Σε απόσταση 17 χιλιομέτρων από το Λιτόχωρο, μέσα στο φαράγγι του Ενιππέα, βρίσκεται η παλαιά Μονή, που ίδρυσε ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, το 1542.
Μεγάλη υπήρξε η Εκκλησιαστική, Εθνική και Κοινωνική δράση της Μονής. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως, στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας διετέλεσε καταφύγιο και χώρος συσκέψεως των Μακεδονομάχων. Σ’ αυτήν ο γνωστός οπλαρχηγός Καρατάσος συσκέφθηκε με άλλους οπλαρχηγούς και πήρε την απόφαση της καθόδου στη Νότια Ελλάδα, μετά την αιματηρή κατάπνιξη της επαναστάσεως του 1821 στη Μακεδονία, όπου στάθηκε αρωγός του Θ. Κολοκοτρώνη στον αγώνα του κατά του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Χρησίμευε ως στρατόπεδο των αγωνιστών σ’ όλες τις κατά καιρούς επαναστάσεις. Γι’ αυτό και το 1828 πυρπολήθηκε από τους Τούρκους, λόγω της ενεργού βοηθείας που επεδείκνυε στους οπλαρχηγούς.
Εθνική δράση ανέλαβε και κατά την επανάσταση του Ολύμπου το 1878 και κατά τον ατυχή πόλεμο του 1897, προσφέροντας καταφύγιο στον καπετάν Ματαπά. Λειτουργούσε ακόμη και ως σχολείο, σχολικά εγχειρίδια του οποίου διασώζονται μέχρι και σήμερα στο σκευοφυλάκιό της. Η εθνική της δράση συνεχίστηκε και στα νεότερα χρόνια, επί Γερμανικής κατοχής, με αποτέλεσμα να ανατιναχθεί εκ θεμελίων από τα γερμανικά στρατεύματα.
Τα τελευταία χρόνια, διενεργούνται εργασίες αναστηλώσεως – ανακαινίσεως της παλαιάς Μονής, με απόλυτο σεβασμό στην αρχική αρχιτεκτονική της. Εντός του ήδη αναστηλωμένου Καθολικού της Μονής βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Διονυσίου. Μισή ώρα δε, από τη Μονή, σε μια σπηλιά, βρίσκεται το ασκηταριό («Άγιον Σπήλαιον») και το αγίασμα του Αγίου.
Η σημερινή Ι. Μονή του Αγίου Διονυσίου, που μπορεί εύκολα να επισκεφτεί ο προσκυνητής, μια και βρίσκεται μόλις 3 χιλιόμετρα από το Λιτόχωρο, είναι Μετόχι της παλαιάς Μονής. Εδώ μεταφέρθηκε η συνοδεία της Μονής το 1950 μετά την καταστροφή της.
Σήμερα, στο Μετόχι, μονάζει αδελφότητα, που ακολουθεί το αγιορείτικο τυπικό, σύμφωνα με τη διαθήκη του Αγίου. Στο Σκευοφυλάκιο (μουσείο) φυλάσσονται κειμήλια μεγάλης αξίας και πολλά Άγια Λείψανα, που εκτίθενται για προσκύνημα σε κάθε επισκέπτη. Στον προσκυνηματικό Ναό τελείται κάθε Κυριακή Θ. Λειτουργία. Τις καθημερινές, οι ιερές ακολουθίες τελούνται εντός του άβατου, χώρος όπου δεν επιτρέπεται η είσοδος των γυναικών και στον οποίο βρίσκονται τα κελλιά και οι χώροι εργασίας των μοναχών. Η συνοδεία της Μονής ασχολείται με ποικίλα διακονήματα, όπως αγιογραφία, θυμίαμα, τυροκομική, μελισσοκομία, κηροποιία, κηπουρική, ξυλουργική, βιβλιοδεσία κ.λ.π.