Στις 21 Φεβρουαρίου 1913 απελευθερώνεται η πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα χιλιοτραγουδισμένα, Ιωάννινα, τα Γιάννινα, στην γλώσσα των απλών ανθρώπων, από τον προελαύνοντα Ελληνικό Στρατό στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου.
Συμφώνως με τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ) του ΓΕΣ «Οι δύο Βαλκανικοί Πόλεμοι πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 1912 – 1913. Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος (Οκτώβριος 1912 - Μάιος 1913), με συμμάχους τις χώρες, Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποτελούσε συνέχεια των αγώνων των βαλκανικών λαών για την απελευθέρωση τους από τον τουρκικό ζυγό. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος (Ιούνιος 1913 - Ιούλιος 1913), διενεργήθηκε από την Βουλγαρία ενάντια στη συμμαχία Ελλάδας - Σερβίας.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, το τμήμα Στρατιάς της Ηπείρου, υπό τον Υποστράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουντζάκη, είχε ως στόχο την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Μετά τις μάχες στην πεδιάδα της Άρτας (αρχές Οκτωβρίου 1912), την κατάληψη της Πρέβεζας (21 Οκτωβρίου) και τις σκληρές μάχες των Πέντε Πηγαδιών (24 Οκτωβρίου) και των Πεστών (29 Νοεμβρίου), ο Ελληνικός Στρατός έφθασε στην οχυρωμένη περίμετρο των Ιωαννίνων, στο Μπιζάνι. Ωστόσο, οι ανεπιτυχείς προσπάθειες για την κατάληψη του οχυρού (αρχές Δεκεμβρίου 1912 - αρχές Ιανουαρίου 1913) οδήγησαν στην αντικατάσταση του Σαπουντζάκη από τον Αρχιστράτηγο, Διάδοχο Κωνσταντίνο.
Η επίθεση στις 20 Φεβρουαρίου του 1913 (Σημ.Συντάκτη: Την είδαμε σε χθεσινό σημείωμά μας για την εκπόρθηση των οχυρών του Μπιζανίου) αποτέλεσε την τελευταία καθοριστική μάχη για την κατάληψη της πόλης των Ιωαννίνων. Η καταστροφή των τηλεφωνικών γραμμών από το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων συνέβαλε στην παραπλάνηση και τον αιφνιδιασμό της τουρκικής Διοίκησης και στην τολμηρή διείσδυση του Συντάγματος, καθορίζοντας το αποτέλεσμα της τελευταίας μάχης, που ήταν η κατάληψη της πόλης των Ιωαννίνων. Ο Τούρκος διοικητής της, Εσσάτ Πασάς, την παρέδωσε «άνευ όρων», στις 21 Φεβρουαρίου 1913.»
Για να επιτευχθεί όμως αυτό το κατόρθωμα ένα άλλο τμήμα του Ελληνικού Στρατού συγκεντρώθηκε με κάθε μυστικότητα στον τομέα Μανωλιάσσα-Άγιος Νικόλαος-Τσούκα. Με το πρώτο φως της 21ης Φεβρουαρίου 1913, εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση, ξεχωριστής σφοδρότητος. Στο δυτικό τομέα της ελληνικής παρατάξεως το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων, μαζί με το 9ο Τάγμα Ευζώνων του Ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου, πραγματοποιούν παράτολμη διείσδυση φθάνοντας στον Άγιο Ιωάννη, στις παρυφές των Ιωαννίνων.
Η ηγεσία του τουρκικού στρατού, δηλαδή ο Εσσάτ Πασάς, που είχε αποκοπεί και δεν είχε κάποια σύνδεση με «τον έξω κόσμο», λόγω της αποκοπής όλων των τηλεφωνικών καλωδίων από τον Ελληνικό Στρατό, είχε πανικοβληθεί και δεν ήξερε τι να κάνει. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, στις 23:00 της 21 Φεβρουαρίου 1913, ο Εσσάτ Πασάς απέστειλε απεσταλμένους με πρόταση παραδόσεως του τουρκικού στρατού, μη γνωρίζοντας ότι στο Μπιζάνι και τον υπόλοιπο ανατολικό τομέα οι τουρκικές δυνάμεις διατηρούσαν ακέραιες τις θέσεις τους.
Το Σύνταγμα Ιππικού της Στρατιάς Ηπείρου είχε την ύψιστη τιμή να είναι η πρώτη μονάδα του Ελληνικού Στρατού που εισήλθε στα ελεύθερα πλέον Ιωάννινα, ενώ μέσω πρωτοφανούς ενθουσιασμού ςπό τους Έλληνες κατοίκους της πρωτεύουσας της Ηπείρου. Οι συνολικές απώλειες του Ελληνικού Στρατού ανήλθαν σε 264 νεκρούς και τραυματίες.
Φωτογραφίες : ΓΕΣ/ΔΙΣ