Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή καθώς καλείται να υπερβεί μία καθοριστική δοκιμασία. Η αναπτυξιακή της ατμομηχανή επιβραδύνεται και η αρχιτεκτονική ασφαλείας δεκαετιών διαλύεται. Καθώς οι ισορροπίες αλλάζουν εκτός από τον σχεδιασμό της αμυντικής αυτονομίας της, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να βρει και πώς θα τη χρηματοδοτήσει.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται για τους ηγέτες της ΕΕ είναι εάν μπορούν να κινητοποιήσουν ιδιωτικά κεφάλαια αντί να βασίζονται αποκλειστικά στη φορολόγηση των πολιτών για τη διασφάλιση του ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Μέχρι στιγμής, οι πολυετείς προσπάθειες για τη βαθύτερη ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών έχουν καθυστερήσει, βαλτωμένες στη γραφειοκρατία και στα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα.
Ωστόσο, καθώς η γεωπολιτική πραγματικότητα γίνεται πιο σκληρή, αναδύεται αργά αλλά σταθερά η ανάγκη για την ενοποίηση του κατακερματισμένου ευρωπαϊκού συστήματος κεφαλαιαγοράς και της προσαρμογής του στις ευρωπαϊκές ανάγκες.
Το ερώτημα είναι εάν θα γίνουν κατά τη Σύνοδο Κορυφής τα ουσιαστικά βήματα προς τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς επενδύσεων, γνωστής ως Ένωση Αποταμίευσης και Επενδύσεων (Savings and Investments Union – SIU).
Οι διαχωριστικές γραμμές
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει δηλώσει ότι θέλει να δώσει προτεραιότητα στη δημιουργία μιας επενδυτικής κουλτούρας τύπου ΗΠΑ, ώστε να παρακινήσει τους συντηρητικούς Ευρωπαίους αποταμιευτές να επενδύσουν ένα μέρος των περίπου 10 τρισεκατομμυρίων ευρώ που παραμένουν αδρανή στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους στο χρηματιστήριο.
Η λογική είναι σαφής: η κίνηση θα παρέχει περισσότερη ρευστότητα στις ευρωπαϊκές εταιρείες, επιτρέποντάς τους να επενδύσουν σε έργα προτεραιότητας όπως η άμυνα και να τονώσουν την οικονομία. Το μόνο πρόβλημα; Η ΕΕ προσπαθεί να υλοποιήσει αυτή την πολιτική εδώ και πάνω από μια δεκαετία, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.
Στο μεταξύ, η Ευρώπη έχει εγκλωβιστεί σε ένα σύστημα όπου το χρήμα, παγιδευμένο από εθνικούς φραγμούς, παραμένει αδρανές, αποδίδοντας πολύ κάτω από τις δυνατότητές του.
Αντίθετα, οι ενιαίες κεφαλαιαγορές των Ηνωμένων Πολιτειών, σε συνδυασμό με την κουλτούρα ανάληψης ρίσκου, επιτρέπουν στις αμερικανικές επιχειρήσεις να αντλούν κεφάλαια πολύ πιο εύκολα.
Στις ΗΠΑ, σχεδόν το 60% των νοικοκυριών κατέχουν μετοχές, είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω των συντάξεών τους. Στη Γαλλία και τη Γερμανία, το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 18%.
Μέρος του προβλήματος της Ευρώπης έγκειται στην πολυπλοκότητα του χρηματοπιστωτικού της συστήματος. Αντί για μια ενιαία δομή, στην Ευρώπη λειτουργούν 27 ξεχωριστές χρηματοπιστωτικές αγορές, καθεμία με τους δικούς της κανονισμούς και υποδομές. Αυτό σημαίνει ότι, όπως είναι δύσκολο να ανοίξει κανείς τραπεζικό λογαριασμό στη Μαδρίτη αν βρίσκεται στο Βερολίνο, είναι επίσης δύσκολο να επενδύσει σε μια εταιρεία στη Ρίγα αν ζει στη Βουδαπέστη.
Όμως, παρότι οι κυβερνήσεις δηλώνουν ότι δεσμεύονται να απλοποιήσουν το σύστημα, συχνά δεν προχωρούν σε πράξεις. Τα εθνικά συμφέροντα παρεμβαίνουν την τελευταία στιγμή, ενώ πολλές φορές η αντίσταση προέρχεται από ισχυρούς παίκτες της αγοράς που κερδίζουν περισσότερα από τον κατακερματισμό παρά από την εναρμόνιση.
Η Επίτροπος Οικονομικών της ΕΕ, Μαρία Λουίζ Αλμπουκέρκι, επέκρινε πρόσφατα αυτές τις πρακτικές, δηλώνοντας ότι η υπερβολική άσκηση πιέσεων από ομάδες συμφερόντων εμποδίζει την πρόοδο σε κρίσιμες ρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για τα οικονομικά δεδομένα και τις λιανικές επενδύσεις.
«Πρέπει να υιοθετήσουμε μια πιο δυναμική προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων», δήλωσε σε συνέδριο στις Βρυξέλλες την Τρίτη.
Το κλειδί για την πρόοδο είναι η ανάπτυξη ενιαίων κανόνων για τις επιχειρήσεις, καθώς και η δημιουργία ενός ενιαίου εποπτικού φορέα που θα τους επιβλέπει.
Επί του παρόντος, οι επιχειρηματικοί κανόνες που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη συνοχή, όπως το τι συμβαίνει όταν οι εταιρείες πτωχεύουν ή η φορολογική τους μεταχείριση, βρίσκονται υπό την εποπτεία εθνικών υπουργείων, τα οποία είτε δεν ενδιαφέρονται για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) είτε δεν έχουν κίνητρο να προχωρήσουν σε αλλαγές σε ζητήματα όπως η φορολογία.
Ορισμένοι από αυτούς τους κανόνες, μάλιστα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί εδώ και πάνω από 100 χρόνια. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το νομικό πλαίσιο που διέπει την πτώχευση μιας εταιρείας βασίζεται σε νόμους που θεσπίστηκαν το 1807.
Ωστόσο, παλαιότερες κρίσεις έχουν κατά καιρούς οδηγήσει σε κανονιστικές μεταρρυθμίσεις. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ώθησε τους ηγέτες της ΕΕ να δημιουργήσουν έναν κεντρικό εποπτικό φορέα για τις τράπεζες υπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ωστόσο, αντίστοιχη εποπτεία δεν έχει επεκταθεί στις μη τραπεζικές χρηματοπιστωτικές εταιρείες, αφήνοντας σημαντικά κενά στο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Οι αποκλίσεις στις εθνικές θέσεις περιπλέκουν περαιτέρω τις προσπάθειες για την ίδρυση ενός ενιαίου χρηματοοικονομικού εποπτικού φορέα. Ενώ ορισμένες μεγαλύτερες χώρες υποστηρίζουν την πρωτοβουλία, μικρότερα κράτη φοβούνται ότι η χώρα που θα φιλοξενήσει τον εποπτικό φορέα θα προσελκύσει χρηματοπιστωτικές εταιρείες για να μεταφέρουν εκεί την έδρα τους.
Ξεπερνώντας το αδιέξοδο
Μια διπλή προσέγγιση για την υπέρβαση του αδιεξόδου φαίνεται να αναδύεται.
Αρχικά, η Επιτροπή θα παρουσιάσει τη στρατηγική της για να καταστήσει τις επενδύσεις πιο ελκυστικές για τους πολίτες της ΕΕ. Σύμφωνα με διαρροές, θα πιέσει τις χώρες να προωθήσουν τους λογαριασμούς αποταμίευσης και επενδύσεων, να συστήσουν ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις και να προτείνουν μελλοντικές πρωτοβουλίες για τη μείωση των εθνικών εμποδίων απέναντι στις κεφαλαιαγορές.
Οι αντιδράσεις είναι μικτές. Ο Καρμίνε ντι Νόια, διευθυντής του ΟΟΣΑ για χρηματοοικονομικά και επιχειρηματικά θέματα, χαρακτήρισε τις εξελίξεις «ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», τονίζοντας ότι η ΕΕ αναγνωρίζει πως «η απαιτούμενη χρηματοδότηση δεν μπορεί να προέλθει μόνο από τον δημόσιο τομέα».
Άλλοι, όπως η Ρεβέκκα Κρίστι του Bruegel, προειδοποίησαν ότι η στρατηγική «εξακολουθεί να μοιάζει σαν να δοκιμάζουν ακόμα τα νερά» και στερείται συγκεκριμένων πρωτοβουλιών.
Παράλληλα, μια μικρότερη ομάδα χωρών προχωρά σε δικές της πρωτοβουλίες.
Η Ισπανία συγκρότησε έναν «συνασπισμό των προθύμων» γύρω από ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να δοκιμάσει νέες ιδέες για τις κεφαλαιαγορές, με απλούστερα επενδυτικά προϊόντα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε όλη την ΕΕ. Υποστηρίζεται από τους υπουργούς οικονομικών της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας και της Πολωνίας, ενώ οι σκανδιναβικές χώρες εργάζονται πάνω σε παρόμοιες ιδέες.
Η λογική είναι ότι αν τα 27 κράτη δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε μια κοινή πορεία, η πρόοδος μπορεί ακόμα να επιτευχθεί από τις χώρες που είναι διατεθειμένες να προχωρήσουν. Ωστόσο, το εγχείρημα έχει ήδη επικριτές. Ο Πασκάλ Ντόναχιου, υπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας και πρόεδρος του Eurogroup των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, δήλωσε στο Politico ότι «πάντα αναγνώριζα το δικαίωμα των χωρών να συνεργάζονται σε μικρότερες ομάδες, αλλά ως πρόεδρος του Eurogroup, προτιμώ να δρούμε ενωμένοι».
Εν τω μεταξύ, υπάρχει ένα σχέδιο για ένα καθεστώς, γνωστό στην ορολογία των Βρυξελλών ως «28ο καθεστώς», ενός προαιρετικού μηχανισμού για εταιρείες που θα τους επιτρέπει να παρακάμπτουν τους εθνικούς κανόνες υπέρ ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος.
Είναι σαφές ότι η επέκταση των κεφαλαιαγορών της Ευρώπης ήταν μέχρι στιγμής ένας μακροχρόνιος πόλεμος φθοράς. Το ερώτημα είναι εάν οι όλο και αυξανόμενες πολεμικές απειλές και οικονομικής αστάθειας θα οδηγήσουν επιτέλους σε αποφασιστική δράση.
Πηγή: skai.gr