Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε ότι ΗΠΑ και Ουκρανία θα υπογράψουν επισήμως συμφωνία για τα ορυκτά με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να αναμένεται την Παρασκευή στην Ουάσινγκτον.
Ο Τραμπ μιλώντας κατά την έναρξη της πρώτης συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου του ανακοίνωσε πως οι δύο ηγέτες πρόκειται να υπογράψουν μια συμφωνία, την οποία χαρακτήρισε ως «πολύ μεγάλη συμφωνία». Ωστόσο, δεν δόθηκαν περαιτέρω λεπτομέρειες για το περιεχόμενο ή τις δεσμεύσεις που αυτή περιλαμβάνει.
Παράλληλα, ο Τραμπ αναφέρθηκε και στη σχέση των ΗΠΑ με τη Ρωσία, δηλώνοντας πως «τα πάμε πολύ καλά με τη Ρωσία» και επαίνεσε την ομάδα του για την «εκπληκτική δουλειά» που, όπως είπε, έχει επιτελέσει στον συγκεκριμένο τομέα.
Η επικείμενη συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Ζελένσκι αποτελεί εξέλιξη μεγάλης σημασίας για το γεωπολιτικό σκηνικό, καθώς οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον, Κιέβου και Μόσχας παραμένουν στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής σκηνής.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά το BBC, πολλά παραμένουν ασαφή σχετικά με το τι πραγματικά περιλαμβάνει η συμφωνία για τα ορυκτά και πού μπορεί να οδηγήσει. Την ίδια ώρα, το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας παραμένει άλυτο, ένα θέμα που έχει πολύ μεγάλη σημασία για την Ουκρανία, με τον Ζελένσκι μάλιστα να κάνει ειδική μνεία σήμερα λέγοντας νωρίτερα πως θα ήθελε να δει στην συμφωνία να συμπεριλαμβάνεται έστω μία πρόταση για τις εγγυήσεις ασφαλείας.
«Θέλω να υπάρχει έστω μια γραμμή για τις εγγυήσεις ασφαλείας στη συμφωνία» είπε ο Ουκρανός πρόεδρος κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. Αναφέρθηκε δε στη δημιουργία ενός κοινού ταμείου, στο οποίο θα κατατίθεται το 50% των εσόδων της Ουκρανίας από φυσικούς πόρους. Ωστόσο, υπογράμμισε ότι είναι «πολύ νωρίς» για να γίνουν συζητήσεις σχετικά με τα οικονομικά δεδομένα της συμφωνίας.
Ποια είναι τα πολύτιμα ορυκτά και οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας
Με το συγκεκριμένο θέμα ασχολήθηκε και η βρετανική εφημερίδα Guardian προχωρώντας σε ανάλυση της αιτίας που έφερε πιο κοντά τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι ώστε να ετοιμάζονται να συνάψουν συμφωνία για τα πολύτιμα ορυκτά και τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας .
Η βρετανική εφημερίδα αποτύπωσε σε γράφημα τις περιοχές που βρίσκονται ο ορυκτός πλούτος και οι σπάνιες γαίες που διεκδικεί ο Τραμπ για λογαριασμό των ΗΠΑ
Τι είναι τα κρίσιμα ορυκτά;
Τα κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, τις υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και τα όπλα.
Η επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης και η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα έχει προκαλέσει φρενίτιδα για τα ορυκτά της ενεργειακής μετάβασης, όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι χρήσιμα για την ηλεκτροδότηση των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.
Καθώς η παγκόσμια οικονομία και η τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτοξευθεί και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά αυξάνεται. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) εκτίμησε ότι η αγορά ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση είχε φθάσει τα 320 δισ. λίρες το 2022, αξία διπλάσια σε σχέση με πέντε χρόνια νωρίτερα. Και αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040, αναφέρει ο οργανισμός.
Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα;
Ο όρος κρίσιμα ορυκτά δεν είναι τόσο επιστημονικός όσο πολιτικός όρος και οι διάφορες χώρες έχουν διαφορετικούς καταλόγους κρίσιμων ορυκτών ανάλογα με τους εγχώριους και γεωπολιτικούς τους στόχους.
Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε έναν κατάλογο 50 ορυκτών, από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούσε ότι «διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εθνική μας ασφάλεια, την οικονομία, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις υποδομές».
Στη λίστα αυτή συναντά κανείς ορυκτά όπως το αρσενικό για ημιαγωγούς, το βηρύλλιο που χρησιμοποιείται ως κράμα στις αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες, το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης, που είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών, το ίνδιο, που κάνει τις οθόνες να γίνονται touch, και το τελλούριο, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία των ΗΠΑ ο κατάλογος πρέπει να επικαιροποιείται κάθε τρία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι φέτος θα πρέπει να αναθεωρηθεί.
Τι είναι οι σπάνιες γαίες;
Οι σπάνιες γαίες είναι ένα υποσύνολο 17 ορυκτών που είναι απαραίτητα για τα κινητά τηλέφωνα, τα ηλεκτρικά οχήματα, τα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες ηλεκτρονικές, βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.
Παρά τον τίτλο αυτό, οι σπάνιες γαίες δεν είναι και πολύ... σπάνιες αλλά η εξόρυξη και η αξιοποίησή τους είναι δύσκολη και περιβαλλοντικά επιβαρυντική, πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα μέρη, κυρίως στην Κίνα.
Η λίστα περιλαμβάνει το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται στις ράβδους ελέγχου των πυρηνικών σταθμών, το δυσπρόσιο, το γανδολίνιο και το πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών τηλεφώνων και το γαδολίνιο, το όλμιο και το ύττερβιο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα λέιζερ.
Ποια κρίσιμα ορυκτά έχει η Ουκρανία;
Σε άρθρο της το 2022 η πρόεδρος του Συνδέσμου Γεωλόγων της Ουκρανίας, Άννα Λιβέντσεβα υποστήριξε ότι η χώρα της περιέχει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρόλο που καλύπτει μόνο το 0,4% της επιφάνειας του πλανήτη, χάρη σε μια πολύπλοκη γεωλογία που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το κέριουμ, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύτριο.
Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παρέχοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διέθετε, επίσης, 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το 1/5 του παγκόσμιου γραφίτη, ένα κρίσιμο συστατικό των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το 1/5 του εδάφους της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών think tanks που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται υπό κατοχή. Τα ρωσικά στρατεύματα κατέχουν επίσης τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και ένα άλλο στη Ζαπορίζια.
Nωρίτερα, o πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαρακτήρισε «αρχή» και «συμφωνία-πλαίσιο» τον συμβιβασμό στον οποίο κατέληξαν οι συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων της χώρας του και τόνισε ότι η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από τις συνομιλίες με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε ότι σκοπεύει να ρωτήσει ευθέως τον Τραμπ αν πρόκειται να διακόψει την βοήθεια προς την Ουκρανία.
«Υπάρχει μία ημερομηνία εργασίας (…) την Παρασκευή», δήλωσε κατά την διάρκεια της συνέντευξης Τύπου ο Ουκρανός πρόεδρος. «Η ερώτησή μου (στον κ. Τραμπ) θα είναι πολύ ευθεία: οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διακόψουν τη βοήθεια ή όχι; Και αν δεν θα πρόκειται πλέον για βοήθεια, μπορούμε να αγοράσουμε όπλα;».
«Η συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά θα υπογραφεί σε υπουργικό επίπεδο και δεν χρειάζεται επικύρωση», τόνισε.
Ακόμη, θέλει να συζητήσει με τον Τραμπ τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την ανάπτυξη μεταλλευτικών πόρων, την αγορά όπλων και την ανοικοδόμηση της χώρας. Ο Ουκρανός πρόεδρος τόνισε ότι η Ουκρανία πρέπει να γνωρίζει τι μπορεί να υπολογίζει από τις ΗΠΑ.
Επίσης, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν πρέπει να αποπληρωθεί κανένα χρέος προς τις ΗΠΑ στη διατύπωση της συμφωνίας για τα ορυκτά.