Ενώ βαθαίνει η ενεργειακή κρίση εντείνονται οι διαπραγματεύσεις για μία πανευρωπαϊκή ασπίδα έναντι της ενεργειακής ακρίβειας σε μία προσπάθεια να γεφυρωθούν οι διαφορετικές ανάγκες, προτεραιότητες και συμφέροντα των 27 κρατών - μελών.
Μονόδρομος για τις κυβερνήσεις τα μέτρα για τη στήριξη των νοικοκυριών τους προκειμένου να αποφευχθεί ένας χειμώνας οργής. Ήδη σε κάποιες χώρες ο κοινωνικές αντιδράσεις είναι έντονες.
Σύμφωνα με υπολογισμούς του Bruegel ο «λογαριασμός» των μέτρων ανά την Ε.Ε. έχει ανέβει ήδη στα 379 δισ. ευρώ (από περίπου 250 δισ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα) και δεν προβλέπεται να σταματήσει εδώ. Τα μέτρα από τις κυβερνήσεις προκειμένου να αντεπεξέλθουν τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά στους φουσκωμένους λογαριασμούς ρεύματος θα συνεχιστούν, όμως υπάρχει ο κίνδυνος ακόμη και αυτές οι τεράστιες δαπάνες να μην φέρουν αρκετή ανακούφιση.
Από την άλλη, οι διάφορες λύσεις που εφαρμόζονται για τον περιορισμό της προμήθειας μπορεί να καταλήξουν να είναι μόνο προσωρινές, καθώς οι τιμές χονδρικής πρόκειται να παραμείνουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Ενδεικτικά, τον Αύγουστο, η μέση τιμή που προσφέρθηκε στους καταναλωτές στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες ήταν 67% υψηλότερη από ό,τι πριν από ένα χρόνο για την ηλεκτρική ενέργεια και 114% υψηλότερη για το φυσικό αέριο, σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων VaasaETT.
Η κατάσταση στην Ευρώπη
Στη Γερμανία που ως η χώρα με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τη Ρωσία είναι στο επίκεντρο της ενεργειακής κρίσης, τα νοικοκυριά είδαν τον Αύγουστο τους λογαριασμούς ρεύματος να απογειώνονται κατά 185% σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα,. Τα μέτρα ελάφρυνσης της κυβέρνησης ανέρχονται στα 95 δισ. ευρώ. Παράλληλα υπάρχει δέσμευση για πλαφόν στα κέρδη των ενεργειακών επιχειρήσεων και αναδιανομή των υπερεσόδων.
Στη Βρετανία (που έχει τους πιο "τσουχτερούς" λογαριασμούς ρεύματος) το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι αυξημένο κατά 178% τον χειμώνα. Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει μπροστά της η Λιζ Τρας, η οποία ήδη ανακοίνωσε στήριξη 40 δισ. στις επιχειρήσεις.
Στην Ολλανδία, με τις υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου, οι αυξήσεις θα είναι επίσης τριψήφιες. Δεν υπάρχουν πλαφόν στις χρεώσεις των ενεργειακών επιχειρήσεων, ενώ προωθούνται μέτρα στήριξης αξίας 16 δισ. ευρώ.
Στη Σουηδία ο μεγαλύτερος εξαγωγός ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις στον νότο, όπου γίνεται και η μεγαλύτερη κατανάλωση. Αυτό σημαίνει ότι η φθηνή ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από υδροηλεκτρικά και αιολικά πάρκα δεν ωφελεί αρκετά άτομα.
Στη Δανία δεν υπάρχει πλαφόν, αλλά οι δημοτικές αρχές τείνουν να ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος των παρόχων ή έχουν πλειοψηφικά μερίδια. Ένα νοικοκυριό θα πληρώσει για φυσικό αέριο για θέρμανση περί τα 5.075 δολάρια τον φετινό χειμώνα, 70% περισσότερα από πέρυσι, σύμφωνα με την Danske Bank.
Η κατάσταση είναι πιο ελεγχόμενη στον Νότο. Στην Ιταλία το κόστος του ρεύματος έχει σχεδόν διπλασιαστεί (+ 90%), αλλά η κυβέρνηση αυξάνει τα μέτρα στήριξης. Ισπανία και Πορτογαλία επέβαλαν πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου που συνυπολογίζονται για το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος, με αποτέλσεμα οι χρεώσεις για τους καταναλωτές από τους ιδιωτικούς παρόχους να μείνουν εν πολλοίς σταθερές σε σχέση με πέρυσι (οι αυξήσεις δεν υπερβαίνουν το 1% με 2%).
Στη Γαλλία η κυβέρνηση παγώνει και επιβάλει πλαφόν στις αυξήσεις των τιμών ενέργειας για τα νοικοκυριά, που πρωτίστως χρησιμοποιούν ηλεκτρισμό και όχι φυσικό αέριο για θέρμανση.
Τα ελληνικά μέτρα στήριξης
Η Ελλάδα, σύμφωνα με το Bruegel, εξακολουθεί να διαθέτει την υψηλότερη στήριξη αναλογικά με το ακαθάριστο προϊόν της της (3,7% του ΑΕΠ) σε μέτρα κατά της ενεργειακής ακρίβειας. Η Αθήνα δίνει έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας, όπως και τα άλλα 26 κράτη - μέλη, αλλά και στην υποκατάσταση του ακριβού φυσικού αερίου με άλλα καύσιμα. Παράλληλα καθώς η κρίση όπως φαίνεται θα έχει διάρκεια και το κόστος των οριζόντιων ενεργειακών επιδοτήσεων αρχίζει να πιέζει επικίνδυνα τα δημοσιονομικά μεγέθη, εξετάζεται αλλαγή στο μείγμα της στήριξης.
Κίνητρα για επιστροφή στη θέρμανση με πετρέλαιο
Η ενεργειακή κρίση που εκτίναξε τις τιμές φυσικού αερίου και ρεύματος στα ύψη πιθανόν να οδηγήσει στην αύξηση των ενισχύσεων για τη χρήση πετρελαίου προκειμένου να θερμανθούν τα νοικοκυριά. Έτσι καυστήρες παροπλισμένοι από τα χρόνια της κρίσης, θα... πάρουν μπροστά για να αντικαταστήσουν τις ηλεκτρικές θερμαντικές συσκευές και το φυσικό αέριο.
Συγκεκριμένα, την επιστροφή στο πετρέλαιο φαίνεται ότι επιλέγει η κυβέρνηση να «επιδοτήσει» τον χειμώνα, ενώ την ίδια ώρα εμφανίζεται μεν αποφασισμένη να συνεχίσει την επιδότηση των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά μειώνοντας πιθανόν από το 2023 τον οριζόντιο χαρακτήρα του μέτρου, προκειμένου να επωφεληθούν περισσότερο τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά.
Όπως δήλωσε και χθες ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης, η ελληνική αγορά έχει ιδιαιτερότητες, καθώς πολλά νοικοκυριά σταμάτησαν να θερμαίνουν το σπίτι τους με πετρέλαιο, επιλέγοντας το ηλεκτρικό, με αποτέλεσμα τον χειμώνα η κατανάλωση ρεύματος να αυξάνεται κατακόρυφα.
Αν μειωθεί όπως σημείωσε η κατανάλωση και περιοριστούν οι εισαγωγές αερίου, που σήμερα γίνονται σε τιμές 250 έως 300 ευρώ, θα διαμορφωθούν λογικές τιμές στην κατανάλωση.
Ετσι μελετάται η παροχή ενισχυμένων κινήτρων για να «ξαναβάλουν μπρος» οι καυστήρες πετρελαίου όπου υπάρχουν, καθώς τα τελευταία χρόνια συντελείται ένας επιδοτούμενος μαζικός μετασχηματισμός με την εγκατάσταση καυστήρων φυσικού αερίου.
Tο πετρέλαιο θέρμανσης, με εκτιμώμενη τιμή εκκίνησης στα 1,70 ευρώ, συμφέρει πιο πολύ σε σχέση με το φυσικό αέριο; Σύμφωνα με παράγοντα του υπουργείου Οικονομικών «με τιμή φυσικού αερίου στα 270 ευρώ, είναι σαν να αγοράζεις πετρέλαιο θέρμανσης με 10 ευρώ το λίτρο».
Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζεται η αύξηση του γνωστού από τα προηγούμενα χρόνια επιδόματος θέρμανσης, ενώ εξετάζεται η διεύρυνση των κριτηρίων προκειμένου να χορηγείται σε περισσότερους πολίτες. Βεβαίως υπάρχουν σειρά πρακτικών ζητημάτων κυρίως σε πολυκατοικίες, όπου οι καυστήρες πετρελαίου έχουν αντικατασταθεί με καυστήρες φυσικού αερίου. Επίσης, τα κίνητρα σε αρκετές περιπτώσεις θα πρέπει να είναι πολύ ελκυστικά, καθώς ακόμη και σε πολυκατοικίες με κεντρική θέρμανση πετρελαίου, ειδικά σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας, αυτή δεν έχει λειτουργήσει ξανά από τα χρόνια ακόμη των μνημονίων.
Πληροφορίες, πάντως, θέλουν τον πρωθυπουργό να μην ανακοινώνει συγκεκριμένα μέτρα στη ΔΕΘ, αναλαμβάνοντας, ωστόσο, τη δέσμευση για συνέχιση της στήριξης των νοικοκυριών ενόψει του χειμώνα. Η κυβέρνηση, άλλωστε, αναμένει τους παρόχους να ανακοινώσουν τα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας για τον Οκτώβριο, έτσι ώστε να ανακοινώσει στη συνέχεια το ύψος των επιδοτήσεων. Βλέπει, εξάλλου, τα δημοσιονομικά περιθώρια να στενεύουν ολοένα και περισσότερο, με το πρόβλημα να γίνεται οξύτερο από το 2023, καθώς στο σχέδιο σταθερότητας και ανάπτυξης δεν έχει υπάρξει σχετική πρόβλεψη, ενώ από τις προτάσεις της Κομισιόν δεν διαφαίνεται κάποια κοινή ευρωπαϊκή δράση που θα μπορούσε να περιορίσει την πίεση στους εθνικούς προϋπολογισμούς.