Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε επιπλέον δασμούς 10% στην Κίνα από σήμερα, Τρίτη, τη στιγμή που το Μεξικό και ο Καναδάς πέτυχαν την τελευταία στιγμή αναβολή. Ο Τραμπ επρόκειτο να τους επιβάλει δασμούς ύψους 25%.
Ο Αμερικανός πρόεδρος απειλεί επίσης να χτυπήσει την Ευρωπαϊκή Ενωση – σημαντικό εξαγωγέα αυτοκινήτων, φαρμάκων και τροφίμων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ισχυρίζεται ότι θέλει να χρησιμοποιήσει το δασμολογικό όπλο για να σταματήσει τη ροή φαιντανύλης και μεταναστών στα βόρεια και τα νότια σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών. Για να το κάνει αυτό, έχει επικαλεστεί εξουσίες έκτακτης ανάγκης, παρόλο που η οικονομία των ΗΠΑ διανύει περίοδο ανάπτυξης.
Θέλει επίσης να «κλείσει» το εμπορικό έλλειμμα ύψους 1 τρισ. δολ. των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο. Η ομάδα Τραμπ υποστηρίζει ότι το δασμολογικό τείχος θα αναγκάσει τις εταιρείες να επαναφέρουν επενδύσεις και θέσεις εργασίας πίσω στις ΗΠΑ (τα τσιπ πυριτίου κατασκευάζονται στην Ταϊβάν και τα iPhone κατασκευάζονται στην Κίνα).
Ωστόσο, οι επικριτές προειδοποιούν ότι ο εμπορικός πόλεμος θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές, χαμηλότερη ανάπτυξη, χαμένες θέσεις εργασίας και αναστάτωση στις αλυσίδες εφοδιασμού – τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Υποστηρίζουν επίσης ότι οι δασμοί είναι το λάθος εργαλείο για τη διόρθωση του εμπορικού ελλείμματος, το οποίο αποδίδουν στις δανειοληπτικές και τις καταναλωτικές συνήθειες της Αμερικής.
Ακολουθεί μια σύνοψη για την κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου, τις συνέπειές του, τα σενάρια και τις εκτιμήσεις για την εξέλιξή του:
Τι είναι εμπορικός πόλεμος;
Πρώτον, ένας εμπορικός πόλεμος δεν είναι πραγματικός πόλεμος: Είναι μία σύγκρουση που προκύπτει όταν μία πλευρά αισθάνεται ότι μία εμπορική σχέση είναι άδικη. Για παράδειγμα, κάποιος «βομβαρδίζει» την αγορά μιας χώρας με φτηνό χάλυβα, σε τιμές χαμηλότερες από το κόστος παραγωγής. Οι εταιρείες στη χώρα αυτή πάνε στον πάτο. Απολύουν εργάτες και ψηφοφόρους της εκάστοτε ηγεσίας. Σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου, η χώρα αυτή μπορεί να απαντήσει επιβάλλοντας δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα.
Για να μετατραπεί μία εμπορική σύγκρουση σε εμπορικό πόλεμο, τα πράγματα πρέπει να κλιμακωθούν. Κάτι που, όπως λέει το Politico, συμβαίνει τώρα: ο Τραμπ απειλεί να χτυπήσει τους στενότερους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής με δασμούς σχεδόν σε όλα τα αγαθά. Οι εξελίξεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν στον μεγαλύτερο εμπορικό πόλεμο που έχει γνωρίσει ο κόσμος από τη δεκαετία του 1930 μέχρι σήμερα.
Πώς λειτουργούν οι δασμοί;
Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι νέοι δασμοί που επιβάλλει θα κάνουν τους Αμερικανούς πλούσιους – έχει μάλιστα υποσχεθεί να δημιουργήσει νέα Υπηρεσία Εξωτερικών Εσόδων. Λέει ακόμη ότι οι ξένες εταιρείες θα πληρώσουν και δεν θα επιβαρύνουν με τις πρακτικές τους τούς καταναλωτές των ΗΠΑ.
Ωστόσο, συνήθως τα πράγματα δεν λειτουργούν έτσι. Οι δασμοί είναι φόρος που καταβάλλεται από τον εισαγωγέα στα σύνορα. Εάν αυξηθούν, ο εισαγωγέας βρίσκεται αντιμέτωπος με μία επιλογή — να μετακυλίσει την αύξηση της τιμής στον καταναλωτή ή να δεχθεί συμπίεση των περιθωρίων κέρδους του.
Οι αυξήσεις των τιμών από τους γενικούς δασμούς του Τραμπ θα εμφανιστούν αμέσως στον πληθωρισμό, σύμφωνα με τους οικονομολόγους. Και παρόλο που ο νέος Αμερικανός πρόεδρος έχει υποσχεθεί ότι θα αντισταθμίσει τον αντίκτυπό τους με φορολογικές περικοπές αλλού, δεν υπάρχει ακόμη ένδειξη ότι αυτό θα συμβεί.
Οσον αφορά τα πιθανά έσοδα από τους δασμούς, ο Τραμπ θυμίζει τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν οι δασμοί αντιστοιχούσαν σε πάνω από το ήμισυ των ομοσπονδιακών εσόδων των ΗΠΑ. Αλλά αυτό ήταν πριν από τον φόρο εισοδήματος.
Πότε ξέσπασε ο τελευταίος εμπορικός πόλεμος;
Στην πρώτη θητεία του Τραμπ. Επέβαλε δασμούς 25% στον χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο το 2018 – ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση απάντησε επιβάλλοντας δασμούς 6 δισ. δολ. σε μοτοσικλέτες Harley Davidson, τζιν Levi’s και bourbon.
Ο Τραμπ απείλησε να κλιμακώσει χτυπώντας τις εισαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων, αλλά ποτέ δεν έφτασε σε τέτοιο σημείο. Τελικά, οι δασμοί ανεστάλησαν και από τις δύο πλευρές.
Είχε προηγηθεί παλαιότερα και, πιο συγκεκριμένα, το 1971, το γνωστό ως σοκ του Νίξον. Το σημείο εκκίνησης ήταν συγκρίσιμο με το σήμερα: Το κόστος του πολέμου στο Βιετνάμ και των κοινωνικών παροχών της δεκαετίας του 1960 είχαν οδηγήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες από πλεόνασμα σε έλλειμμα.
Σε μία προσπάθεια να αποκαταστήσει την ισορροπία, ο τότε πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον κατάργησε τον κανόνα του χρυσού – αναγκάζοντας τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ να ανατιμήσουν τα νομίσματά τους. Διέταξε πάγωμα των μισθών και των τιμών για 90 ημέρες. Και επέβαλε φόρο εισαγωγών 10%.
Οι ενέργειες του Νίξον αποτιμήθηκαν ως «πολιτική νίκη» αλλά αποτέλεσαν οικονομική αποτυχία. Ο εισαγωγικός φόρος καταργήθηκε μέσα σε μερικούς μήνες αφότου τέθηκε σε ισχύ. Ωστόσο, η οικονομία των ΗΠΑ πάλευε για χρόνια με τον στασιμοπληθωρισμό –συνδυασμό χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού– που ξεπεράστηκε τη δεκαετία του 1980 μέσω της σκληρής νομισματικής πολιτικής που επέβαλε ο τότε διοικητής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, Πολ Βόλκερ.
Ποιος είναι ο «πραγματικός εχθρός»;
Οπως υπογραμμίζει το Politico, η Κίνα. Ο Τραμπ επέβαλε στην Κίνα επιπλέον δασμούς 10% από σήμερα, Τρίτη, ενώ οι επαπειλούμενοι δασμοί σε Καναδά και Μεξικό, η ισχύς των οποίων αναβλήθηκε προσωρινά, στοχεύουν έμμεσα το Πεκίνο.
Αυτό συμβαίνει επειδή, βάσει της εμπορικής συμφωνίας USMCA (διάδοχο της NAFTA), οι κινεζικές εταιρείες –π.χ. κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων– θα απέλαυαν κανονικά αδασμολόγητης πρόσβασης στην αγορά των ΗΠΑ εάν εγκαθιστούσαν παραγωγικές μονάδες τους στη Βόρεια Αμερική.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε διακομματική συναίνεση στην Ουάσιγκτον σχετικά με την ανάγκη να αντιμετωπιστούν η Κίνα και το οικονομικό της μοντέλο, το οποίο έχει αναπτύξει τεράστια βιομηχανική ικανότητα και έχει πλημμυρίσει τις παγκόσμιες αγορές με πλεονασματική παραγωγή. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ωστόσο, ο Τραμπ αναδιπλώθηκε, δηλώνοντας ότι επιδιώκει απλώς «δίκαιη» εμπορική σχέση με την Κίνα.
Μένει να φανεί αν ο Τραμπ θα άρει την απειλή των δασμών εναντίον των στενών συμμάχων των ΗΠΑ, εάν εκείνοι συμφωνήσουν να ευθυγραμμιστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά τη στάση τους απέναντι στην Κίνα. Αυτή η κρίσιμη παράμετρος θα καθορίσει τις μελλοντικές σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς και το αν θα διατηρηθεί η διατλαντική εμπορική ειρήνη.
Πώς απαντά η Κίνα;
Το Πεκίνο πήρε την απόφασή του, σχολιάζει το BBC. Εχει αποφασίσει να αντεπιτεθεί ή τουλάχιστον απειλεί να ανταποδώσει με δικούς της δασμούς.
Οι νέοι φόροι στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ θα τεθούν από τη Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου, οπότε υπάρχει λίγος χρόνος ο εμπορικός πόλεμος να αποκλιμακωθεί.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Κίνα βρίσκεται σε φάση αναμονής. Σε αρκετές ανακοινώσεις του, το Πεκίνο κάλεσε την Ουάσιγκτον να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για να υπάρξει συμβιβαστική συμφωνία.
Αυτό υποδηλώνει ότι η πόρτα είναι ανοιχτή για συνομιλίες και οι δύο ηγέτες έχει προγραμματιστεί να έχουν συνομιλίες αργότερα αυτή την εβδομάδα, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο.
Αλλά θα είναι πολύ πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ να συνάψουν συμφωνία με την Κίνα όπως συνέβη με το Μεξικό και τον Καναδά και πολλά θα εξαρτηθούν από το τι θα ζητήσει ο Τραμπ, υπογραμμίζει το βρετανικό δίκτυο.
Το Πεκίνο είναι ο κύριος οικονομικός αντίπαλος της Ουάσιγκτον και η αποκοπή της Κίνας από τις μεγάλες εφοδιαστικές αλυσίδες ήταν βασικός στόχος της κυβέρνησης Τραμπ.
Εάν ο Ντόναλντ Τραμπ ζητήσει πολλά, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ μπορεί να νιώσει απειλή.
Προς το παρόν, η Κίνα ενισχύει τη διαπραγματευτική της δύναμη – αλλά θα υπάρξει όριο στις παραχωρήσεις που το Πεκίνο είναι διατεθειμένο να αποδεχθεί, εκτιμά το BBC.
Θα υπάρξει κλιμάκωση;
Ο Τραμπ, στη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος των ΗΠΑ, αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα χωρών, υποστηρίζοντας ότι ο Καναδάς πρέπει να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ ή διεκδικώντας τη Γροιλανδία, αυτόνομη περιοχή της Δανίας, που είναι κράτος – μέλος της Ε.Ε.
Φαίνεται πως πολύ γρήγορα «παίζει» με το διεθνές δίκαιο, όπως ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και άλλοι ηγέτες που επιδιώκουν να ανατρέψουν το status quo, σημειώνεται σε ανάλυση του Politico.
«Σε έναν κόσμο όπου μαίνονται πολλές πυρκαγιές, ο Τραμπ ρίχνει… βενζίνη, ρισκάροντας να ανάψει ακόμη περισσότερες φωτιές», σημειώνεται.
Μπορεί η Ευρώπη να «ξεφύγει»;
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν ρίχνει τους τόνους. Αντίθετα, το βράδυ της Κυριακής χρησιμοποίησε βαρύτατους χαρακτηρισμούς εναντίον της Ε.Ε., κάνοντας λόγο για «θηριωδίες» εκ μέρους της.
Οι Βρυξέλλες επιθυμούν απεγνωσμένα να υπάρξει κάποια δέσμευση μεταξύ των δύο πλευρών και υπόσχονται να αγοράσουν περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο ή όπλα από τις ΗΠΑ, καθώς ο Τραμπ πιέζει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ξοδέψουν περισσότερα για την άμυνα.
Τελευταία φορά, οι Βρυξέλλες απάντησαν στους δασμούς του Τραμπ για τον χάλυβα και το αλουμίνιο με αντίποινα σε μοτοσικλέτες, τζιν και μπέρμπον – μέτρα που στόχευσαν τα προπύργια των Ρεπουμπλικανών.
Πλέον, η Ε.Ε. χρειάζεται ένα νέο, μεγαλύτερο «όπλο», που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει σε πραγματικό χρόνο, υποστηρίζουν αναλυτές στο Politico.
Τι μπορεί να σταματήσει τον Τραμπ;
Ο Τραμπ επικαλείται, για πρώτη φορά, εξουσίες έκτακτης ανάγκης βάσει του Νόμου Διεθνούς Εκτακτης Οικονομικής Εξουσίας του 1977 (IEEPA), που μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιηθεί μόνο από τον Τζο Μπάιντεν για την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο εν λόγω νόμος δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ ξανά. Ενδέχεται οι επιχειρηματικοί όμιλοι που υφίστανται οικονομική ζημία από την τρέχουσα χρήση του να κινηθούν νομικά. Είναι απίθανο, ωστόσο, κάποιος δικαστής να εκδώσει άμεση εντολή που θα τερμάτιζε τον εμπορικό πόλεμο.
Το Κογκρέσο των ΗΠΑ θα μπορούσε επίσης να σταματήσει τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ. Το επιχείρημα ότι η ανάγκη διακοπής της παράνομης διακίνησης φαιντανύλης και μεταναστών στα σύνορα συνιστά οικονομική έκτακτη ανάγκη, αμφισβητείται ήδη έντονα. Το Κογκρέσο έχει εκχωρήσει ευρείες εξουσίες για την άσκηση της εμπορικής πολιτικής στον πρόεδρο, κάτι που έκανε για πρώτη φορά επί Φράνκλιν Ρούσβελτ, το 1934. Ωστόσο, μπορεί να πάρει πίσω αυτές τις εξουσίες.
Ομως, τόσο η Γερουσία όσο και η Βουλή των Αντιπροσώπων βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικανών. Θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα πραγματικά μεγάλο ρήγμα στον εμπορικό κόσμο για να σταματήσει ο εμπορικός πόλεμος. Κάτι που, προς το παρόν, φαίνεται απίθανο.
Τέλος, υπάρχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ο οποίος δημιουργήθηκε πριν από 30 χρόνια για να λειτουργήσει ως διαιτητής σε εμπορικές διαφορές. Ωστόσο, επί του παρόντος δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει αυτό τον ρόλο.
«Για τον Τραμπ δεν υπάρχουν κανόνες, υπάρχει μόνο ο νόμος της ζούγκλας», σύμφωνα με την ανάλυση του Politico. Εάν δεν υπάρξουν ισχυρές αντιδράσεις από τον πολιτικό ή τον δικαστικό κόσμο στις Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια στον εμπορικό του πόλεμο, θα είναι δύσκολο να σταματήσει. Πιο πιθανό θεωρείται, πάντως, να υπάρξουν επιμέρους συμφωνίες.UnmuteRemaining Time -0:01 Fullscreen
Πηγή: Politico, BBC