Οι προσπάθειες ανατροπής του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Aσαντ άρχισαν το 2011, στο πλαίσιο του κινήματος γνωστού ως Αραβική Aνοιξη, που είχε ως στόχο την απομάκρυνση αυταρχικών ηγετών της Μέσης Ανατολής, όπως επισημαίνει ο Πάτρικ Κίσνγκλεϊ σε ανάλυσή του στους New York Times.
Αντιπολιτευόμενες οργανώσεις σε διάφορες χώρες της περιοχής κατάφεραν να ανατρέψουν καθεστώτα με βαθιές ρίζες. Ωστόσο, η Συρία σύρθηκε σε 13ετή εμφύλιο πόλεμο που σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, εκτόπισε εκατομμύρια και χώρισε τη χώρα σε ανταγωνιστικά φέουδα.
Η πτώση του Ασαντ έρχεται με καθυστέρηση μίας δεκαετίας συγκριτικά με χώρες όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Τυνησία και η Υεμένη – οι τέσσερις αραβικές χώρες όπου τα καθεστώτα ανατράπηκαν πολύ γρήγορα.
Παρόλο που οι εξελίξεις σε εκείνες τις χώρες ήταν πολύ πιο ραγδαίες, η πορεία τους μετά την Αραβική Ανοιξη δεν εξελίχθηκε ομαλά.
Στην Αίγυπτο και την Τυνησία, νέοι αυταρχικοί άνδρες διαδέχθηκαν τους προηγούμενους στην εξουσία, συντρίβοντας τις ελπίδες των πολιτών για ομαλή πολιτική μετάβαση. Στη Λιβύη και την Υεμένη, αντίπαλες πολιτοφυλακές διεκδίκησαν τον έλεγχο, οδηγώντας σε εμφύλιο πόλεμο και στη διχοτόμηση και των δύο χωρών.
«Οι άνθρωποι που επιβίωσαν τα τελευταία 13 χρόνια αξίζουν να απολαύσουν τη στιγμή πριν ανησυχήσουν για το μέλλον», σημειώνει από την πλευρά του ο Αλιστερ Μπαρτ, υπουργός της βρετανικής κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της Αραβικής Ανοιξης.
«Ταυτόχρονα, όλοι γνωρίζουμε την εμπειρία του 2011», τόνισε ο ίδιος προσθέτοντας: «Θέλουμε να ελπίζουμε για το καλύτερο, αλλά προετοιμαζόμαστε για κάτι χειρότερο».
Η μετα-Ασαντ εποχή
Η δυναμική στη Συρία καθιστά τη μετάβαση της εξουσίας ιδιαίτερα δύσκολη. Η ισλαμιστική συμμαχία που ηγήθηκε της ταχείας προέλασης στη Δαμασκό, Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, είναι μία από τις πολλές αντίπαλες οργανώσεις της αντιπολίτευσης που πρέπει τώρα να συμφωνήσουν για το πώς θα διοικήσουν τη Συρία στη μετα-Ασαντ εποχή.
Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ είναι πλέον η οργάνωση με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Συρία, ανταγωνίζεται για την επιρροή με άλλη οργάνωση που υποστηρίζεται από την Τουρκία και εδρεύει στη βόρεια Συρία, καθώς και με συμμαχία υπό κουρδική ηγεσία στην ανατολική Συρία που υποστηρίζεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και η νότια Συρία κυριαρχείται από τοπικές οργανώσεις ανταρτών, συμπεριλαμβανομένων πολιτοφυλακών, όπου κυριαρχεί η θρησκευτική μειονότητα των Δρουζών.
Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, που κάποτε συνδεόταν με την Αλ Κάιντα, προσπάθησε να παρουσιαστεί ως μετριοπαθές κίνημα που επιδιώκει να διατηρήσει τα δικαιώματα των πολλών μειονοτήτων της Συρίας.
Αν η οργάνωση, την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική, δεν τηρήσει αυτή την υπόσχεση, όπως λένε οι αναλυτές, ο εμφύλιος πόλεμος θα παραταθεί, καθώς οι αντίπαλες οργανώσεις θα αισθάνονται υποχρεωμένες να υπερασπιστούν τις περιοχές τους από τη νέα κεντρική κυβέρνηση.
Ξένες δυνάμεις όπως το Ιράν, η Τουρκία, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στη σύγκρουση, αναμένεται να πιέσουν για να διατηρήσουν την επιρροή τους στη νέα εποχή, παρατείνοντας ενδεχομένως τις εσωτερικές διαμάχες της Συρίας.
Ο ρόλος και οι προθέσεις των πρώην στρατηγών και των επικεφαλής ασφαλείας του Ασαντ παραμένουν επίσης ασαφείς. Θα μπορούσαν να παρέμβουν με καθοριστικό τρόπο σε οποιοδήποτε νέο παιχνίδι εξουσίας, όπως έκαναν οι ομόλογοί τους στις χώρες όπου ανατράπηκαν οι ηγέτες το 2011-12.
Το παράδειγμα των 4 αραβικών χωρών
Μετά την πτώση του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο το 2011, η στρατιωτική ηγεσία εξακολουθούσε να ελέγχει την πολιτική μετάβαση.
Αφού επέτρεψε τη διεξαγωγή εκλογών, ο στρατός ανέκτησε αργότερα την εξουσία με πραξικόπημα το 2013, εκδιώκοντας τον ισλαμιστή ηγέτη Μοχάμεντ Μόρσι, τον πρώτο ελεύθερα εκλεγμένο πρόεδρο της Αιγύπτου.
Εκλογές διεξήχθησαν επίσης στη Λιβύη μετά την απομάκρυνση του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι το 2011, αλλά η χώρα παραμένει διχοτομημένη μετά το ξέσπασμα του εμφύλιου πολέμου τρία χρόνια αργότερα.
Στην Υεμένη, την αποχώρηση του Αλί Αμπντάλα Σάλεχ το 2012 ακολούθησε επίσης εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος επέτρεψε στους Χούθι, κίνημα που υποστηρίζεται από το Ιράν, να καταλάβουν την πρωτεύουσα.
Για χρόνια, η Τυνησία ήταν η πιο επιτυχημένη από τις χώρες της Αραβικής Ανοιξης, καθώς διεξήγαγε εκλογές μετά την πτώση του Ζινε Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλι. Ωστόσο η Τυνησία επέστρεψε σε μια μορφή μονομερούς διακυβέρνησης το 2021, όταν ο πρόεδρος Κάις Σαΐντ αφαίρεσε τους ελέγχους στην εξουσία του και άρχισε να περιορίζει τα μέσα ενημέρωσης, να αποδυναμώνει το δικαστικό σώμα και να ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στις εκλογικές αρχές.
Δεδομένης της πολυπλοκότητας της εσωτερικής δυναμικής της Συρίας, κάποιοι θεωρούν ότι η αποχώρηση του Ασαντ είναι πιθανότερο να διευρύνει τα ρήγματα που άφησε πίσω του ο 13χρονος πόλεμος στη χώρα, παρά να γεφυρώσει τις διαφορές.
Αλλοι αναλυτές λένε ότι ακριβώς λόγω της πολεμικής τους εμπειρίας οι πολίτες της Συρίας ενδέχεται να είναι σε θέση να επιτύχουν αυτό που δεν πέτυχε στην Αίγυπτο και αλλού.
Πηγή: New York Times, μέσω kathimerini.gr