Την ώρα που οι εξελίξεις στην υπόθεση της «Κιβωτού του Κόσμου» τρέχουν συγκλονίζοντας την κοινωνία και η δικαιοσύνη έχει αναλάβει να δώσει τις απαντήσεις σχετικά με το τι πραγματικά συνέβαινε, οι ειδικοί συγκλίνουν στο ότι έχει έρθει η ώρα να γίνουν γενναίες αλλαγές σε σχέση με την παιδική προστασία στην Ελλάδα. Η λύση-μονόδρομος για πολλούς, εκτός από τις βελτιώσεις που μπορούν να γίνουν στο σύστημα, είναι η ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής. Αυτός είναι και ο προσανατολισμός της πολιτείας, όπως αναφέρει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο γενικός γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, Γιώργος Σταμάτης. Αυτή είναι και η σωστή κατεύθυνση σύμφωνα με την Unicef που υποστηρίζει ότι όταν «ένα παιδί που μεγαλώνει μέσα σε μία δομή, βρίσκεται σε κίνδυνο, σωματικό, συναισθηματικό και κοινωνικό» και επομένως παραβιάζονται κατάφωρα τα δικαιώματα του. Άλλωστε, επιστήμονες που ασχολούνται για δεκαετίες με την παιδική προστασία, όπως η κοινωνική λειτουργός Αγγελική Ρουμελιώτου που μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ δεν διστάζουν να πουν ότι «αποτελεί κοινό τόπο πια, στην επιστημονική κοινότητα της κοινωνικής εργασίας ότι όλες οι δομές ιδρυματικού τύπου ανεξάρτητα από το προφίλ και τα χρώματα της μπροσούρας τους είναι από τη φύση τους κακοποιητικές».
Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, μίλησε στη Βουλή, για «τη διαρκή αγωνία της κυβέρνησης για αποκατάσταση παιδιών που στερούνται το οικογενειακό τους περιβάλλον» λέγοντας ότι είναι κάτι για το οποίο «παλεύουμε εδώ και τριάμισι χρόνια και στηρίζεται στην αποϊδρυματοποίηση».
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο γγ Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, Γιώργος Σταμάτης τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Στόχος είναι η αποϊδρυματοποίηση και η ενίσχυση της αναδοχής, η συζήτηση για αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη, ό,τι χρειαστεί να βελτιωθεί θα βελτιωθεί, όπως για παράδειγμα η οικονομική ενίσχυση της ανάδοχης οικογένειας, είτε γενικότερη διεύρυνση ορίων και το καθεξής, όλα αυτά θα γίνουν μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες ώστε να βοηθήσουμε ακόμα περισσότερο».
Ο προσανατολισμός του αρμόδιου υπουργείου έχει τέσσερις βασικούς άξονες, όπως τους περιγράφει ο κ. Σταμάτης: Η ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής, η βελτίωση όπου χρειάζεται ελέγχων και επανελέγχων με περισσότερους κοινωνικούς συμβούλους στις περιφέρειες, η διαλεύκανση από το νέο διοικητικό συμβούλιο όλης της υπόθεσης που αφορά το προηγούμενο ΔΣ και τα πεπραγμένα του, καθώς και η διασφάλιση της ψυχικής ηρεμίας όλων των παιδιών.
«Όλες τις περιπτώσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας το νέο ΔΣ θα τις δει μία προς μία και αν υπάρχουν συμπολίτες μας που έχουν και άλλα πράγματα να πουν και να καταγγείλουν προφανώς να το κάνουν, το κράτος είναι εδώ για να δει ενδεχομένως τι δεν έγινε και τι πρέπει να γίνει και από εκεί και πέρα αυτό που έχει σημασία είναι ότι θα έχουν πλέον πρωτόκολλο σε όλες αυτές τις δομές παιδικής προστασίας και όλα αυτά θα μπουν κάτω από ένα γενικότερο πλαίσιο ανεξαρτήτου μορφής συστάσεως της κάθε οργάνωσης, γιατί έχουμε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, έχουμε Μη Κερδοσκοπικές, σωματεία κτλ», εξηγεί ο γγ Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
Η σύσταση αυτού του πρωτοκόλλου θα ξεκινήσει με βάση όσα ψηφίστηκαν με τον προηγούμενο νόμο, ο οποίος έδινε σε όλους αυτούς τους φορείς ένα περιθώριο για να προσαρμοστούν και θα περιέχει δικλείδες ασφαλείας για την ενίσχυση της παιδικής προστασίας.
«Η κυβέρνηση πολύ πριν ξεκινήσει όλη αυτή η διαδικασία των καταγγελιών έχει εκπονήσει Εθνικό Σχέδιο κατά της Σεξουαλικής Κακοποίησης των Παιδιών που σημαίνει ότι είχε αρχίσει πολύ καιρό πριν να δουλεύει διάφορα θέματα πριν βγουν υποθέσεις διάφορες στο φως της δημοσιότητας. Είναι πολύ σημαντικό πλέον ότι οι άνθρωποι πλέον μιλάνε και ότι η σχέση εμπιστοσύνης πολίτη με το κράτος ενισχύεται, έτσι όποιος πολίτης έχει υποστεί κακοποιητικές συμπεριφορές, είτε παιδί σε ίδρυμα, είτε ηλικιωμένος σε γηροκομείο, πλέον μπορεί να το καταγγέλλει και η πολιτεία να τον προστατεύει και οι ένοχοι, όταν αποδειχθεί ότι είναι ένοχοι να λογοδοτούν στη δικαιοσύνη», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Σταμάτης και καταλήγει: «Το κράτος βρίσκεται σε συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς, με την Κοινωνία των Πολιτών, όχι απέναντι τους. Αλλά από εκεί και πέρα υπάρχουν κανόνες και όπου υπάρχουν κανόνες πρέπει να εφαρμόζονται και όποιος δεν τους εφαρμόζει θα έχει τις συνέπειες του νόμου».
Η δύσκολη πραγματικότητα στις δομές κοινωνικής προστασίας
«Το μεγάλο μέρος των παιδικών δικαιωμάτων, όπως αυτά έχουν αποτυπωθεί στη σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού εδώ και δεκαετίες, παραβιάζονται στις δομές. Καταγγελίες δεχόμαστε καθημερινά για υποθέσεις παραβιάσεων στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο. Δεν έχουμε ακόμη φτάσει, ωστόσο, στο επίπεδο να κατονομάζονται οι παραβιάσεις που συμβαίνουν μέσα στις ιδρυματικές δομές καίτοι το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού κρούει διαρκώς τον κίνδυνο για τα ποσοστά παιδιών που θα υποστούν ποικίλες μορφές κακοποίησης κατά τη διάρκεια τους φιλοξενίας σε χώρους που εν τέλει αποδεικνύονται αφιλόξενοι για την παιδικότητα. Κι επειδή με ρωτάτε για το αν γίνονται τέτοιες καταγγελίες θα τολμήσω να σας πω ότι οι πιο οδυνηρές καταγγελίες φτάνουν στις υπηρεσίες μας από ενήλικες, πολλά χρόνια μετά την ολοκλήρωση της φιλοξενίας τους σε ιδρύματα. Το πρώτο που δηλώνουν είναι "ξέρετε, εγώ μεγάλωσα σε ίδρυμα…". Η ταυτότητά μου δηλαδή είναι αυτή!» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ρουμελιώτου που είναι και Επιμελήτρια Ανηλίκων του Δικαστηρίου Καλαμάτας καθώς και υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων του ΔΣ Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος.
Οι ειδικοί μιλούν για κενά στο θεσμικό πλαίσιο τα οποία πρέπει να καλυφθούν άμεσα προκειμένου να τα παιδιά να λαμβάνουν την προστασία που τους αξίζει αλλά και υποστελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών που δίνει χώρο
«Χρειάζονται σοβαρές θεσμικές παρεμβάσεις για να γίνει ένα σύστημα λειτουργικό με πραγματικό όφελος προς τον ευάλωτο πολίτη. Κραυγαλέο παράδειγμα το εθνικό θεσμικό πλαίσιο παιδικής προστασίας που ακόμη, μετά από δεκαετίες, δεν μπόρεσε να αποκτήσει την ταυτότητά του. Επιπρόσθετα, για κάθε θεσμικό πλαίσιο θα πρέπει να προβλέπεται, ήδη από το σχεδιασμό του, και ο μηχανισμός λειτουργικής υλοποίησης του, όπως η επάρκεια στελεχών, ο απαραίτητος εξοπλισμός, οι πόροι των υπηρεσιών. Μόνο έτσι ο σχεδιασμός κοινωνικής πολιτικής και παρέμβασης καθίσταται βιώσιμος και ουσιαστικός και όχι ένα απλό σχέδιο επί χάρτου. Μια απλή καταγραφή στις Περιφέρειες της χώρας καταδεικνύει ότι η υποστελέχωση είναι τόσο έντονη και το εργασιακό φορτίο των στελεχών είναι τέτοιο που το πλαίσιο ελέγχου καθίσταται εκ προοιμίου ανεπαρκές. Και όταν απουσιάζει ο ποιοτικός έλεγχος ανθίζει ο κίνδυνος για πιθανές στρεβλώσεις και γίνεται αδύνατος ο έγκαιρος εντοπισμός τους», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ρουμελιώτου και επίσης διαπιστώνει: «Το τραγικό είναι ότι ποτέ δεν λειτούργησε ένα σχέδιο παιδικής προστασίας, εθνικό και δημόσιο, επί της ουσίας. Ετοιμάζεται πολλά χρόνια τώρα αλλά δυστυχώς σκοντάφτει σε βασικά ελλείμματα με μεγάλο θύμα τον ανήλικο και το βέλτιστο συμφέρον του. Οι εκφάνσεις αυτών των ελλείψεων γίνονται άμεσα αντιληπτές στην επαγγελματική μας καθημερινότητα. Μια τεράστια αναγκαιότητα είναι η άμεση στελέχωση των κοινωνικών υπηρεσιών των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και στους δυο βαθμούς που αποτελούν τις κατεξοχήν υπηρεσίες παροχής πρωτοβάθμιας και επείγουσας κοινωνικής φροντίδας. Αλλά και η στελέχωση των κοινωνικών υπηρεσιών όλων των υπουργείων».
Όπως καταλήγει η κ. Ρουμελιώτου, «η παιδική προστασία οφείλει να είναι υπόθεση του κράτους που χαράσσει πολιτική, δημιουργεί θεμελιώδεις κατευθυντήριους άξονες, αποτυπώνει αρχές, αξιολογεί και προβλέπει τη διαρκή ανατροφοδότηση μέσω ερευνητικών αποτυπώσεων, τολμά να αναθεωρεί και να ανατροφοδοτεί, αξιοποιεί εξωτερικές πηγές βοηθείας και ενισχυτικούς μηχανισμούς αλλά… έχει την επιτελική ευθύνη. Μόνο έτσι ο πολίτης αισθάνεται ασφάλεια. Μόνο έτσι το παιδί μεγαλώνει σε ένα κόσμο φιλόξενο που νιώθει ότι το χωρά. Ένας κόσμος που δεν χωρά τα παιδιά είναι ένας κόσμος χωρίς ελπίδα. Δυστυχώς!».