Το 1955, στο Μπαντούνγκ της Ινδονησίας, ενώ μαινόταν ο Ψυχρός Πόλεμος, οι ηγέτες 29 πολύ διαφορετικών μεταξύ τους χωρών - από τον Κινέζο Τσου Ενλάι μέχρι τον Αιγύπτιο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ - έθεσαν τις βάσεις του Κινήματος των Αδεσμεύτων. Αρνήθηκαν δηλαδή να ευθυγραμμιστούν με μια από τις δύο υπερδυνάμεις της εποχής, τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ.
Το «πνεύμα του Μπαντούνγκ» αναβιώνει άραγε στην Ευρώπη, μπροστά στη σινοαμερικανική αντιπαράθεση που συνεχίζεται; Η σύγκριση είναι ασφαλώς υπερβολική, καθώς η Ευρώπη ανήκει σε μεγάλο βαθμό στην Ατλαντική Συμμαχία της οποίας ηγούνται οι ΗΠΑ, και κατά συνέπεια δεν τίθεται ζήτημα ίσων αποστάσεων στην αντιπαράθεση αυτή. Σίγουρα όμως υπάρχει μια αμηχανία, αν όχι δυσφορία, στις ευρωαμερικανικές σχέσεις. Μια απόσταση δηλαδή ανάμεσα στην ικανοποίηση από την απομάκρυνση του Τραμπ και στην αμφιβολία για τη θέση της Ευρώπης στον καινούργιο κόσμο. Μια επιφύλαξη, τόσο στο Παρίσι όσο και στο Βερολίνο, για το «America is back» που επαναλαμβάνει ο Τζο Μπάιντεν εδώ κι ένα μήνα.
Ο φόβος, συγκεκριμένα, είναι μήπως βρεθεί η Ευρώπη μπροστά σε μια Αμερική με τα παλιά ηγεμονικά αντανακλαστικά, που επιπλέον θα είναι απορροφημένη από την κινεζική της εμμονή. Το είπε ο Εμανουέλ Μακρόν στις 19 Φεβρουαρίου στην ομιλία του στη Διάσκεψη του Μονάχου για την ασφάλεια, υπενθυμίζοντας ότι ο «Αξονας» της Αμερικής προς την Ασία, που αποφασίστηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα, την απομάκρυνε από την Ευρώπη. Σε συνέντευξή του στους Financial Times, ο γάλλος πρόεδρος έκανε ένα βήμα παραπάνω, αμφισβητώντας την ίδια τη χρησιμότητα του ΝΑΤΟ.
Πιο προσεκτική, η καγκελάριος Μέρκελ καθιστά σαφή τη διαφοροποίησή της ως προς τις σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία, εκείνη, που προώθησε την αμφιλεγόμενη συμφωνία για τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Κίνα, εκείνη, που επιμένει, παρά την υπόθεση Ναβάλνι, να ολοκληρωθεί ο αγωγός NordStream2 που συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία.
Η δυσκολία με αυτή τη στάση «σύμμαχος-αλλά-ανεξάρτητος» είναι ότι πρέπει να έχεις τα μέσα να τη συντηρήσεις. Το τελευταίο τεστ είναι η λεγόμενη «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης. Οι 27 έχουν κάνει βήματα σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά βρίσκονται ακόμη μακριά από τον στόχο. Και μένει να φανεί αν η παρουσία στην Ουάσινγκτον ενός προέδρου που είναι έτοιμος να επανενεργοποιήσει την «αμερικανική ομπρέλα» θα αλλάξει τα δεδομένα.
Υπάρχει ένα αισιόδοξο σενάριο που θέλει την Ευρώπη πιο «αυτόνομη» δίπλα σε μια Αμερική «που έχει επιστρέψει», χωρίς τις δύο δυνάμεις να είναι πλήρως ευθυγραμμισμένες. Το σενάριο αυτό προϋποθέτει μια σημαντική προσπάθεια των Ευρωπαίων και την αποδοχή από την Ουάσινγκτον μιας συμμαχίας μεταξύ ίσων. Οι δύο αυτές προϋποθέσεις δεν ισχύουν ακόμη. Υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος να ξαναπαίξει η Γαλλία τον ιστορικό ρόλο του μοναχικού ταραξία σε μια επανενεργοποιημένη Ατλαντική Συμμαχία. Και αυτό θα αποτελέσει μια χαμένη ευκαιρία.
*O Πιερ Ασκί είναι αρθρογράφος του περιοδικού L’ Obs
ΠΗΓΗ: L’ Obs via ΑΠΕ-ΜΠΕ