Σε διήμερο ταξίδι στην Σερβία βρίσκεται ο Γάλλος πρόεδρος παρά την πολιτική κρίση που μένεται στο Παρίσι, με την ελπίδα να συνάψει σύμβαση πώλησης μαχητικών αεροσκαφών στον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, παρά τις στενές σχέσεις του Βελιγραδίου με τη Ρωσία.
Αντιμέτωπος με μια πολύ σοβαρή πολιτική κρίση εσωτερικά τις πατρίδας του, ο Μακρόν ελπίζει να επιστρέψει από τη Σερβία με κάποια καλά νέα την Παρασκευή. Στο τέλος της συνάντησής του με τον Σέρβο ομόλογό του, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, αναμένεται να υπογραφεί διμερής σύμβαση ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ για την πώληση 12 μαχητικών αεροσκαφών Rafale, όπως έχουν ζητήσει επανειλημμένα οι σερβικές αρχές τους τελευταίους μήνες.
«Ελπίζουμε να δούμε αυτές τις συζητήσεις να έχουν επιτυχή κατάληξη», εξήγησε την Τετάρτη (28 Αυγούστου) το Προεδρικό Μέγαρο, χωρίς όμως να διευκρινίσει τον αριθμό των αεροσκαφών που προβλέπονται ή την αξία της σύμβασης.
«Η Σερβία κάνει μια στρατηγική επιλογή να συνεργαστεί με μια ευρωπαϊκή χώρα [για τον εκσυγχρονισμό του στόλου της]», πρόσθεσε το περιβάλλον του προέδρου.
Μια επιτυχής πώληση θα σηματοδοτούσε άλλη μια σημαντική επιτυχία της Dassault Aviation στα Βαλκάνια, μετά την πώληση 12 μεταχειρισμένων Rafales στην Κροατία το 2021 έναντι 1 δισεκατομμυρίου ευρώ.
Όμως, η κίνηση αυτή έχει προκαλέσει κάποιες ανησυχίες παράλληλα. Κι αυτό λόγω του ότι η Σερβία δεν έδειξε κανέναν ενδοιασμό να επιδείξει την εγγύτητά της με τη Μόσχα πριν και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μέσω μάλιστα κοινών στρατιωτικών ασκήσεων.
Η Σερβία είναι επίσημα υποψήφια για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση από το 2013, αλλά στην έκθεσή της για το 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε «περιορισμένη» την πρόοδο του Βελιγραδίου στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, σημειώνοντας ότι «οι περιπτώσεις απειλών, εκφοβισμού, ρητορικής μίσους και βίας κατά των δημοσιογράφων εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία».
Παρά τις επανειλημμένες αυτές επιθέσεις κατά της ελευθερίας του Τύπου, που καταγγέλλονται από όλους τους διεθνείς οργανισμούς, ο Βούτσιτς έχει καταστεί βασικός σύμμαχος της Γαλλίας στα Βαλκάνια.
Το Παρίσι, για παράδειγμα, χαιρετίζει τα «βήματα που έχει λάβει ιδίως η Σερβία για την εφαρμογή των συμφωνιών της Οχρίδας», οι οποίες θεωρητικά είχαν συναφθεί τον Φεβρουάριο του 2023 για την «εξομάλυνση» των σχέσεων της χώρας με το γειτονικό Κόσοβο, αλλά έκτοτε δεν έχουν εφαρμοστεί ποτέ.
Το Βελιγράδι έχει ουσιαστικά ανακτήσει έναν στρατηγικό κεντρικό ρόλο που είχε χάσει μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Ενώ η Σερβία υποστήριξε το ψήφισμα του ΟΗΕ τον Μάρτιο του 2022 που καταδίκασε την επιθετικότητα του Κρεμλίνου στην Ουκρανία, το σερβικό καθεστώς αρνήθηκε στη συνέχεια να εφαρμόσει ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Μόσχας, προσπαθώντας επιδέξια να εξισσοροπήσει την κατάσταση ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ.
Η Γαλλία, ως εκ τούτου, διστάζει να καταγγείλει τις αυταρχικές υπερβολές του σερβικού καθεστώτος από φόβο μήπως η χώρα πέσει στην αγκαλιά του «μεγάλου της αδελφού», τη Ρωσία.
Επιπλέον, η Σερβία διαθέτει στρατηγικούς πόρους που αναμφίβολα ενδιαφέρουν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως τα μεγάλα κοιτάσματα λιθίου. Έχει επίσης έντονο ενδιαφέρον για το βόρειο Κόσοβο, όπου κατοικεί η σερβική πλειοψηφία, και για το σύμπλεγμα Trepca, το μεγαλύτερο ορυχείο μεταλλευμάτων μολύβδου-ψευδαργύρου και αργύρου στην Ευρώπη.
Στις 19 Ιουλίου, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και ο διευθύνων σύμβουλος της Mercedes βρέθηκαν επίσης στο Βελιγράδι για την υπογραφή συμφωνίας εταιρικής σχέσης μεταξύ της Σερβίας και της ΕΕ. Η εταιρική σχέση προβλέπει την ανάπτυξη της εξαγωγής μεταλλευμάτων και τη δημιουργία ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικών μπαταριών στη Σερβία.
«Σήμερα, η ΕΕ και η Γερμανία αντάλλαξαν τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και την προοπτική της ΕΕ για τα Βαλκάνια με το λίθιο», είχε δηλώσει στο Χ ο Φλοριάν Μπίμπερ, πολιτικός επιστήμονας με ειδίκευση στα Βαλκάνια, μετά τη συνάντηση.
Εδώ και πολλά χρόνια, οι Σέρβοι πολίτες αγωνίζονται κατά του ανοίγματος ορυχείου στην κοιλάδα Jadar στα νοτιοδυτικά της χώρας από τον αγγλοαυστραλιανό κολοσσό Rio Tinto. Σύμφωνα με τον Βούτσιτς, το ορυχείο αυτό θα μπορούσε να παράγει 58.000 τόνους λιθίου ετησίως, ποσότητα αρκετή για να τροφοδοτήσει «το 17% της ετήσιας παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων της Ευρώπης».
Η σερβική κυβέρνηση, αποδυναμωμένη από την πρωτοφανή κινητοποίηση της σερβικής κοινωνίας των πολιτών κατά του έργου, το οποίο, σύμφωνα με τους αντιπάλους του, θα προκαλούσε μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική ζημία, ανακάλεσε τελικά τις άδειες λειτουργίας της Rio Tinto τον Ιανουάριο του 2022. Ωστόσο, ανακοίνωσε και πάλι την έναρξη της συνεργασίας τον περασμένο Ιούνιο, αφού έλαβε «νέες εγγυήσεις» από την εταιρεία.
Οι διαδηλώσεις επαναλήφθηκαν στα μέσα του καλοκαιριού στο Βελιγράδι. Αποφασισμένη να συνεχίσει τον αγώνα, η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Συλλόγων της Σερβίας έστειλε ανοιχτή επιστολή στον Μακρόν στις 28 Αυγούστου, ζητώντας του να στηρίξει τους περιβαλλοντολόγους, υποστηρίζοντας ότι «η Ευρώπη πρέπει να προσφέρει μια πιο ελκυστική εταιρική σχέση από την ξεδιάντροπη εκμετάλλευση που υποστηρίζουν ορισμένοι».
Εκτός του ότι είναι εξαιρετικά απίθανο ο Μακρόν να διακινδυνεύσει να προσβάλει τον νεοαποκτηθέντα επιχειρηματικό του εταίρο, το Προεδρικό Μέγαρο επιβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να παρέμβει στις εθνικές υποθέσεις, λέγοντας ότι το άνοιγμα ενός ορυχείου λιθίου είναι «μια απόφαση που ανήκει στη Σερβία».