Μετά τον θάνατο του Ραϊσί, οι εκλογές στο Ιράν αναμένεται να αποτελέσουν άσκηση ισορροπίας για τους κυβερνώντες καθώς η χαμηλή συμμετοχή ενδέχεται να θέσει υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα του πολιτικού συστήματος.
Το πολιτικό κατεστημένο του Ιράν βρίσκεται αντιμέτωπο με το δίλημμα μεταξύ του ανοίγματος της εκλογικής διαδικασίας και της συμμετοχής μετριοπαθών αντιπάλων ή του περιορισμού των υποψηφίων, που ενδεχομένως να οδηγήσει σε χαμηλή συμμετοχή.
Για δεκαετίες, οι ηγέτες του Ιράν επικαλούνταν την υψηλή προσέλευση των ψηφοφόρων στις εκλογές τους ως απόδειξη της νομιμότητας του πολιτικού συστήματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Οι δύο επιλογές και οι κίνδυνοι
Καθώς, ωστόσο, η προσέλευση των ψηφοφόρων έχει πέσει κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια, οι επικείμενες εκλογές που θα διεξαχθούν τον Ιούνιο και μετά τον θάνατο του Προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί θα αναγκάσει το πολιτικό κατεστημένο σε μια απόφαση που δεν θέλει να λάβει καθώς ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος ηγέτης της χώρας, έχει δύο επιλογές, καθεμία από τις οποίες εγκυμονεί κινδύνους.
Η πρώτη, να διασφαλίσει ότι οι προεδρικές εκλογές, τις οποίες το Σύνταγμα ορίζει ότι πρέπει να διεξαχθούν εντός 50 ημερών μετά τον θάνατο του Ραΐσί, ότι θα είναι ανοιχτές σε όλους, με τη συμμετοχή τόσο των σκληροπυρηνικών όσο και των μεταρρυθμιστών. Η επιλογή αυτή ωστόσο θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που επιδιώκει το ιρανικό κατεστημένο.
Στη δεύτερη επιλογή, ο Χαμενεΐ μπορεί να ακολουθήσει στρατηγική του παρελθόντος και να μπλοκάρει όχι μόνο μεταρρυθμιστές αντιπάλους αλλά ακόμη και μετριοπαθείς υποψήφιους, στελέχη της αντιπολίτευσης. Αυτή η επιλογή μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή συμμετοχή που θα ερμηνευτεί ως καταδίκη του αυταρχικού καθεστώτος.
Πτώση στην προσέλευση των ψηφοφόρων
Η προσέλευση των ψηφοφόρων στο Ιράν βρίσκεται σε πτωτική τροχιά τα τελευταία αρκετά χρόνια. Το 2016, περισσότερο από το 60% των ψηφοφόρων της χώρας συμμετείχαν στις βουλευτικές εκλογές. Μέχρι το 2020, το ποσοστό έπεσε στο 42%. Παρά τις διαβεβαιώσεις των Ιρανών αξιωματούχων για αύξηση της συμμετοχής στις εκλογές του Μαρτίου, παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδο φτάνοντας το 41%.
Μόλις μια εβδομάδα πριν από το θάνατο του Ραΐσί, ο τελευταίος γύρος των κοινοβουλευτικών εκλογών στην Τεχεράνη συγκέντρωσε μόνο το 8% της συμμετοχής. Σημειώνεται ότι ο Χαμενεΐ είχε επανειλημμένως αμφισβητήσει τη νομιμότητα των δυτικών κυβερνήσεων, επικαλούμενος τη χαμηλή συμμετοχή που κυμαινόταν από το 30% έως 40%.
Το ιδιαίτερο σύστημα διακυβέρνησης στο Ιράν
Το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν στηρίζεται σε ένα παράλληλο σύστημα διακυβέρνησης κατά το οποίο τα εκλεγμένα όργανα εποπτεύονται από διορισμένα συμβούλια. Οι βασικές κρατικές πολιτικές που αφορούν στο πυρηνικό πρόγραμμα, τις στρατιωτικές και εξωτερικές υποθέσεις αποφασίζονται από τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ και το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, ενώ οι Φρουροί της Επανάστασης διαχειρίζονται κυρίως θέματα οικονομίας και πολιτικής.
Ο ρόλος του προέδρου περιορίζεται περισσότερο στην εσωτερική πολιτική και στα οικονομικά ζητήματα, αλλά εξακολουθεί να είναι μια θέση με επιρροή.
Οι εκλογές αποτελούν επίσης έναν παράγοντα ενδεικτικό για το δημόσιο αίσθημα. Το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής τα τελευταία χρόνια ερμηνεύεται ευρέων ως δυσαρέσκεια προς τους κληρικούς και ένα πολιτικό κατεστημένο που γίνεται όλο και πιο σκληροπυρηνικό και συντηρητικό.
Η Ellie Geranmayeh, αναλύτρια του Ιράν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, είπε ότι το πιο πιθανό σενάριο είναι να απορρίψει ο Χαμενεΐ τη διεύρυνση της εκλογικής μάχης καθώς θα επιδιώξει η εκλογή του νέου προέδρου να σηματοδοτήσει μια ομαλή και σταθερή μετάβαση.
Ο ρόλος του Αγιατολάχ Χαμενεΐ
Ωστόσο, ο Χαμενεΐ έχει εξίσου επιτακτικούς λόγους να εξετάσει το ενδεχόμενο να ανοίξει την εκλογική κούρσα στους μετριοπαθείς. Επί Ραΐσί, η χώρα ήρθε αντιμέτωπη με μια σειρά από ανατροπές, με την οικονομία να διολισθαίνει και την ανεργία να εκτοξεύεται ενώ η βίαιη καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που ξέσπασαν το 2021 μετά τον θάνατο της Μάχσα Αμινί έχει εξοργίσει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.
Σε όλες τις πρόσφατες εκλογές στο Ιράν, ο Χαμενεΐ εξόντωσε οποιονδήποτε μεταρρυθμιστή ή ακόμα και μετριοπαθή υποψήφιο που αποτελούσε αντιπολιτευτική φωνή. Τα αποτελέσματα ήταν επιβεβαιώνουν τους φόβους του ιρανικού κατεστημένου: Το 2021, ο Ραϊσί κέρδισε τις προεδρικές εκλογές με τη χαμηλότερη, με ποσοστό 48%. Αντίθετα, περισσότερο από το 70% των 56 εκατομμυρίων ψηφοφόρων του Ιράν συμμετείχε στην εκλογική διαδικασία όταν ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί εξελέγη το 2017.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το πολιτικό κατεστημένο του Ιράν μπορεί να αντιστρέψει την πορεία αυτής της πρόβλεψης.
Πηγή: skai.gr