Οι εξαρτημένοι δεν διαπραγματεύονται από θέση ισχύος. Θα το ήθελαν μεν, αλλά…
Αίγυπτος και Ιορδανία θα μπορούσαν, επί παραδείγματι, να εξαπολύσουν σκληρή επίθεση στον Τραμπ για τη Γάζα και τα σχέδια μαζικού εκτοπισμού των Παλαιστινίων που εκείνος πάει να τους επιβάλει, αλλά θα πρέπει πρώτα να σκεφτούν τα δισεκατομμύρια δολάρια που λαμβάνουν κάθε χρόνο ως βοήθεια από τις ΗΠΑ. Μπορούν να αντέξουν χωρίς αυτά; Πόσο απαραίτητα τους είναι; Εχουν εναλλακτικές πηγές στήριξης, εάν η αμερικανική πηγή «στερέψει» ή αποκοπεί;
«Κάνουμε πολλά για αυτούς και θα το κάνουν», δήλωσε πρόσφατα ο Ντόναλντ Τραμπ, όταν ρωτήθηκε εάν Αιγύπτιοι και Ιορδανοί πρόκειται να υποδεχθούν Παλαιστινίους από τη Γάζα όπως απαιτεί η νέα αμερικανική διοίκηση.
Στην αιχμή της αμερικανικής διαπραγματευτικής ισχύος βρίσκεται, ως μέσο πίεσης, η φράση «κάνουμε πολλά για αυτούς», η οποία ισχύει όμως και στην περίπτωση της Ουκρανίας.
Οι ΗΠΑ ήταν μέχρι στιγμής, έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια πολέμου, η χώρα που στήριξε περισσότερο από κάθε άλλη, οικονομικά και στρατιωτικά, την Ουκρανία στον αγώνα της ενάντια στους Ρώσους εισβολείς. Ακριβώς αυτό το γεγονός είναι που επιτρέπει όμως τώρα στον Τραμπ να συζητάει με τον Πούτιν για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία… χωρίς την ίδια την Ουκρανία.
Οι σχετικές διαπραγματεύσεις έχουν ξεκινήσει ή ξεκινούν, όχι μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών αλλά μεταξύ Ρώσων και Αμερικανών. Τραμπ και Πούτιν αναμένεται να έχουν μια πρώτη διά ζώσης διμερή συνάντηση μέσα στο 2025, χωρίς τη συμμετοχή του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Μια συνάντηση που αναμένεται να λάβει χώρα εκτός Ευρώπης: μάλλον στη Σαουδική Αραβία ή ακόμη και στην Κίνα, τον ρόλο της οποίας έχει άλλωστε ήδη αναγνωρίσει ο Τραμπ σε σχέση με το Ουκρανικό . Για την ιστορία, υπενθυμίζεται ότι οι κ.κ. Πούτιν και Τραμπ είχαν το καλοκαίρι του 2018 συναντηθεί στην πρωτεύουσα της Φινλανδίας… προτού εκείνη ενταχθεί στο ΝΑΤΟ λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Η τακτική που θα ακολουθήσουν οι Ρώσοι απέναντι στον Τραμπ
Οι Ρώσοι δεν το κρύβουν πια από την πλευρά τους, ότι θα ήθελαν σε αυτήν την υπό διαμόρφωση διαπραγμάτευση για την ειρήνευση στην Ουκρανία να μη συμμετάσχουν άλλοι (νατοϊκοί Ευρωπαίοι ή Ουκρανοί) πέραν των κ.κ. Πούτιν και Τραμπ. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ το δήλωσε ξεκάθαρα. «Η εποχή της Ευρώπης τελείωσε», έγραψε στο Telegram.
Σύμφωνα με όσα φέρεται να δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, οι Ουκρανοί πρόκειται να συμμετάσχουν κι εκείνοι στις ειρηνευτικές συνομιλίες «με τον ένα ή τον άλλο τρόπο» αλλά σε μεταγενέστερη φάση, μάλλον για να τους ανακοινωθούν όσα θα έχει αποφασίσει εν τω μεταξύ το δίδυμο Πούτιν-Τραμπ.
Από την άλλη πλευρά βέβαια, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η διαπραγμάτευση Πούτιν-Τραμπ θα κυλήσει χωρίς εμπόδια. Οι Ρώσοι μάλλον θα επιχειρήσουν να «καλοπιάσουν» τον Αμερικανό πρόεδρο τον οποίο θεωρούν ότι μπορεί να φέρουν στα νερά τους (όπως άλλωστε είχαν κάνει και στο Ελσίνκι το 2018), πλην όμως κανείς δεν μπορεί να προδικάσει ότι ο Τραμπ πρόκειται να πει «ναι» σε όλα.
Η ανταλλαγή Βίνικ-Φόγκελ θα μπορούσε να ερμηνευτεί πιο πολύ ως ρωσική επιτυχία και λιγότερο ως αμερικανική, γεγονός το οποίο δημιουργεί όμως προβληματισμό αναφορικά με όσα θα ήταν διατεθειμένη να αποδεχθεί η αμερικανική πλευρά στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεών της με τη Ρωσία. Ο «Mr Bitcoin» Αλεξάντερ Βίνικ ήταν άλλωστε σημαντικότερος για τους Ρώσους από ό,τι ήταν ο Μαρκ Φόγκελ για τους Αμερικανούς. Ο μεν Βίνικ κατηγορούνταν για ξέπλυμα πολλών δισ. δολ., ο δε Φόγκελ για κατοχή μικροποσότητας θεραπευτικής κάνναβης. Το Ουκρανικό αποτελεί ωστόσο πολύ πιο σύνθετη και πολυπαραγοντική εξίσωση και, υπό αυτήν την έννοια, δεν μπορεί να συγκριθεί με την ανταλλαγή δύο κρατουμένων.
Η δύσκολη θέση των Ουκρανών
Πάντως με τα σημερινά δεδομένα, οι Ουκρανοί είναι σαφές ότι δεν πρόκειται να διαπραγματευθούν από θέση ισχύος. Οι ίδιοι οι Αμερικανοί φρόντισαν να τους ενημερώσουν, διά στόματος Πιτ Χέγκσεθ, ότι δεν θα πρέπει να περιμένουν ούτε σημαντικές ανακτήσεις χαμένων εδαφών αλλά ούτε και την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Δεν υποσχεθήκαμε ποτέ στην Ουκρανία ότι θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ εάν συνάψει ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία, διευκρίνισε, από την πλευρά του, ο Μαρκ Ρούτε.
Οσο για τους Ευρωπαίους, εκείνοι κινδυνεύουν πια να μείνουν εκτός διαπραγματεύσεων και σπεύδουν να υπενθυμίσουν τον ρόλο τους.
«Είναι ξεκάθαρο ότι οποιαδήποτε συμφωνία συναφθεί πίσω από την πλάτη μας δεν πρόκειται λειτουργήσει», δήλωσε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη συμπερίληψης της Ουκρανίας αλλά και της Ε.Ε. στις διαπραγματεύσεις για το τέλος του πολέμου.
«Η Ουκρανία και η Ευρώπη πρέπει να πάρουν μέρος στις όποιες διαπραγματεύσεις», διαμήνυσαν από την πλευρά τους, μέσω κοινής ανακοίνωσης, οι ηγεσίες Γαλλίας, Βρετανίας, Γερμανίας, Πολωνίας, Ιταλίας, Ισπανίας, Ουκρανίας και Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Τα κενά της Ευρώπης
Οπως προαναφέρθηκε ωστόσο, οι εξαρτημένοι δεν μπορούν να διαπραγματεύονται από θέση ισχύος… και οι Ευρωπαίοι βρέθηκαν τις περασμένες δεκαετίες να εκχωρούν βασικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής αμυντικής θωράκισης στις ΗΠΑ, παγιώνοντας έτσι μια σχέση βαθιάς εξάρτησης από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις. Ο λόγος για μια σχέση που στη βάση της πρακτικά δεν έχει αλλάξει, παρά όσα μεσολάβησαν τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια, από την Κριμαία και έπειτα.
Εν έτει 2025 πια, η διοίκηση Τραμπ έρχεται να ταράξει τα νερά στον διατλαντικό άξονα, όπως άλλωστε είχε κάνει και στο παρελθόν, αλλά αυτήν τη φορά με σαφώς μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και πρόσθετη βαρύτητα λόγω του εν εξελίξει πολέμου στην Ουκρανία.
Ο Uncle Sam και ο Uncle Sucker
«Ο πρόεδρος Τραμπ δεν θα επιτρέψει σε κανέναν να μετατρέψει τον Θείο Σαμ (σ.σ. Uncle Sam, τις Ηνωμένες Πολιτείες δηλαδή) σε Θείο Κορόιδο (σ.σ. Uncle Sucker)», δήλωσε ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, σήμερα από τις Βρυξέλλες. Κορυφαίοι αξιωματούχοι της διοίκησης Τραμπ (ο αντιπρόεδρος Βανς, ο ΥΠΕΞ Ρούμπιο, ο ειδικός απεσταλμένος Κέλογκ, ο υπουργός Αμυνας Χέγκσεθ) βρίσκονται αυτήν την εβδομάδα στην Ευρώπη, με την αποστολή να στείλουν –όπως φαίνεται– ένα μήνυμα αναδιαπραγμάτευσης των διατλαντικών σχέσεων. Θα μπορούσε, άραγε, αυτό το μήνυμα να οδηγήσει σταδιακά την Ευρώπη σε μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας και/ή σε ένα περισσότερο ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ;
Η Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια, που ξεκινά αύριο στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας, εκτιμάται ότι μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για όσα πρόκειται να ακολουθήσουν το προσεχές διάστημα, τουλάχιστον σε επίπεδο «κλίματος» και ως τάσεις.
Εάν οι Ευρωπαίοι θέλουν ρόλο και λόγο στις διεθνείς εξελίξεις, θα πρέπει να βάλουν το χέρι πιο βαθιά στην τσέπη και να πάρουν πάνω τους τη δική τους ασφάλεια αλλά και την ασφάλεια της Ουκρανίας. Αυτό είναι το μήνυμα που δείχνει να στέλνει πια η διοίκηση Τραμπ προς την Ε.Ε., με το 5% του ΑΕΠ που θέτει ως στόχο αμυντικών δαπανών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και τις αμερικανικές κινήσεις που αγνοούν την Ε.Ε. στο Ουκρανικό.
Πόσο θα μπορούσε, όμως, να κοστίσει όλο αυτό (η στήριξη της Ουκρανίας και η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής θωράκισης) στους Ευρωπαίους; Σύμφωνα με το Bloomberg Economics, περίπου 3,1 τρισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον, σε διάστημα δεκαετίας.
Οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται στην Ευρώπη κάθε χρόνο τα τελευταία δέκα έτη, από την Κριμαία και έπειτα. Μόνον πέρυσι, αυξήθηκαν κατά 11,7%, αγγίζοντας τα 457 δισ. δολ., σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε προ ημερών το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών (International Institute for Strategic Studies-IISS). Παράλληλα δε, αυξήθηκαν και οι χώρες που πιάνουν τον νατοϊκό στόχο του 2% του ΑΕΠ στο μέτωπο των αμυντικών δαπανών, από μόλις τρεις που ήταν το 2014 σε περισσότερες από 20 το 2024.
Ως φαίνεται ωστόσο, όλες αυτές οι αυξήσεις στην πράξη δεν ήταν ούτε είναι αρκετές, ενώ οι Ευρωπαίοι καλούνται παλαιόθεν να διαχειριστούν παράλληλα και άλλα προβλήματα… συντονισμού.
Εάν ήταν αρκετά όσα έχουν ήδη γίνει, οι Ουκρανοί θα «άφηναν» τους Αμερικανούς και θα στρέφονταν στην Ευρώπη, με τις χώρες της οποίας υπέγραψαν άλλωστε δεκάδες διμερείς συμφωνίες ασφαλείας πολυετούς ισχύος μέσα στο 2024.
Προς το παρόν πάντως, κινούμενοι με σημείο αναφοράς όσα θεωρούνταν άλλοτε δεδομένα, οι Ευρωπαίοι (αλλά και πολλοί ατλαντιστές Αμερικανοί) παρουσιάζονται να προσπαθούν να επαναφέρουν τις ΗΠΑ σε τροχιά «εργοστασιακών ρυθμίσεων». Την προηγούμενη φορά που το επιχείρησαν, τα κατάφεραν. Ο Τραμπ ολοκλήρωσε μια τετραετία στην προεδρία των ΗΠΑ, χωρίς να αλλάξει συθέμελα το ΝΑΤΟ. Οσα άλλοτε θεωρούνταν δεδομένα ωστόσο, παρουσιάζονται πια να ισχύουν όλο και λιγότερο…
Πηγή: kathimerini.gr