Σαφέστατο μήνυμα προν την Τουρκία έστειλε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας από την Κρήτη.
Στην αντιφώνησή του κατά την ανακήρυξή του ως επίτιμου δημότη του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παίρνοντας αφορμή από την 151ή επέτειο από την εμβληματική Μάχη του Λασιθίου, η οποία «σηματοδότησε τους αγώνες των Κρητών αλλά και Ευρωπαίων εθελοντών για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους οθωμανούς κατακτητές τον Μάιο του 1867», και μετά την εκτενή αναφορά του στα ιστορικά εκείνα γεγονότα, κατέληξε με τα συμπεράσματα. Συμπεράσματα, τα οποία, όπως επεσήμανε, «συνάγονται από τα προαναφερθέντα ηρωικά γεγονότα και την αυτοθυσία των Προγόνων σας, στην ιερή μνήμη των οποίων κλίνουμε πάντοτε ευλαβικά το γόνυ, είναι πολλά και πολλαπλώς χρήσιμα».
Περιοριζόμενος σε δύο από αυτά, που όμως «είναι απολύτως καίριας σημασίας, καθώς περιέχουν και αντίστοιχα σημαντικά μηνύματα», ο κ. τόνισε: «Εμείς, οι Έλληνες, όπως έχουμε αποδείξει ιστορικώς, θεωρούμε υπαρξιακή, κυριολεκτικώς, αξία την Ελευθερία, αφού μόνον ελεύθεροι μπορούμε να ζήσουμε, να δημιουργήσουμε και ν’ αναπτύξουμε την προσωπικότητά μας. Για τούτο και είμαστε, ανά πάσα στιγμή, έτοιμοι να υπερασπισθούμε, με κάθε θυσία, το έδαφος, τα σύνορα και την κυριαρχία της Πατρίδας μας, τα οποία αποτελούν συγχρόνως και έδαφος και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό δεν πρέπει κανείς να το υποτιμά και, πολύ περισσότερο, να το αγνοεί».
Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι «αποτελούμε δύναμη Ειρήνης και Δημοκρατίας στην περιοχή και επιδιώκουμε καλές σχέσεις με όλους τους γείτονές μας. Ειδικώς, ως προς τις σχέσεις μας με την Τουρκία, επαναλαμβάνω, για πολλοστή φορά, ότι επιδιώκουμε σχέσεις ειλικρινούς φιλίας και καλής γειτονίας μαζί της και ευνοούμε την ευρωπαϊκή προοπτική της.
Τούτο, όμως», υπογράμμισε ο κ. Παυλόπουλος, «προϋποθέτει εκ μέρους της γείτονος χώρας ειλικρινή σεβασμό του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου και του συνόλου του Διεθνούς Δικαίου. Άρα οι διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάνης, όπως και της Συνθήκης των Παρισίων του 1947-οι οποίες δεν αναθεωρούνται ούτε επικαιροποιούνται και είναι απολύτως σαφείς και πλήρεις, δίχως ν’ αφήνουν, ούτε κατ’ ελάχιστο, περιθώριο για «γκρίζες ζώνες»- πρέπει να γίνονται απ’ όλους πλήρως σεβαστές, οπότε και από την Τουρκία.
Πολλώ μάλλον», συνέχισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «όταν η αμφισβήτησή τους οδηγεί σε αμφισβήτηση των συνόρων όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, ιδίως ως προς την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, η Τουρκία οφείλει να σέβεται το Δίκαιο της Θάλασσας κατά την Συνθήκη του Montego Bay του 1982. Το οποίο την δεσμεύει, μολονότι δεν έχει προσχωρήσει σ’ αυτό, διότι, κατά τη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, παράγει πλέον γενικώς παραδεδεγμένους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου».
Κλείνοντας, ο Πρ. Παυλόπουλος επικαλέστηκε και πάλι -μετά την προηγηθείσα δήλωσή του- τα λόγια του μεγάλου Νίκου Καζαντζάκη: «Εγώ, εγώ μοναχός μου έχω χρέος να σώσω την Γης. Αν δεν σωθεί, εγώ θα φταίω».
Για να καταλήξει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «αυτά τα διδάγματα, να είσθε βέβαιοι, θα οδηγούν τα έργα μου κατά την άσκηση των καθηκόντων μου ως το τέλος της θητείας μου, και όχι μόνον».
Η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας:
Μου περιποιεί εξαιρετική τιμή η σημερινή ανάδειξή μου ως Επίτιμου Δημότη του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, ενός Τόπου μ’ εξαιρετικές φυσικές καλλονές αλλά και μεγάλη προσφορά στους διαχρονικούς αγώνες του Ελληνισμού υπέρ της Ελευθερίας. Επιφορτίζομαι, με συγκίνηση αλλά και απόλυτη αίσθηση της ιστορικής μου ευθύνης, το ιερό χρέος να φανώ άξιος αυτής της τιμής που σήμερα επιδαψιλεύετε όχι στο πρόσωπό μου, αλλά στον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ι. Επιτρέψατέ μου να αιτιολογήσω την θέση μου αυτή με μια και μόνη αναφορά, φυσικά δίχως να υποτιμώ -όλως αντιθέτως- την μακραίωνη, όπως ήδη τόνισα, πορεία του Τόπου σας στην Ιστορία. Πρόκειται για την αναφορά που συνδυάζεται με τον σημερινό εορτασμό της 151ης Επετείου από την εμβληματική Μάχη του Λασιθίου, η οποία σηματοδότησε τους αγώνες των Κρητών αλλά και Ευρωπαίων εθελοντών για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους οθωμανούς κατακτητές τον Μάιο του 1867.
Α. Το 1866, ήλθε η ώρα της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, που διήρκεσε έως το 1869. Εσείς, οι Κρήτες, πολεμήσατε με απαράμιλλο ηρωϊσμό και μοναδική φιλοπατρία, όπως απέδειξε προηγουμένως το Ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου στις 9 Νοεμβρίου 1866. Αλλά μείνατε, σε μεγάλο βαθμό, δυστυχώς αβοήθητοι, οπότε τελικώς η Επανάσταση, ως γνωστόν, κατεστάλη. Η μάχη του Λασιθίου συνιστά κορυφαίο γεγονός στην διάρκεια αυτής της εξέγερσης των γενναίων ψυχών των Προγόνων σας κατά της οθωμανικής κατοχής του Νησιού. Ο χώρος δράσης των Επαναστατών, μετά το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, ήταν το γραφικό οροπέδιο Λασιθίου, τα Σφακιά της Ανατολικής Κρήτης, όπως αποκαλούσαν τότε το Λασίθι.
Β. Σ’ αυτά εδώ, λοιπόν, τα ηρωϊκά χώματα, οι Λασιθιώτες και οι συμπολεμιστές τους, προσπάθησαν, με απαράμιλλο θάρρος, ν’ αναχαιτίσουν τις αντίπαλες δυνάμεις του Ομέρ Πασά. Στο σύνολό τους, οι Επαναστάτες αριθμούσαν τους 2.000-3.000, περίπου, άνδρες. Από την άλλη πλευρά, οι οθωμανοί, σύμφωνα με την έκθεση–αναφορά του Υποπρόξενου της Ελλάδας στο Ηράκλειο, Ιωάννου Μπαρουξάκη, προς τον Πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη, ήταν είκοσι και παραπάνω χιλιάδες. Επιπλέον, υποστηρίζονταν από οκτώ πυροβόλα, τρεις χιλιάδες ιππείς και χιλιάδες φορτηγά ζώα που μετέφεραν το υλικό του πολέμου. Ο Ομέρ Πασάς και ο στρατός του είχαν στρατοπεδεύσει στο Καστέλλι της Πεδιάδος, με σκοπό να εξοντώσουν τους επαναστατημένους προγόνους σας.
Γ. Αρχηγοί των Επαναστατών του Λασιθίου ήσαν ο Μιχαήλ Κόρακας (για τους ένοπλους από την Ανατολική Κρήτη), από την Πόμπια της Μεσαράς, και ο Κωνσταντίνος Σφακιανάκης (για τους ένοπλους από την Δυτική Κρήτη), από το Βραχάσι. Οπλαρχηγοί ήταν ο Εμμανουήλ Μηλιαράς από το Τζερμιάδω, ο Εμμανουήλ Καζανάκης από το Μαρμακέτω, ο Αριστοτέλης Βασιλογιώργης από το Γεροντομουρί, ο Ηρακλής Κοκκινίδης από το Κεραμούτσι, ο Αντώνιος Τρυφίτσος από το Καστέλλι, ο Εμμανουήλ Κόκκινης από την Νεάπολη, ο Νικόλαος Τυλλιανάκης από την Έμπορο, ο Κωνσταντίνος Κοζυράκης από το Μεραμπέλλο, ο Αντώνιος Ζωγράφος ή Ξανθουδίδης από τ' Αβδού, ο Φραγκιάς Μαστραχάς από την Γέργερη, ο Δημήτριος Τσικριτζής από το Ζαρό, ο Νικόλαος Αλεξάκης από τους Ποταμούς, ο αρχηγός Ρίζου, δηλαδή Βιάννου, Γεώργιος Μιχαλοδημητράκης, οι πεντακοσίαρχοι Ιωάννης Μουρελλάκης και Αντώνιος Καλλιατάκης, ο Εμμανουήλ Χατζάκης, ο Γεώργιος Μανουσάκης, Γ. Δερμιτζάκης και άλλοι. Οι εθελοντές αρχηγοί και οπλαρχηγοί, που πήραν μέρος στις μάχες του Λασιθίου, ήσαν ο Δημήτριος Πετροπουλάκης και ο Ηλίας Δημητρακαράκος από την Μάνη, ο Γεώργιος Κουρμούλης, λοχαγός του Ελληνικού στρατού, όπως και ο Χρήστος Βυζάντιος, συνταγματάρχης σε αποστρατεία, επίσης του Ελληνικού Στρατού.
Δ. Τα γεγονότα στην συνέχεια εκτυλίχθηκαν ως ακολούθως:
1. Το σχέδιο κατάληψης του Λασιθίου καταστρώθηκε, στις 19 Μαΐου, από τον ίδιο τον Ομέρ Πασά και τους στρατηγούς του Ρεσίτ Πασά, Αλή Σαρχός (αρχηγούς των Τουρκικών Δυνάμεων) και τον Φερίκ Ισμαήλ Πασά (επικεφαλής των Αιγυπτιακών δυνάμεων).
2. Την επόμενη ημέρα, 20 Μαΐου, ο Ομέρ άρχισε αναγνωριστικές διερευνήσεις στα διάφορα μέτωπα του Οροπεδίου, οι οποίες είχαν κι έναν παραπλανητικό χαρακτήρα. Οι επαναστάτες οργάνωσαν την άμυνά τους και δημιούργησαν τους απαραίτητους σχηματισμούς στις γνωστές προσβάσεις, γιατί περίμεναν τον εχθρό ή από το Κράσι ή από της Καράς το πηγάδι ή από του Τσούλη το μνήμα ή από το Σελί της Αμπέλου. Ο Ομέρ, όμως, με 15.000 στρατό, ακολουθώντας τη Γερακιανή λαγκάδα, κατόρθωσε να εισβάλει, αρχικά με το ιππικό του από την λαγκάδα της Πλάτης κι’ έπειτα με το κύριο σώμα του στρατού του, στο Οροπέδιο του Λασιθίου.
3. Υπήρχε βέβαια μια φρουρά από 100 άνδρες στην θέση Μαθιά, αλλά, όπως είναι προφανές, δεν μπορούσε να σταματήσει τον πολυάριθμο στρατό του Ομέρ. Ένα άλλο τμήμα του τουρκικού στρατού, με τον Ρεσίτ Πασά, ανέβαινε από της Καράς το πηγάδι. Έτσι, μ’ ένα παραπλανητικό, κυκλωτικό στρατηγικό σχέδιο, κατόρθωσε ο Ομέρ να μπει στο Λασίθι, στις 21 Μαΐου.
4. Ακατάβλητοι, ωστόσο, οι Επαναστάτες ανασυντάχθηκαν και κατέλαβαν την περιοχή από τον Πινακιανό μέχρι την Κρουσταλλένια. Οι Τούρκοι, με την σειρά τους, ήλεγχαν το μέρος από το Καμινάκι μέχρι την Πλάτη και, παραλλήλως, προχωρούσαν στον κάμπο με το ιππικό τους. 5. Τότε, οι αρχηγοί Κόρακας και Σφακιανάκης, με πολλούς οπλαρχηγούς ξεχύθηκαν στον κάμπο για ν’ αναχαιτίσουν την πορεία του τουρκικού ιππικού. Εδώ έλαβε χώρα η πρώτη αναμέτρηση στήθος με στήθος, όπου οι εξεγερμένοι Κρήτες και οι συμπολεμιστές τους πολέμησαν ηρωικώς, καθώς κατόρθωσαν να τρέψουν σε άτακτη φυγή τον εχθρό και να τον καθηλώσουν, απωθώντας τον στην θέση Αφέντης. Η μάχη κράτησε από τις 5 το πρωί ως τις 10 το βράδυ και οι Επαναστάτες, παρ’ όλες τις ελλείψεις τους σε όπλα, πυροβολικό και αριθμό ανδρών, αναδείχθηκαν νικητές. Οι νεκροί και τραυματίες Τούρκοι έφθασαν τους 700, ενώ από τους Επαναστάτες σκοτώθηκαν ή πληγώθηκαν 40. Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Δημήτριος Πετροπουλάκης.
6. Οι Επαναστάτες, εξαντλημένοι από την κούραση και την πείνα και χωρίς πολεμοφόδια, κατευθύνθηκαν προς την Κρουσταλλένια, όπου βρισκόταν η Επιτροπή του Αγώνα και υπήρχε αποθήκη πολεμοφοδίων, όπως και εργοστάσιο φυσιγγίων, προκειμένου να επανεξοπλισθούν.
7. Στις 23 Μαΐου είχαμε νέα, σκληρή σύγκρουση των αντιτιθεμένων δυνάμεων, η οποία απλώθηκε από το Καμινάκι μέχρι τον Πινακιανό. Παρά την συντριπτική αριθμητική υπεροχή των δυνάμεων του εχθρού, τις εφόδους του πεζικού και τον αδιάκοπο κανονιοβολισμό, οι Επαναστάτες πολέμησαν γενναία, δεν μετατοπίσθηκαν από τις θέσεις που υπεράσπιζαν και οι απώλειες που προξένησαν στον εχθρό υπήρξαν σημαντικές. Οι νεκροί και τραυματίες οθωμανοί ήταν περίπου 400.
8. Στις 28 Μαΐου, οι Κρήτες Επαναστάτες ανασυγκροτήθηκαν στο οροπέδιο του Λιμνακάρου. Όταν το έμαθαν οι Τούρκοι, πήγαν να τους βρουν. Ωστόσο, με ελιγμό οι Κρήτες ξανακατέβηκαν στον κάμπο του Λασιθίου.
9. Εκεί κατέφθασαν το πρωί της 29ης Μαΐου και οι Τούρκοι. Μετά από μια δίωρη, λυσσώδη μάχη, οι Επαναστάτες, οι οποίοι βρίσκονταν στο τμήμα από Μαρμακέττω μέχρι Τζερμιάδω, έτρεψαν τον εχθρό σε άτακτη φυγή, προκαλώντας του μεγάλες απώλειες.
10. Την ίδια μέρα ο εχθρός έκαψε το μοναστήρι της Κρουσταλλένιας. Έτσι καταστράφηκε και το αμφίβολης χρησιμότητας -αφού τα τουφέκια των επαναστατών ήσαν διαφόρων διαμετρημάτων- εργοστάσιο των φυσιγγίων, γεγονός που, πάντως, είχε αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία του Αγώνα. 11. Ακολούθως, οι οθωμανοί έκαψαν και τα υπόλοιπα χωριά του Λασιθίου, διαπράττοντας φρικτά εγκλήματα και ανείπωτες βιαιότητες, οπότε οι Επαναστάτες έδωσαν τις τελευταίες τους μάχες στο βόρειο τμήμα του Λασιθίου και κατέφυγαν στο Καθαρό, την Αλόιδα και την Σελένα, για να αποφύγουν τον εχθρικό κλοιό, ο οποίος συνεχώς γινόταν πιο ασφυκτικός. Από εκεί, πλέον, θα μπορούσαν να συνεχίσουν μόνο ένα είδος κλεφτοπόλεμου εναντίον των οθωμανών.
Ε. Ο απόηχος της μάχης του Λασιθίου, ύστερα μάλιστα από το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, υπήρξε σημαντικός. Αυτές οι «κορυφώσεις» του πατριωτισμού και της αυτοθυσίας των εξεγερμένων Κρητών, κατά την Επανάστασή τους των ετών 1866-1869, συνήγειραν και συγκίνησαν πολλές φιλελεύθερες συνειδήσεις Ευρωπαίων πολιτών.
ΙΙ. Τα συμπεράσματα, τα οποία συνάγονται από τα προαναφερθέντα ηρωικά γεγονότα και την αυτοθυσία των Προγόνων σας, στην ιερή μνήμη των οποίων κλίνουμε πάντοτε ευλαβικά το γόνυ, είναι πολλά και πολλαπλώς χρήσιμα. Περιορίζομαι ν’ αναφερθώ σε δύο μόνον, τα οποία είναι απολύτως καίριας σημασίας, καθώς περιέχουν και αντίστοιχα σημαντικά μηνύματα:
Α. Εμείς, οι Έλληνες, όπως έχουμε αποδείξει ιστορικώς, θεωρούμε υπαρξιακή, κυριολεκτικώς, αξία την Ελευθερία, αφού μόνον ελεύθεροι μπορούμε να ζήσουμε, να δημιουργήσουμε και ν’ αναπτύξουμε την προσωπικότητά μας. Για τούτο και είμαστε, ανά πάσα στιγμή, έτοιμοι να υπερασπισθούμε, με κάθε θυσία, το έδαφος, τα σύνορα και την κυριαρχία της Πατρίδας μας, τα οποία αποτελούν συγχρόνως και έδαφος και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό δεν πρέπει κανείς να το υποτιμά και, πολύ περισσότερο, να το αγνοεί.
Β. Επίσης, αποτελούμε δύναμη Ειρήνης και Δημοκρατίας στην περιοχή και επιδιώκουμε καλές σχέσεις με όλους τους γείτονές μας. Ειδικώς, ως προς τις σχέσεις μας με την Τουρκία, επαναλαμβάνω, για πολλοστή φορά, ότι επιδιώκουμε σχέσεις ειλικρινούς φιλίας και καλής γειτονίας μαζί της και ευνοούμε την ευρωπαϊκή προοπτική της. Τούτο, όμως, προϋποθέτει εκ μέρους της γείτονος χώρας ειλικρινή σεβασμό του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου και του συνόλου του Διεθνούς Δικαίου. Άρα οι διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάνης, όπως και της Συνθήκης των Παρισίων του 1947-οι οποίες δεν αναθεωρούνται ούτε επικαιροποιούνται και είναι απολύτως σαφείς και πλήρεις, δίχως ν’ αφήνουν, ούτε κατ’ ελάχιστο, περιθώριο για «γκρίζες ζώνες»-πρέπει να γίνονται απ’ όλους πλήρως σεβαστές, οπότε και από την Τουρκία. Πολλώ μάλλον όταν η αμφισβήτησή τους οδηγεί σε αμφισβήτηση των συνόρων όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, ιδίως ως προς την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, η Τουρκία οφείλει να σέβεται το Δίκαιο της Θάλασσας κατά την Συνθήκη του Montego Bay του 1982. Το οποίο την δεσμεύει, μολονότι δεν έχει προσχωρήσει σ’ αυτό, διότι, κατά τη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, παράγει πλέον γενικώς παραδεδεγμένους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.
Κύριε Δήμαρχε,
Φεύγοντας από τον Ιστορικό και Ηρωϊκό Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου, παίρνω, μαζί με τις νοερές αποσκευές μου, τις άριστες εντυπώσεις της λαμπρής φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε. Κυρίως δε την πεποίθηση ότι εσείς, οι Λασιθιώτες αλλά και όλοι οι Κρήτες, έχετε βαθιά χαραγμένη στην ψυχή και στον νου σας το αίσθημα της ευθύνης για την μοίρα του Τόπου, όπως περιγράφεται από τ’ ακόλουθα λόγια του μεγάλου Νίκου Καζαντζάκη: «Εγώ, εγώ μοναχός μου έχω χρέος να σώσω την Γης. Αν δεν σωθεί, εγώ θα φταίω». Αυτά τα διδάγματα, να είσθε βέβαιοι, θα οδηγούν τα έργα μου κατά την άσκηση των καθηκόντων μου ως το τέλος της θητείας μου, και όχι μόνον.
Ευχαριστώ, και πάλι, θερμώς.