«Κάνουν λάθος όσοι νομίζουν ότι το διεθνές δίκαιο είναι το δίκαιο του ισχυρού. Δεν θα το ανεχτούμε», τόνισε ξεκάθαρα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κ. Προκόπης Παυλόπουλος, απαντώντας στις χθεσινές προκλητικές δηλώσεις του προέδρου της Τουρκίας, Ερντογάν κατά της Κύπρου. Αναλυτικά η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς και η τοποθέτηση του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Κοτζιά, στην τελετή ορκωμοσίας των νέων Ακολούθων Πρεσβειών, έχει ως εξής:
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, αγαπημένε μας κύριε Πρόεδρε, αγαπητοί κύριοι Υπουργοί, Γενικοί Γραμματείς, στελέχη του Υπουργείου μας, αφιχθέντα στελέχη του Υπουργείου από τη Διπλωματική Ακαδημία, καλώς μας ήρθατε, γονείς και φίλοι των νέων μας διπλωματών.
Νομίζω ότι μία από τις πιο ευχάριστες στιγμές που μπορεί να βιώνει κανείς ως Υπουργός, αλλά και ταυτόχρονα ως καθηγητής πανεπιστημίου, και το ίδιο φαντάζομαι ισχύει και για τον Πρόεδρό μας, είναι να υποδέχεται τα νέα στελέχη του Υπουργείου, να μπορεί να τους ευχηθεί καλοτάξιδοι και καλοτάξιδες και να εκπροσωπήσουν τη χώρας μας με θάρρος, γνώση και παρρησία.
Έχουμε 15 νέες και νέους που έρχονται με όνειρα στο, κατά τη γνώμη μας και δεν θα μπορούσε να ήταν άλλη, καλύτερο Υπουργείο της χώρας και θα έλεγα ένα από τα πολύ καλά Υπουργεία Εξωτερικών διεθνώς.
Μιλάμε για τους νέους μας διπλωμάτες που θα εκπροσωπήσουν τη χώρα στο εξωτερικό, θα δουλέψουν και θα παλέψουν σε δύσκολες συνθήκες για μία χώρα που πέρασε μία μακρόχρονη, θα έλεγα τη μεγαλύτερη που ξέρω μεταπολεμική οικονομική κρίση, που δρα και κινείται σε μία περιοχή αστάθειας που, όπως δήλωσα επιστρέφοντας από τη Λιβύη προχθές το βράδυ, μπορέσαμε να ξαναπιάσουμε το νήμα της ιστορίας και να αποκαταστήσουμε όλες μας τις σχέσεις δημιουργικά, παραγωγικά και να αναβαθμίσουμε τη χώρα.
Θα ζήσουν σε μία εποχή που μέσα από τις πολλές πληροφορίες θα υποχρεωθούν να ανακαλύπτουν την άγνοια, το ψέμα ή την προπαγάνδα στο εσωτερικό, αλλά κύρια στο εξωτερικό της χώρας και να αναζητήσουν δημιουργικά την αλήθεια, να υπερασπιστούν το ορθό, το δίκαιο και το συμφέρον μας.
Ταυτόχρονα να θυμόσαστε πάντα, νέοι και νέες διπλωμάτες μας, ότι όσο ορθό και αν είναι αυτό που λέμε πρέπει πάντα να το πούμε με τρόπο που να το ακούει σωστά το αυτί στο οποίο απευθυνόμαστε, γιατί όπως λέει και ο ποιητής, το αυτί δεν ακούει με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ομιλεί το στόμα.
Πρέπει όχι μόνο να έχουμε το δίκαιο και το ορθό με το μέρος μας, αλλά να ξέρουμε και πώς θα το πούμε και πότε θα το πούμε. Χρειάζεται δηλαδή να μάθουμε και να κατανοούμε και την άλλη πλευρά και χρειάζεται να έχουμε βαθιά στην ψυχή μας το αίσθημα του πατριωτικού, του συνταγματικού δημοκρατισμού και όχι βέβαια ενός ψεύτικου εθνικισμού. Πολύ περισσότερο να μην αποδεχόμαστε τον εθνικισμό της άλλης πλευράς.
Πιστεύω ότι έρχεστε σε ένα Υπουργείο που με όλα τα προβλήματα της εποχής και του θεσμού μας προσφέρει μία μεγάλη οικογένεια, θα σας προσφέρει στοργή, γνώση, έχουμε εξαιρετικά καλούς διπλωμάτες από τους οποίους όλοι μας έχουμε να μάθουμε.
Είναι ένα Υπουργείο που δεν είχε κανένα πρόβλημα -τα δύο τελευταία χρόνια- να καταπολεμήσει τη διαφθορά που είχε συσσωρευτεί. Νιώθουμε περήφανοι που στείλαμε 91 υποθέσεις στον εισαγγελέα από παράνομες πληρωμές σε ΜΚΟ μέχρι στελέχη που μπλέχτηκαν σε ιστορίες με βίζες αλλά και άλλες παρανομίες.
Εσείς, καλοί μου και καλές μου νέοι διπλωμάτες και διπλωμάτισσες, κρατείστε το καλό που υπάρχει σε αυτό το Υπουργείο. Αποφασίστε να μην προσαρμοστείτε ποτέ στις αρνητικές πλευρές που θα συναντήσετε και να λέτε πάντα τη γνώμη σας με παρρησία. Η γνώση σας δεν είναι κακό να υπάρχει, είναι απαραίτητη, για να μπορούμε να αποφεύγουμε ακόμα και λάθη ή να εμπλουτίσουμε καλύτερα την πολιτική μας στρατηγική ως Υπουργείο. Η σιωπή είναι απαραίτητη μόνο όταν χρειάζεται και δεν είναι πάντα χρυσός.
Τα κακώς κείμενα πρέπει εσείς μαζί με εμάς να τα αντιπαλεύουμε και να υπερασπιζόμαστε τα αγαθά αυτού του τόπου και τα δίκαιά του και είναι μεγάλη η τιμή για το Υπουργείο μας, για εσάς και για μένα, που είναι κοντά μας ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ένας άνθρωπος που είναι η ζωντανή διπλωματία, που κάθε φορά που εκπροσωπεί τη χώρα, μας κάνει να νοιώθουμε υπερήφανοι και που θέλω, άμα μου το επιτρέπει, να του παραχωρήσω το λόγο. Κύριε Πρόεδρε, καλώς ήρθατε στο Υπουργείο μας.
Π. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ: Θέλω να ευχαριστήσω τον Υπουργό Εξωτερικών, όλη την ηγεσία του Υπουργείου Εξωτερικών, γιατί για μία ακόμα φορά μου δίνεται η δυνατότητα να επικοινωνήσω με τις νέες και τους νέους ακολούθους. Το ίδιο συνέβη και πέρσι και μάλιστα σε μια πολύ πιο κρίσιμη στιγμή. Αλλά θυμάμαι, και το λέω στον αγαπητό φίλο, τον κύριο Κοτζιά, και στους άλλους παρευρισκόμενους που ήταν και πέρσι εδώ: Αυτό που είχαμε πει τότε, γίνεται πράξη. Όταν ορκίσθηκαν οι προηγούμενοι συνάδελφοί σας, η Ελλάδα ταλαντευόταν μέσα από εκείνη την περιπέτεια, την οποίαν αποφύγαμε και δεν πρόκειται να επαναληφθεί. Το λέω αυτό προς εσάς και προς τους συγγενείς που βρίσκονται εδώ. Και χαίρομαι, γιατί αυτήν την ιστορική για τους νέους και τις νέες ακολούθους είστε εδώ, δείχνοντας την συμπαράστασή σας στο νέο τους ξεκίνημα.
Αυτά τα οποία θα πω βγαίνουν μέσα από την ψυχή μου. Σας διαβεβαιώ. Δεν υπάρχει τίποτα το επίπλαστο. Είναι η αλήθεια. Πρέπει να γνωρίζετε ότι αυτό το Υπουργείο έχει μία πολύ μεγάλη ιστορία. Να αναλογισθείτε ότι όλες οι μεγάλες επιτυχίες του Τόπου στην εξωτερική του πολιτική επιτεύχθηκαν από τη στενή συνεργασία των πολιτικών ηγεσιών με τους διπλωμάτες, τους Έλληνες διπλωμάτες, οι οποίοι αποδείχθηκαν άξιοι της Πατρίδας. Με κορυφαίο παράδειγμα - και σε αυτό πρέπει να μείνουμε τούτη την ώρα - το πώς ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατάφερε το μέγα επίτευγμα της Συνθήκης της Λωζάννης. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τότε, αρχής γενομένης από το Νικόλαο Πολίτη, είχε μαζί του διπλωμάτες οι οποίοι αθόρυβα, αλλά μέσα από την σοφία που διέθεταν και την αφοσίωση στο καθήκον, κατάφεραν πράγματα με βάση τα οποία η Χώρα βγήκε μεγαλύτερη, η χώρα βγήκε θωρακισμένη για το μέλλον της. Και αν οι περιπέτειες οι μετέπειτα, που οφείλονται πολλές φορές σε δικά μας λάθη, δεν είχαν εμποδίσει τα πράγματα να πάνε όπως είχαν αρχικώς δρομολογηθεί, η τύχη της Ελλάδας θα ήταν ακόμα καλύτερη. Αλλά από τα λάθη πρέπει να διδασκόμαστε.
Εσείς να θυμάστε: Ξεκινάτε την σταδιοδρομία σας στο Διπλωματικό Σώμα, το Ελληνικό Διπλωματικό Σώμα, στο οποίο πολλά οφείλει η Ιστορία του Τόπου μας. Έχετε λοιπόν αυτήν την παρακαταθήκη και είναι πολύτιμη τούτη τη στιγμή. Γιατί μπαίνετε στο Διπλωματικό Σώμα σε μία ταραγμένη εποχή, σε μία κρίσιμη εποχή, όχι μόνο για τον Τόπο μας, αλλά και για την ευρύτερη οικογένειά μας, την Ευρώπη και για τον κόσμο ολόκληρο.
Το μεγάλο πλεονέκτημα το οποίο έχουμε σήμερα, είναι ότι όντας μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με τα δικά μας εθνικά θέματα, υπερασπιζόμαστε και τα Ευρωπαϊκά θέματα. Γιατί γνωρίζετε ότι πλέον τα Ελληνικά Εθνικά Θέματα είναι και θέματα της Ευρώπης. Και αυτό είναι καλό να το αντιληφθεί η Ευρώπη, γιατί η Ελλάδα δεν αγωνίζεται μόνο για το εθνικό της συμφέρον. Αγωνίζεται για το συμφέρον ολόκληρης της Ευρώπης. Και οι απειλές οι οποίες εκτοξεύονται σήμερα, αφορούν όχι μόνο τον Τόπο μας, αλλά την Ευρώπη. Επιτρέψτε μου να σας φέρω δύο παραδείγματα, τα οποία δείχνουν πώς είναι κρίσιμοι και ταραγμένοι οι καιροί αλλά πόσο εσείς από εδώ και πέρα στη σταδιοδρομία σας έχετε σημαντικά όπλα για να υπερασπισθείτε τον Τόπο, να υπερασπισθείτε την Ευρώπη, να υπερασπισθείτε την διεθνή νομιμότητα εν γένει.
Και θα πάρω τα δύο ζητήματα τα οποία είναι τρέχοντα, το Κυπριακό από τη μία πλευρά και από την άλλη το θέμα της Συνθήκης της Λωζάννης. Πριν από όλα να ξεκαθαρίσουμε ότι σε όλα αυτά τα θέματα εμείς οι Έλληνες έχουμε ένα 'δόγμα', ας το πω έτσι: Δεν διεκδικούμε τίποτα το οποίο δεν μας ανήκει. Άλλωστε η Ελλάδα ουδέποτε έκανε εκστρατείες κατάκτησης. Και η μεγάλη εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, θέλω να το θυμάστε, δεν ήταν μία εκστρατεία κατάκτησης, ήταν μία εκστρατεία εκπολιτισμού περισσότερο. Επειδή, λοιπόν, έχουμε αυτή τη νοοτροπία, δεν επιδιώξαμε να φτιάξουμε αυτοκρατορίες. Μας αρκεί η αυτοκρατορία του αιώνιου Ελληνικού Πνεύματος.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, εμείς δεν διεκδικούμε τίποτα το οποίο δεν μας ανήκει. Αλλά δεν είμαστε διατεθειμένοι να παραχωρήσουμε, ούτε κατ' ελάχιστο εκείνο το οποίο μας αναλογεί με βάση το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Αυτή είναι η βάση πάνω στην οποία ξεκινάμε. Φέρνω λοιπόν αυτά τα δύο παραδείγματα, και γνωρίζω ότι ίσως γίνομαι λίγο κουραστικός, αλλά καλύτερα να τα επαναλαμβάνουμε για να γίνονται κατανοητά.
Κυπριακό. Πριν από όλα, το Κυπριακό δεν είναι ένα εθνικό ζήτημα Ελλάδας – Κύπρου. Είναι ένα διεθνές ζήτημα και βέβαια και ένα ευρωπαϊκό ζήτημα κατ' εξοχήν, δοθέντος ότι η Κύπρος είναι πλήρες και ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του σκληρού πυρήνα της, της Ευρωζώνης. Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, το μέτωπο είναι αρραγές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Αποδείχθηκε άλλωστε προσφάτως ως προς τις γραμμές μας, που είναι και ευρωπαϊκές γραμμές. Σε ό,τι αφορά, λοιπόν, την Κύπρο ένα είναι σαφές. Εμείς επιδιώκουμε τη λύση του Κυπριακού και την επιδιώκουμε χρόνια ολόκληρα. Πρέπει να υπάρξει λύση του Κυπριακού. Λύση δίκαιη, λύση βιώσιμη. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχει πλήρης σεβασμός του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου.
Χωρίς αυτόν τον σεβασμό δεν πρόκειται περί λύσεως, πρόκειται περί διάλυσης του όποιου κράτους ήθελε προκύψει. Αυτό προϋποθέτει, πέρα από τα άλλα ζητήματα, πρωτίστως ότι σεβόμαστε απολύτως την έννοια της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σεβόμαστε την κυριαρχία αλλά ποια κυριαρχία; Εκείνη που ανταποκρίνεται πλήρως στο διεθνές και στο ευρωπαϊκό δίκαιο. Η έννοια της κυριαρχίας σήμερα διαμορφώνεται με βάση το διεθνές δίκαιο, αλλά για τα κράτη της Ευρώπης και από το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ήδη από τις σπουδές σας και στην Ακαδημία θα γνωρίζετε ότι το άρθρο 4, παρ. 2 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθορίζει σαφώς αυτή την έννοια της κυριαρχίας. Είναι η πλήρης και άνευ όρων δυνατότητα κάθε κράτους να υπερασπίζεται την εδαφική του ακεραιότητα και την εθνική του ασφάλεια. Χρησιμοποιώ verbatim την ορολογία του άρθρου 4, παρ. 2.
Οποιαδήποτε λύση, λοιπόν, δεν μπορεί παρά να σέβεται αυτή την έννοια της κυριαρχίας. Γιατί αλλιώς η λύση αυτή θα παραβίαζε την έννοια της κυριαρχίας κατά το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο και, σας διαβεβαιώ, θα δημιουργούσε ένα προηγούμενο εξαιρετικά επικίνδυνο για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί αυτό που υποθετικά θα συνέβαινε στην Κυπριακή Δημοκρατία με ελλειμματική κυριαρχία θα μπορούσε να επαναληφθεί για οποιοδήποτε άλλο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν, λοιπόν, εμείς και η Κύπρος έχουμε αυτή τη θέση υπερασπιζόμαστε την κυριαρχία των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό πρέπει να καταστεί σαφές και προς τους Εταίρους μας, οι οποίοι αυτή τη θέση πρέπει να την έχουν ως ευρωπαϊκή θέση.
Αυτή η έννοια της κυριαρχίας δεν αποδέχεται, σε καμία περίπτωση, στρατεύματα κατοχής, ούτε βεβαίως ανέχεται εγγυήσεις. Καθιστούμε λοιπόν σαφές ότι επιδιώκουμε τη λύση και τη λύση αυτή εμείς θα την υπερασπισθούμε. Όπως επίσης θέλω να τονίσω τούτο, επειδή πολλά ακούγονται αυτές τις μέρες: Δεν υπάρχει καμία Τουρκική Δημοκρατία της Κύπρου. Υπάρχει τουρκική εισβολή και κατοχή. Υπάρχει τουρκικός στρατός κατοχής. Δεν υπάρχει καμία κρατική οντότητα. Αυτό λέει το Διεθνές Δίκαιο, αυτό λέει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και επ' αυτού δεν υπάρχει αντίρρηση, ούτε αμφισβήτηση. Σας τονίζω δε, αυτό δεν ενέχει καμία έννοια ότι θέλουμε να αντιπαρατεθούμε με τη γείτονα Τουρκία.
Αλλά είπα, δεν διεκδικούμε τίποτε, αλλά δεν παραχωρούμε και τίποτε.
Και στο δεύτερο, στο θέμα της Συνθήκης της Λωζάννης, στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως, και εδώ τα πράγματα είναι εξαιρετικά σαφή. Γιατί και αυτό το ζήτημα που αφορά και τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία είναι Ευρωπαϊκό ζήτημα. Δεν ξεχνάμε ότι η Συνθήκη της Λωζάννης είναι αναπόσπαστο μέρος του Διεθνούς Δικαίου. Το πώς αναθεωρούνται οι διεθνείς συνθήκες είναι η 'αλφαβήτα' του Διεθνούς Δικαίου. Πρέπει να την ξέρουμε καλά, και εσείς την ξέρετε πολύ καλά. Το αν κάποιοι την αγνοούν, είναι δικό τους θέμα.
Ίσως κάποιοι θεωρούν επίσης ότι ορισμένα από αυτά είναι «φαιδρότητες», γιατί ασχολούμεθα με αυτά; Σας διαβεβαιώ, ότι στα εθνικά θέματα, που είναι και Ευρωπαϊκά θέματα - το επαναλαμβάνω για άλλη μία φορά - δεν υπάρχουν φαιδρότητες. Και αυτές ακόμα πρέπει να αντιμετωπιστούν, γιατί μπορεί αυτά τα ζητήματα να ξεκινούν με τη μορφή της 'επιθεώρησης' στο διεθνές πεδίο, αλλά αν δεν δώσουμε τη δέουσα προσοχή, γρήγορα καταλήγουν σε τραγωδίες. Και εμείς οι Έλληνες δεν είμαστε διατεθειμένοι να το ανεχθούμε αυτό. Δεν πρόκειται να το επιτρέψουμε και δεν μπορεί η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Δικαίου να υποκύπτει σε κανενός είδους σειρήνες λαϊκισμού.
Και εκείνοι που το πράττουν, θα γνωρίζουν ότι ακόμα και αν στέλνουν μηνύματα πως αυτό λέγεται δήθεν για εσωτερική κατανάλωση για εμάς δεν είναι θέμα εσωτερικής κατανάλωσης. Η απάντηση θα υπάρχει πάντα. Η Συνθήκη της Λωζάννης λοιπόν είναι αναπόσπαστο μέρος του Διεθνούς Δικαίου. Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα, υφ' οιανδήποτε εκδοχή, να τεθεί εν αμφιβόλω η εφαρμογή της ή να υπάρξει ζήτημα αναθεώρησής της. Αυτή η Συνθήκη, πλήρως ισχύουσα, καθορίζει τα σύνορα της Ελλάδας, αλλά και τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οιαδήποτε αμφισβήτησή της και, πολύ περισσότερο, παραβίασή της, συνιστά αμφισβήτηση και παραβίαση των συνόρων της Ελλάδας και των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και φυσικά δεν θα μείνει αναπάντητη.
'
Όλα αυτά τα τονίζω, λέγοντας με ειλικρίνεια προς τη γείτονα Τουρκία,
'είμαστε εδώ', εμείς είμαστε που τείναμε χείρα φιλίας στα δύσκολα.
Ακόμα και στην τελευταία περιπέτεια, που τέθηκε σε κίνδυνο η Δημοκρατία στην Τουρκία, μέσα από αυτό το πραξικόπημα. Εμείς είμαστε 'η πόρτα' και 'το παράθυρο' της Ευρώπης. Και αυτό το λέμε γιατί μόνο μέσα από την ειρηνική συνύπαρξη μπορούμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα που και οι δύο Λαοί έχουμε. Αλλά να θυμόμαστε, η ειρηνική συνύπαρξη, η φιλία βασίζεται πάνω στο σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου. Αν κάποιοι πιστεύουν ότι το Διεθνές Δίκαιο είναι το Δίκαιο του ισχυρού, κάνουν ένα μεγάλο λάθος. Από τη φύση του το Διεθνές Δίκαιο είναι το Δίκαιο της ισότητας και θεμελιώνεται πάνω στον κανόνα pacta sunt servanda. Αν το αγνοούν, ας το μάθουν. Αν δεν το αγνοούν, αλλά θέλουν να το χρησιμοποιούν για δικές τους σκοπιμότητες, επαναλαμβάνουμε, δεν θα το ανεχθούμε. Και η ιστορία έχει διδάξει ότι η δύναμη των Λαών δεν εξαρτάται τόσον από το μέγεθος. Εξαρτάται από την αποφασιστικότητά τους και κυρίως από την ενότητά τους. Για αυτό και τούτες τις ώρες η ενότητα πρέπει να είναι αρραγής ιδίως όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια θέματα.
Σας εύχομαι, λοιπόν, με αυτά τα εφόδια και την ευσυνειδησία και την αποφασιστικότητα των προκατόχων σας να διανύσετε τη σταδιοδρομία σας με επιτυχία. Έχω εμπιστοσύνη και έχουμε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις σας και στην αφοσίωσή σας. Θερμά συγχαρητήρια, καλή δύναμη και ο Θεός μαζί σας.