτέ αναγνωριστεί ως πανεπιστημιακό ίδρυμα από τις τουρκικές αρχές.
Βάσει της τουρκικής νομοθεσίας παρείχε αποκλειστικά επαγγελματική θεολογική μόρφωση χωρίς να υπερβαίνει τον βαθμό και το επίπεδο σπουδών επαγγελματικής σχολής.
Η Θεολογική Σχολή Χάλκης, πριν κλείσει από τις τούρκικες αρχές το 1971, ήταν η κύρια θεολογική σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Την ιδέα για την Σχολή είχε ο Πατριάρχης Φώτιος Α΄ (858-861 και 878-886). Το 1844, ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ κατά την πρώτη του πατριαρχεία (1842-1845), ίδρυσε το 1843 θεολογική Σχολή στις εγκαταστάσεις της μονής της Αγίας Τριάδας, την οποία και εγκαινίασε το αμέσως επόμενο έτος στις 13 Σεπτεμβρίου 1844. Όλα τα κτήρια εκτός από ένα παρεκκλήσι καταστράφηκαν στο μεγάλο σεισμό που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη στις 28 Ιουνίου του 1894 με συνέπεια να διακοπεί η λειτουργία της. Μετά από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις από τον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, διάρκειας 17 μηνών, η σχολή με νέο πλέον κτίριο εγκαινιάστηκε στις 1 Οκτωβρίου του 1896. Σημαντική ανακαίνιση έγινε στη δεκαετία του '50.
Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οι φοιτητές στη Χάλκη περιλάμβαναν όχι μόνο γηγενείς Έλληνες, αλλά και Ορθόδοξους Χριστιανούς από όλο τον κόσμο, προσδίδοντας στη σχολή έναν διεθνή χαρακτήρα. Επίσης, πολλοί πατριάρχες, επίσκοποι και πρώην δάσκαλοι έχουν ταφεί σε ειδική περιοχή του κήπου.
Οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν τον ναό της Αγίας Τριάδoς, κοιτώνες, αναρρωτήριο, γραφεία, και την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη, στην οποία υπάρχει σημαντική ιστορική συλλογή βιβλίων, περιοδικών και χειρογράφων. Το 1971 η σχολή έκλεισε εξαιτίας ενός τουρκικού νόμου που απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Το 1998 η επιτροπή ιδιοκτητών της σχολής διατάχθηκε να διαλυθεί, αλλά διεθνής κριτική έπεισε την Άγκυρα να ακυρώσει τη διαταγή.