Το τραγικό τέλος του Κυριάκου Μαμιδάκη και η περιπέτεια της εταιρείας Μαρινόπουλος με περισσότερο από μισό αιώνα παρουσία στην Ελλάδα που απασχόλησαν την ειδησεογραφία –οικονομική και όχι μόνο- των τελευταίων ημερών αποτελούν την «κορυφή του παγόβουνου» για το πολύπαθο τα τελευταία χρόνια ελληνικό επιχειρείν.
Όταν τον περασμένο Φεβρουάριο μεγάλη συνεταιριστική οργάνωση της Κεντρικής Ελλάδας είχε σταματήσει να προμηθεύει την αλυσίδα Μαρινόπουλος, άνθρωποι της αγοράς δεν παρέλειψαν να σημειώσουν ότι κατά την χρονική περίοδο που συνέπεσε με την επιβολή των capital controls η οφειλή της Μαρινόπουλος είχε ξεπεράσει τα 2 εκατ. ευρώ ενώ την ίδια περίοδο αντίστοιχοι οργανισμοί στη Βόρεια Ελλάδα καλούνταν από την αλυσίδα να πληρωθούν με δεκάμηνες επιταγές. Είναι άλλωστε κοινό μυστικό ότι η ζημιά που έχουν προκαλέσει τα capital controls είναι πολύ μεγαλύτερη εκείνης που αναδεικνύεται από τις εκάστοτε αρνητικές εξελίξεις στην οικονομική και επιχειρηματική ειδησεογραφία.
Αν όμως τα «capital controls» συνιστούν την «Σκύλλα» του ελληνικού επιχειρηματικού σκηνικού, η «Χάρυβδις» ακούει στο όνομα «ληξιπρόθεσμα χρέη Δημοσίου προς ιδιώτες». Δεν είναι τυχαίο που από τα πρώτα χρόνια των μνημονίων έλαβαν χώρα ουκ ολίγες αυτοκτονίες επιχειρηματιών οι οποίοι συναλλάσσονταν με το Δημόσιο ως προμηθευτές του.
Στο «τοξικό» για την επιχειρηματικότητα αυτό δίδυμο «capital controls – ληξιπρόθεσμα χρέη Δημοσίου προς ιδιώτες» προστέθηκε ένας ακόμη παράγοντας τα τελευταία χρόνια, η υπερφορολόγηση. Πριν, λιγότερο από έναν μήνα, το Bloomberg ανέδειξε σε άρθρο του τον αρνητικό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων από τις συνεχείς αυξήσεις φόρων κάνοντας ταυτόχρονα γνωστό τον προβληματισμό Ελλήνων επιχειρηματιών που βρίσκονται αντιμέτωποι με την επερχόμενη φοροκαταιγίδα. Το χειρότερο μάλιστα είναι ότι οι νέοι φόροι της ελληνικής κυβέρνησης δεν ισχύουν για τους ανταγωνιστές των ελληνικών επιχειρήσεων από το εξωτερικό, δυσχεραίνοντας περαιτέρω οι νέοι φόροι τον αγώνα επιβίωσης που δίνουν οι ελληνικές εταιρείες σε διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας καθώς οδηγούν σε εξαιρετικά επαχθείς συνθήκες άδικου ανταγωνισμού υπέρ των ξένων επιχειρήσεων.
Η κυβέρνηση έχει γίνει αποδέκτης ανησυχητικών μηνυμάτων για μία σειρά επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης και για τον κίνδυνο φαινομένου «ντόμινο» μετά τις περιπέτειες της Μαρινόπουλος και της Jetοil, δύο επιχειρήσεων που αιτήθηκαν την υπαγωγή τους στο άρθρο 99 και δεν είναι τυχαίες οι δύο θετικές προβλέψεις οι οποίες διατυπώθηκαν σε απόσταση ολίγων 24ώρων και που αναμένεται να δώσουν, εάν μετουσιωθούν και σε πράξη, «ανάσα» στον επιχειρηματικό κόσμο.
Σύμφωνα με την πρώτη, στην εξόφληση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, συνολικού ύψους 5,5 δισ. ευρώ, που έχουν συσσωρευτεί έως και 30 Απριλίου 2016, θα προχωρήσει το Δημόσιο σταδιακά εντός των προσεχών 18 μηνών. Με απόφαση που υπέγραψε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης καθορίστηκαν οι διαδικασίες για τη μεταφορά πιστώσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό προς τους φορείς της κεντρικής και της γενικής Κυβέρνησης προκειμένου να εξοφλήσουν τα χρέη τους προς τρίτους το αργότερο ως το τέλος του 2017. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, το υπουργείο Οικονομικών προτίθεται να εκταμιεύσει 3,5 δισ. ευρώ εντός του 2016 και άλλα 2 δισ. ευρώ εντός του 2017 για να εξοφληθούν τα χρέη προηγούμενων ετών όλων των υπουργείων, των νοσοκομείων, των ασφαλιστικών ταμείων, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των λοιπών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Ήδη προ 15ημέρου το Διοικητικό Συμβούλιο του ESM ενέκρινε την δεύτερη δόση από τα 10,3 δισ. ευρώ του Μηχανισμού προς την Ελλάδα, ενώ παράλληλα ενέκρινε την πρώτη εκταμίευση αυτής της δεύτερης δόσης ύψους 7,5 δισ. ευρώ προς τη χώρα. Η Ελλάδα θα χρησιμοποιήσει τα 7,5 δισ. ευρώ για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της για εξυπηρέτηση του χρέους της και προκειμένου να αποπληρώσει , με το 1,8 δισ. ευρώ από αυτά τα κεφάλαια ορισμένες εγχώριες ληξιπρόθεσμες οφειλές. Η απόφαση του ΔΣ του ESM έρχεται μετά την ολοκλήρωση όλων των προπαιτούμενων από την ελληνική κυβέρνηση.
Σύμφωνα με την δεύτερη, επίκειται χαλάρωση των capital controls ώστε να μπορεί να βγάλει χωρίς φόβο ο πολίτης τα λεφτά από τα στρώματα, καθώς το νέο χρήμα και εντός Ελλάδας δεν θα υπόκεινται σε κεφαλαιακό έλεγχο όπως ανέφερε με συνέντευξή του στην Αυγή ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο Γιάννης Στουρνάρας εκτιμά ότι η ΕΚΤ θα εντάξει και την Ελλάδα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης στο τέλος του χρόνου, συνδέοντας μάλιστα την απόφαση με την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης. Και επιμένει ότι θα ήταν για όφελος και της χώρας και των δανειστών να επιταχυνθεί η απόφαση για την ελάφρυνση του χρέους ενώ θεωρεί, με τεχνοκρατικά επιχειρήματα, ότι τα χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα, σε συνδυασμό με περισσότερες μεταρρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ανάπτυξη.
Από την πλευρά τους οι τράπεζες σχεδιάζουν να προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια καταθέσεων για να μαζέψουν τα χαρτονιμίσματα από τα "σεντούκια" και να δοθεί η ευκαιρία για ομαλότερη ροή χρηματοδοτήσεων προς τις επιχειρήσεις που σημερα δίνεται με το σταγονόμετρο.
Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση όμως αποτελεσματικά δεν επαρκούν οι καλές προθέσεις. Η Ελλάδα θα πρέπει, αφ' ενός, να ολοκληρώσει επιτυχώς και το συντομότερο δυνατό την επόμενη αξιολόγηση αν η κυβέρνηση επιθυμεί την συνέχιση της ομαλής ροής κεφαλαίων που θα μπορούν να συνεχίσουν να διοχετεύονται –έστω και εν μέρει- στην αγορά και, αφ' ετέρου, να ανακτήσει το χρηματοπιστωτικό της σύστημα την εμπιστοσύνη των αγορών και των αποταμιευτών. Ειδικά δε μετά το Brexit που ταρακούνησε την ΕΕ, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να καταβάλει πολλαπλάσια προς τούτο προσπάθεια ώστε να αρθούν σύντομα και τα capital controls.
Και μόνο εάν πληρωθούν οι δύο αυτές προϋποθέσεις και τηρηθεί μέχρι κεραίας το πρόγραμμα με τους δανειστές θα σχηματισθούν τα πλεονάσματα εκείνα που θα επιτρέψουν την άρση και του τρίτου αντικινήτρου του επιχειρείν που δεν είναι άλλο από την υπερφορολόγηση.