Στην παράγραφο 2 του άρθρου 102 του Συντάγματος κατοχυρώνεται ο θεσμός της οικονομικής αυτοτέλειας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η κεντρική διοίκηση μεταβιβάζει αρμοδιότητες στους Δήμους και μεταφέρει το σύνολο των αναγκαίων πόρων που αντιστοιχούν σε αυτές.
Ωστόσο όπως διαμηνύουν διαχρονικά οι διοικήσεις των Δήμων η παραχώρηση αρμοδιοτήτων είναι αναντίστοιχη των πόρων που λαμβάνουν από το κράτος. Ένα μοντέλο οικονομικής ανεξαρτησίας των Δήμων θα μπορούσε να αποτελέσει η φορολογική αυτονομία αυτών. Σε Δήμους της Ευρώπης αλλά και διεθνώς το αυτοδιοίκητο έχει επιτευχθεί με επιτυχία μέσω της φορολογικής αυτονομίας.
Σε κάθε περίπτωση πάγιο αίτημα της τοπικής αυτοδιοίκησης παραμένει η οικονομική αυτοτέλεια. Το thepressroom.gr απευθύνθηκε σε 4 Δημάρχους με πολυετή εμπειρία, ρωτώντας τους «με ποιον τρόπο θεωρούν ότι μπορεί να επιτευχθεί η οικονομική αυτοτέλεια, και αν αυτό θα μπορούσε να γίνει με την είσπραξη πόρων από τους Δήμους, όπως πχ ο ΕΝΦΙΑ»
Δημήτρης Παπαστεργίου, Πρόεδρος ΚΕΔΕ – Δήμαρχος Τρικκαίων
Το ζήτημα της οικονομικής και λειτουργικής αυτοτέλειας των Δήμων δεν είναι απλά ζήτημα μεταφοράς πόρων , όπως είναι ο ΕΝΦΙΑ . Δεν θα γίνουν οι Δήμοι από τη μια μέρα στην άλλη οικονομικά αυτοδύναμοι, αν απλά τους μεταφερθεί το σύνολο των πόρων από την φορολογία της ακίνητης περιουσίας. Αντίθετα, χρειάζονται πολλά περισσότερα και πάνω από όλα, μια νέα αντίληψη για το ρόλο της Αυτοδιοίκησης. Η οικονομική μας αυτοδυναμία είναι ένα ζήτημα που είναι άμεσα συνδεδεμένο με το μοντέλο λειτουργίας του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης. Το σημερινό μοντέλο είναι αποδεδειγμένα σπάταλο, γραφειοκρατικό και ξεπερασμένο. Δημιουργεί χρέη και οδηγεί σε χρεοκοπίες. Δεν υπηρετεί το συμφέρον της χώρας και των πολιτών. Οι πόροι λοιπόν που είναι αναγκαίοι για την οικονομική αυτοτέλεια των Δήμων βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με τις αρμοδιότητες κι ευθύνες που καλούμαστε να ασκήσουμε. Η διαρκής μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από το Κεντρικό Κράτος, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους , επιδεινώνει διαρκώς την ήδη επιβαρυμένη θέση των Δήμων. Επίσης, πρέπει να δούμε και την αναπτυξιακή διάσταση. Το πως δηλαδή συμμετέχουμε ως αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού στην αναπτυξιακή επανεκκίνηση της χώρας. Ως ΚΕΔΕ υποστηρίζουμε πως αναγκαία προϋπόθεση για την εθνική ανάπτυξη, είναι η τοπική ανάπτυξη. Πως όμως θα υπάρξει τοπική ανάπτυξη, αν οι Δήμοι δεν συμμετέχουμε στο σχεδιασμό , την εκτέλεση και την αξιοποίηση των αναπτυξιακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων;
Για τους παραπάνω λόγους, ψηλά στην ατζέντα μας ήταν και παραμένει το ζήτημα της μεταρρύθμισης στο Κράτος, μια μεταρρύθμιση όμως που έχει αργήσει. Μέχρι να γίνει πράξη η μεταρρύθμιση αυτή και ο επαναπροσδιορισμός των αρμοδιοτήτων κι ευθυνών μεταξύ των βαθμίδων λειτουργίας του Κράτους , οι θέσεις μας όσον αφορά την οικονομική αυτοδυναμία τ ων Δήμων είναι ξεκάθαρες και διατυπωμένες επανειλημμένα σε συνέδρια και συνελεύσεις Δημάρχων της ΚΕΔΕ.
Ζητάμε μεταξύ άλλων :
Για την ενίσχυση της λειτουργικής αυτοτέλειας των Δήμων
-Αύξηση των πόρων που καταβάλλονται μέσω των ΚΑΠ στους Δήμους, προκειμένου να καλύπτεται το σύνολο των λειτουργικών τους αναγκών. Με πρώτο κι άμεσο βήμα, την αύξηση 15% για την οποία δεσμεύθηκε η Κυβέρνηση από 1-1-2023. Ενώ έχουμε θέσει προς συζήτηση να προχωρήσουμε σε ένα νέο μοντέλο κατανομής των ΚΑΠ, βάζοντας νέα κριτήρια, όχι αποκλειστικά πληθυσμιακά.
-Την σταδιακή απόδοση στους Δήμους, την ΚΕΔΕ και τις ΠΕΔ, των παρακρατηθέντων πόρων από προηγούμενα έτη.
-Την λήψη επιπλέον μέτρων στήριξης των Δήμων και των ΔΕΥΑ , λόγω της αύξησης του κόστους ενέργειας, ώστε να μην επιβαρύνει επιπλέον το λειτουργικό τους κόστος κι αυτό μετακυλιστεί στους πολίτες.
-Την αναχρηματοδότηση από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων των παλιών χρεών των δήμων, με νέα δάνεια και με χαμηλότερο επιτόκιο.
-Δεν αποδεχόμαστε καμιά μεταφορά νέας ευθύνης η αρμοδιότητας στους δήμους, χωρίς τη μεταφορά και των αναγκαίων πόρων.
-Την αναστολή της επιβολής του τέλους ταφής, τουλάχιστον για την τρέχουσα χρονιά.
Για την ενίσχυση του αναπτυξιακού ρόλου των Δήμων
Η Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει ρόλο και λόγο στην αναπτυξιακή επανεκκίνηση της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό:
-Έχουμε επανειλημμένα ζητήσει τη συμμετοχή μας στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του ΕΣΠΑ 2021-2027,
-Έχουμε ζητήσει την επίσπευση των ρυθμών εφαρμογής , υλοποίησης κι αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου “Α. Τρίτσης”
-Παραμένει ισχυρή η ανάγκη αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία κάθε αναπτυξιακού προγράμματος, για την παροχή επαρκούς τεχνικής βοήθειας, προκειμένου όλοι οι Δήμοι, κυρίως οι μικροί ορεινοί και νησιωτικοί, να μπορέσουν να ωριμάσουν μελέτες και έργα, ώστε να διεκδικήσουν και να αξιοποιήσουν τους πόρους για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων.
-Έχουμε ζητήσει το ποσοστό του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που αφορά έργα τοπικής ανάπτυξης να εντάσσεται στη ΣΑΤΑ και να αφαιρεθεί από τη χρηματοδότηση των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης των Περιφερειών.
-Έχουμε προτείνει τη δημιουργία Ειδικού Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, που μέσω του αρμόδιου υπουργείου θα χρηματοδοτεί έργα περιφερειακών δήμων.
-Έχουμε επισημάνει την αναγκαιότητα να προχωρήσει η ΚΥΑ που θα επιτρέπει σε όλους τους Δήμους να προχωρήσουν σε σύναψη δανείων για την εκτέλεση έργων εξοικονόμησης ενέργειας, με τεράστιο μακροπρόθεσμα όφελος για τα οικονομικά μας .
-Χρειάζεται να δοθεί έμφαση στο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός ειδικού προγράμματος χρηματοδότησης για την πραγματοποίηση ασφαλτικών εργασιών, αφού τα επόμενα χρόνια θα εκτελεστούν σε όλους τους Δήμους της χώρας τεράστια έργα επέκτασης των δικτύων.
Ανδρέας Παχατουρίδης, Δήμαρχος Περιστερίου
Η τοπική αυτοδιοίκηση επιτελεί καίριο και σοβαρό έργο, σε επίπεδο τοπικής και εθνικής οικονομίας. Άλλο τόσο και σε επίπεδο διαμόρφωσης τάσεων επιχειρηματικής δραστηριότητας, όχι μόνο τοπικής, αλλά και ευρύτερης. Έχουμε να κάνουμε με ένα σύνθετο και απαιτητικό σύνολο υποχρεώσεων, στις οποίες ο άκρως κομβικός Δήμος Περιστερίου ειδικότερα, πασχίζει ανελλιπώς και επαρκώς να ανταποκρίνεται, υπό το δικό μου αυτοδιοικητικό βλέμμα ελέγχου και ευθύνης, ως Δημάρχου, τα τελευταία 20 συνεχόμενα χρόνια τουλάχιστον. Αστικές υποδομές, κοινωνική φροντίδα και πρόνοια, παιδεία, πολιτισμός, αθλητισμός, περιβαλλοντική εικόνα και διαχείριση, επιχειρηματικότητα. Ένα διευρυμένο περίγραμμα δράσεων και ευθυνών, για την αξιόπιστη διαχείριση του οποίου, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι αλληλένδετη η διασφάλιση της οικονομικής επάρκειας και αυτοτέλειας, του δημοτικού προϋπολογισμού. Βεβαίως, πέραν των ήδη υφιστάμενων πηγών εσόδων του Δήμου, εάν θα μιλούσαμε για ενδεχόμενη πρόσθετη στροφή και προς φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, θα έπρεπε να είχαμε και την απαιτούμενη πρόσθετη στελέχωση. Εδώ λοιπόν θεωρούμε, πως η επικουρική στήριξη και παρέμβαση της κεντρικής εξουσίας, σε σχέση με την σημαντική και ευρυδιάστατη αυτοδιοικητική αποστολή, θεωρείται καθοριστική. Με λίγα λόγια, αν θέλουμε λοιπόν τους Δήμους, ετοιμοπόλεμους και αποτελεσματικούς, μέσα στον σφαιρικότερο ιστό της δημόσιας και οικονομικής διοίκησης, οφείλουμε και την ανάλογη συμμετοχική ενίσχυση και θωράκισή τους. Έτσι η Αυτοδιοίκηση θα μπορεί, μέσα από σύγχρονες, πολυπολιτισμικές και εύρωστες οικονομικά, πόλεις και περιφέρειες, να αποτελεί εκ του ασφαλούς, όχι μόνον τοπικό και περιφερειακό, αλλά προπάντων και ισχυρό εθνικό πόλο ανάπτυξης, προαγωγής και προόδου, ολόκληρης της χώρας και της οικονομίας της πατρίδας μας.
Γιώργος Ιωακειμίδης, Δήμαρχος Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη
Για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας των Ο.Τ.Α. Α’ Βαθμού και την ουσιαστική, αποτελεσματική εξυπηρέτηση των πολιτών, οφείλουμε να συνεχίσουμε να διεκδικούμε από την Πολιτεία τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων, όπως:
-Απόδοση μέσω των Κ.Α.Π. του συνόλου των πόρων που προβλέπονται από
το Ν.3852/2010 (συμμετοχή στην αύξηση των εσόδων των φόρων που αποτελούν το χρηματοδοτικό καλάθι των ΚΑΠ).
-Εκπόνηση Προγράμματος Απόδοσης όλων των Παρακρατηθέντων Πόρων
-Προώθηση μέτρων δημοσιονομικής αποκέντρωσης, χωρίς επιπλέον
επιβάρυνση των πολιτών.
-Σε ό,τι αφορά τον ΕΝΦΙΑ, όχι, δεν συμφωνώ, δεν είναι υπόθεση που πρέπει να εμπλακούν οι Δήμοι και μάλιστα σε μια εποχή με τα πολλαπλά και ετερόκλητα προβλήματα που χαρακτηρίζουν την οικονομία και επιβαρύνουν ιδιαίτερα τους πολίτες.
Μάρκος Κωβαίος, Δήμαρχος Πάρου
Αρχικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με αλλεπάλληλες κρίσεις. Από την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών και την πανδημία έως τη σημερινή ενεργειακή κρίση, με τις αυξήσεις στο κόστος των αγαθών και της ενέργειας. Ως αποτέλεσμα, η οικονομική αυτοτέλεια και επιβίωση των ΟΤΑ τίθεται εν αμφιβόλω, και έτσι δεν μπορούν να υπηρετήσουν την κυρίαρχη αποστολή τους, δηλαδή την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και την αποτελεσματική διαχείριση της καθημερινότητας.
Σ’ αυτό το περιβάλλον η Τοπική Αυτοδιοίκηση χρειάζεται γενναίες μεταρρυθμίσεις, ώστε να γίνει πράξη η διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια της Αυτοδιοίκησης που προβλέπεται στο άρθρο 102 του Συντάγματος. Μεταρρυθμίσεις στην κατεύθυνση της ριζικής αποκέντρωσης, καθώς και επιπλέον πόρους. Συγκεκριμένα, χρειάζονται άμεσα μέτρα στήριξης λόγω της αύξησης του ενεργειακού κόστους, για να μην μετακυλιστεί το κόστος τους πολίτες. Παράλληλα αύξηση των πόρων που καταβάλλονται μέσω των ΚΑΠ στους Δήμους με αναχρηματοδότηση από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων των παλιών χρεών των Δήμων με νέα δάνεια με χαμηλότερο επιτόκιο. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβερνητική δέσμευση για αύξηση 15% από 1/1/2023 είναι μικρή σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες των Δήμων. Ακόμη, είναι σημαντικό να μην υπάρξει επιπλέον φορολογική επιβάρυνση των δημοτών, να προβλεφθεί ένας μηχανισμός που θα αμβλύνει τις περιφερειακές ανισότητες και φυσικά να ενισχυθούν οι Δήμοι με ανθρώπινο δυναμικό. Μόνο μέσα από αλλαγές στους θεσμούς και τις διαδικασίες που διέπουν τη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα αρθεί ο συγκεντρωτισμός και η γραφειοκρατία.
Από εκεί και πέρα, ο ΕΝΦΙΑ πρέπει να περάσει στους Δήμους, είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την είσπραξη του, αλλά αυτό πρέπει να γίνει προσεκτικά και με σχέδιο. Δηλαδή, πρέπει να αντιμετωπιστούν προβλήματα όξυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των Δήμων, και συγκεκριμένα να αποτυπωθεί με όρους δικαιοσύνης η οικονομική εξισορρόπηση μεταξύ περιοχών με υψηλές αντικειμενικές αξίες ακινήτων και αυτών όπου είναι χαμηλές. Σε κάθε περίπτωση, δεν αρκεί μια νομοθετική παρέμβαση για να αλλάξει το κράτος και να αναβαθμιστεί ο ρόλος των Δήμων, αλλά χρειάζεται ευρύτερος ανασχεδιασμός. Πρέπει να αλλάξουν νοοτροπίες προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης, και να εμπιστευθεί το κράτος περισσότερο τους Δήμους.