Η επιβολή οικονομικών κυρώσεων είναι ένας τρόπος πίεσης στις κυβερνήσεις που παραβιάζουν τις διεθνείς κανονιστικές αρχές. Είναι από τα πιο κοινά εργαλεία της διπλωματίας και ταυτόχρονα από τα πιο αμφιλεγόμενα.
Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν: Είναι αποτελεσματικές οι οικονομικές κυρώσεις που έθεσε η Ε.Ε στην Ρωσία; Μπορούν να σταματήσουν τον πόλεμο; Μήπως προκαλούν περισσότερο κακό παρά καλό στην έκβαση των διαπραγματεύσεων;
Στην διπλωματία, στόχος των οικονομικών κυρώσεων, είναι να μεταβάλουν την πολιτική της άλλης πλευράς. Στην σύγχρονη εποχή, εστιάζουμε περισσότερο στον τιμωρητικό χαρακτήρα τους, παρά στην αλλαγή της πολιτικής.
Βασικά κριτήρια αποτελεσματικότητας ή μη των κυρώσεων
Υπάρχει η άποψη ότι οι οικονομικές κυρώσεις είναι αποτελεσματικές ανάλογα με το εύρος τους. Ένα άλλο κριτήριο, είναι να τις αξιολογήσουμε σε συνάρτηση με το πολιτικό περιβάλλον. Αποτελεσματικές θεωρούνται εκείνες που εφαρμόζονται όταν είναι έτσι οι εγχώριες και οι διεθνείς συνθήκες, που δεν δίνουν περιθώρια μη συμμόρφωσης, καθώς αυτό θα έχει πολιτικό κόστος. Τέλος, υπάρχει και η ρεαλιστική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία καμία οικονομική κύρωση δεν είναι ικανή να μεταβάλει την πολιτική της άλλης πλευράς.
Σήμερα έχουν τεθεί προς την Ρωσία οι λεγόμενες «ολοκληρωτικές» κυρώσεις οι οποίες διαφέρουν σημαντικά από αυτές του 2014, καθώς πρόκειται για το ανώτατο επίπεδο κυρώσεων. Απαγορεύουν σχεδόν κάθε οικονομική και εμπορική σχέση, απομονώνοντας την Ρωσία όσο το δυνατόν περισσότερο από την διεθνή οικονομική σκηνή. Τόσο σε επίπεδο κράτους, όσο και μεστοχευμένες ή “έξυπνες” -όπως λέγονται στην διπλωματία- κυρώσεις σε πρόσωπα κύρους.
Οι στοχευμένες κυρώσεις καθιερώθηκαν τον 20 αιώνα και για πολλούς σήμερα είναι το σημαντικότερο διαπραγματευτικό χαρτί. Κάτι το οποίο αποδεικνύεται στην τρέχουσα εισβολή, καθώς ολιγάρχες αφοσιωμένοι στον Ρώσο Πρόεδρο, αρχίζουν να μιλούν κατά της εισβολής.
Δεδομένης της παγκοσμιοποίησης, τα κράτη δεν μπορούν να βασίζονται αποκλειστικά στην εγχώρια παραγωγή, χρειάζονται πρόσβαση σε ξένες αγορές και αγαθά. Η ιστορία έχει δείξει, πως όταν σε ένα κράτος επιβάλλονται οικονομικές κυρώσεις, στρέφεται στην σύναψη διμερών συμφωνιών. Το παράδοξο είναι, πως ενώ αναγνωρίζουμε αυτό το γεγονός, εφαρμόζουμε ολοένα και περισσότερο με την πάροδο των ετών τέτοιου είδους κυρώσεις.
Σε θέματα χαμηλής πολιτικής, η επιβολή κυρώσεων είναι αποτελεσματικότερη από ότι σε ζητήματα υψηλής πολιτικής - όπως ένας πόλεμος. Πράγματι, φαίνεται πως για την Ρωσία οι οικονομικές κυρώσεις είναι το έλασσον, ενώ το μείζον είναι να μην υπάρχουν περιθώρια αμφισβήτησης της ισχύος της.
Σύμφωνα με την μέχρι τώρα βιβλιογραφία, οι πιθανότητες να επιτευχθούν όλες οι επιθυμητές αλλαγές στην πολιτική της απέναντι πλευράς μέσω οικονομικών κυρώσεων είναι περίπου 5%. Θα καταφέρει η πλέον πραγματικά ενωμένη Ευρώπη μέσω των τωρινών κυρώσεων που έχει επιβάλει να αφήσει αποτύπωμα στον κλάδο της διπλωματίας και να ανατρέψει τα παραπάνω δεδομένα; Στο τωρινό στάδιο, οι κυρώσεις παραμένουν ελκυστικές επειδή παρουσιάζονται ως ένας αποτελεσματικός τρόπος για να αυξηθεί η πίεση στην Ρωσία και ενδεχομένως να αποδεχθεί συμβιβασμούς. Το βέβαιο είναι ότι θα υπάρξουν και ακούσιες συνέπειες των κυρώσεων στον άμαχο πληθυσμό. Οι κυρώσεις όμως έχουν πάντα κόστος και στην πλευρά που τις επιβάλει. Για να καταλάβουμε τι θα συμβεί σχεδόν σε όλες τις χώρες, ας αναφέρουμε τις βασικές συνέπειες στην Ελληνική οικονομία. Σοβαρό πλήγμα θα δεχθεί η αγροτική οικονομία λόγω των μεγάλων εξαγωγών στην Ρωσική αγορά, η βιομηχανία γούνας της Καστοριάς η οποία εξαρτάται κατά 95% από την Ρωσία και ο τουρισμός, λόγω του αρκετά μεγάλου αριθμού Ρώσων τουριστών που αναμέναμε φέτος, για την ανάκαμψη της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας.
*Η Δάφνη Γρηγοριάδη είναι Οικονομική Αναλύτρια.