Μόλις μία εβδομάδα μπόρεσε να συγκρατηθεί ο «Κέρβερος της λιτότητας» στην Ευρώπη, Γιενς Βάιντμαν, για να εξαπολύσει σφοδρή επίθεση στην Κριστίν Λαγκάρντ και στην πλειοψηφία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
«Η απόφαση της ΕΚΤ να αυξήσει τις αγορές ομολόγων από τα κράτη μέλη της ΕΕ κινδυνεύει να υπονομεύσει τη δημοσιονομική πειθαρχία στις χώρες της ευρωζώνης» κραύγασε ζητώντας σάρκα και αίμα ως άλλος Σάιλοκ, στον «Εμπορο της Βενετίας», ο πρόεδρος της Γερμανικής Bundesbank, σχολιάζοντας την απόφαση που έλαβε η πλειοψηφία του Συμβουλίου της ΕΚΤ στις 10 Δεκεμβρίου.
Μέλος και ο ίδιος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ ο Βάιντμαν, παραδέχτηκε μεν ότι η κρίση του κορονοϊού δικαιολογούσε την αυξημένη υποστήριξη από την ΕΚΤ προς τα κράτη μέλη, αλλά απαίτησε να σταματήσει το πρόγραμμα όταν τελειώσει η κρίση.
Ναι, ο Γερμανός «Σάιλοκ» θέλει από τώρα να δεσμευτεί η ΕΚΤ να διακόψει το πρόγραμμα έκτακτης ενίσχυσης λόγω της πανδημίας (PEPP), το οποίο -με πρωτοβουλία της Λαγκάρντ- αυξήθηκε κατά 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε 1,85 τρισεκατομμύρια, μπας και μείνει τίποτα όρθιο στην ευρωπαική οικονομία.
«Αυτό το πρόβλημα της χαλάρωσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας έχει επιδεινωθεί ιδιαίτερα από την πρόσφατη αύξηση του PEPP», δήλωσε ο Βάιντμαν.
«Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα επείγοντα μέτρα νομισματικής πολιτικής δεν θα γίνουν μόνιμα. Πρέπει να αποσυρθούν μετά την κρίση» προειδοποίησε ο πρόεδρος της Bundesbank, φέρνοντας στο νου τους δεσμοφύλακες στρατοπέδων συγκέντρωσης άλλων εποχών...
Ποιος λογικός άνθρωπος άλλωστε, μπορεί να κατανοήσει την εμμονή του Βάιντμαν και του Βερολίνου για τον ζουρλομανδύα της λιτότητας όταν ολόκληρη η Ευρώπη -και πρώτα και κύρια η Γερμανία- σαρώνεται από τον πανδημία και χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά. Και αυτό γιατί-σε μεγάλο βαθμό- τα δημόσια συστήματα υγείας, διαλυμένα από την λιτότητα που επέβαλε εδώ και μία δεκαετία το Βερολίνο, αδυνατούν να σηκώσουν το βάρος της υγειονομικής κρίσης.
Πως αλλιώς από αδίστακτη και θανάσιμη επιλογή μπορεί να χαρακτηριστεί η «εντολή» Βάιντμαν να σταματήσει η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής όταν τελειώσει η κρίση! Αλήθει; Ποιος ξέρει πότε θα τελειώσει; Όταν στην ίδια τη Γερμανία, γιατροί στη Σαξονία καταγγέλουν ότι αναγκάζονται να κάνουν διαλογή (triage) και να αποφασίζουν για τη ζωή και το θάνατο ασθενών από κορονοϊο, λόγω των τεράστιων ελλείψεων στα νοσοκομεία!
Αλλά τι ζητάμε; Να αποποιηθεί ο «Εμπορος της λιτότητας» κύριος Βάιντμαν την νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία του και να πάψει να σκέφτεται τη… λιτότητα ,ακόμη και όταν η πανδημία, δεν σκοτώνει απλώς χιλιάδες ανθρώπους, αλλά και ασκεί τεράστια πίεση στη βιωσιμότητα ορισμένων ευρωπαϊκών οικονομιών;
Ανατριχιάζει σίγουρα ο πρόεδρος της Bundesbank όταν ακούει οικονομολόγους και ειδικούς να λένε ότι παρά τις προσπάθειες της Λαγκάρντ και της ΕΚΤ, η οικονομική ανάπτυξη μετά την πανδημία θα είναι αναιμική για αρκετά χρόνια και πρέπει το δημόσιο χρέος να επαναδιαπραγματευτεί και μεγάλο μέρος του να διαγραφεί.
Και αν όλοι λένε ότι η πανδημία είναι ένας "πόλεμος" ,να θυμήσουμε ότι στον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε παντού έκρηξη χρεών ,αλλά μετά οι Σύμμαχοι διέγραψαν τα χρέη της Γερμανίας. Και χάρη στη νίκη των Συμμάχων επί της ναζιστικης Γερμανίας, από οικονομικής άποψης όλα πήραν το σωστό δρόμο...
Μνημόνια με δυσβάσταχτους όρους ετοιμάζει ο Βάιντμαν
Η ΕΕ αγωνίζεται και πάλι τώρα να εξέλθει νικηφόρα από τον πόλεμο του Covid και να ξεπεράσει τη βαθύτερη κρίση στις επτά δεκαετίες της ιστορίας της , που έχει οδηγήσει τα εθνικά χρέη σε επίπεδα ρεκόρ.
Μια σύγκριση αρκεί: Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, το δημόσιο χρέος της ΕΕ αυξήθηκε κατά 20 μονάδες στο 86,6% του ΑΕΠ της Ενωσης. Σήμερα, το δημόσιο χρέος σε ολόκληρη την ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 15 μονάδες μόνο εφέτος και να φθάσει το 95% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η επιβάρυνση θα είναι ιδιαίτερα επώδυνη τουλάχιστον για έξι χώρες μέλη -με πρώτη την Ελλάδα που το δημόσιο χρέος της θα φτάσει το 208% του ΑΕΠ – και ακολουθούν η Ιταλία, η Γαλλία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο και Ισπανία.
Αυτή η βόμβα του χρέους θέτει εν αμφιβόλω την μετά την πανδημία επιβίωση των χωρών αυτών και ο κύριος Βάιντμαν φαίνεται ότι ετοιμάζει από τώρα την επώδυνη λύση: Μνημόνια με δυσβάσταχτους όρους λιτότητας.
Ακόμη και στη Γερμανία άλλωστε, το δημόσιο χρέος έχει γίνει βασικό οικονομικό πρόβλημα: Το 2021 θα είναι έτος ρεκόρ στην έκδοση ομολόγων για τη Γερμανία, προκειμένου να στηρίξει την οικονομία της στο δεύτερο έτος της κρίσης του κορονοϊού.
Η Ομοσπονδιακή Οικονομική Υπηρεσία προέβλεψε ότι το Βερολίνο θα πουλήσει ομόλογα ύψους έως και 471 δισεκατομμυρίων ευρώ τη νέα χρονιά ,ξεπερνώντας το ρεκόρ του 2020 που ήταν 407 δισεκατομμύρια ευρώ. Η αύξηση των δημοσίων δαπανών για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων προκαλεί μάλιστα έντονες συζητήσεις, καθώς το καθαρό Γερμανικό δημόσιο χρέος θα αυξηθεί κατά 180 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τον νέο προϋπολογισμό.
Οι οικονομολόγοι συμφωνούν βέβαια ότι το δημόσιο χρέος είναι βιώσιμο όσο οι οικονομίες αυξάνονται πέρα από το κόστος χρηματοδότησης του χρέους. Και το σενάριο αυτό κατέστη δυνατό χάρη στην παρέμβαση της ΕΚΤ με το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων ύψους 1,85 τρισεκατομμυρίων ευρώ και τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια ,που έχουν διατηρήσει τις αποδόσεις των ομολόγων σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ.
Πριν από την έναρξη της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε ομόλογα πάνω από 2,5 τρισεκατομμύρια ευρώ. Σε συνδυασμό με τα ομόλογα ύψους 1,85 τρισεκατομμυρίων ευρώ που θέλει να αγοράσει η Λαγκάρντ ως τον Μάρτιο του 2022 στο πλαίσιο της βοήθειας κατά της πανδημίας, τουλάχιστον το ένα τρίτο όλων των κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης θα είναι σύντομα στα βιβλία της ΕΚΤ.
"Όσο η ΕΚΤ αγοράζει το 75% του ισπανικού χρέους, δεν θα έχουμε κανένα πρόβλημα", λέει η Μαρία Χεζούς Φερνάντεζ, επικεφαλής οικονομολόγος του ισπανικού Ερευνητικού Κέντρου Funcas.
«Αν η ΕΚΤ κάνει πίσω,αυτό θα ήταν μια ωρολογιακή βόμβα για την οικονομία», καθώς λόγω των διαρθρωτικών ανισορροπιών θα αναγκαστούμε να κάνουμε απότομες προσαρμογές», λέει η Ισπανίδα οικονομολόγος. «Το καλύτερο θα ήταν απλώς να διαγράψουμε τα χρέη που ανήκουν στην ΕΚΤ», λέει ο Γενς Ερχαρντ, διευθύνων σύμβουλος της DJE Kapital AGσε συνέντευξή του στη Die Welt.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η Λουκρέτσια Ράιχλιν ,οικονομολόγος στο London Business School, λέει ότι ένα τέτοιο βήμα «έχει νόημα από καθαρά οικονομική προοπτική».
Το φαινομενικά περίεργο είναι μάλιστα ότι «παρά τα επίπεδα ρεκόρ του χρέους των ευρωπαϊκών κρατών, οι οργανισμοί αξιολόγησης παρέμειναν ήρεμοι» γράφει η Γαλλική Les Echos.
Και η ερμηνεία είναι απλή: Αυτό έγινε χάρη κυρίως στην υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που επέτρεψε την απότομη πτώση του κόστους δανεισμού και, συνεπώς, την εξυπηρέτηση του χρέους.
«Με ολόκληρους τομείς της ευρωπαικής οικονομίας σε ακινησία, τις διεθνείς συναλλαγές να έχουν μειωθεί στο ελάχιστο, τα ευρωπαικά κράτη να έχουν χρεωθεί όσο ποτέ στο παρελθόν - σχεδόν 1.300 δισεκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν για τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων- θα περίμενε κανείς ότι οι τρεις διεθνείς οργανισμοί αξιολόγησης θα πολλαπλασίαζαν τις προειδοποιήσεις και την υποβάθμιση των οικονομιών. Σε αντίθεση με την κρίση της ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 2010, από τους BigThree, μόνο ο οίκος Fitch αποφάσισε να υποβαθμίσει μόνοι την Ιταλία και τη Σλοβακία» γράφει η Les Echos.
Να διαγραφεί το Τσουνάμι του χρέους
Το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος έχει άλλωστε εκτιναχτεί λόγω της πανδημίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Γερμανός οικονομολόγος και καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Ντόρντμουντ, Χένρικ Μίλερ λέει ότι «παγκοσμίως, τα κράτη, οι εταιρείες, οι τράπεζες και οι πολίτες έχουν συνολικά ένα χρέος ύψους 270 τρισεκατομμυρίων δολαρίων -σχεδόν τρεισήμισι φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ».
Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο το επίπεδο του χρέους, αλλά και η δυναμική αύξησής του: Μόνο τα πρώτα τρία τρίμηνα του τρέχοντος έτους, το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 15 τρισεκατομμύρια δολάρια ,σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο (IIF).
«Η αιτία για τη δραστική αύξηση κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους είναι η κρίση της Κορώνας. Τα κράτη κάνουν ό,τι μπορούν για να μετριάσουν τη μείωση της οικονομικής παραγωγής λόγω και των lockdown. Οι εταιρείες βλέπουν τα χρέη τους να αυξάνονται καθώς τα έσοδα πέφτουν κατακόρυφα. Οι πολίτες προσπαθούν να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης εδώ και αρκετές γενιές. Και όλα αυτά έρχονται να προστεθούν στα επίπεδα χρέους που ήταν υψηλά έτσι κι αλλιώς, πριν ξεσπάσει η πανδημία» λέει ο καθηγητής Μίλερ. Μήπως και συγκινήσει φυσικά τον Βάιντμαν και τα άλλα Γεράκια της λιτότητας.
Ο οικονομολόγος Ταλανζέλ Ταλαβέρα της Οxford Economics ανησυχεί ιδιαίτερα για το ιδιωτικό χρέος λόγω του κινδύνου πτώχευσης και του δυνητικού αντίκτυπου στον τραπεζικό τομέα. «Οι επιπτώσεις της πανδημίας έχουν φέρει στο χείλος της καταστροφής αμέτρητες επιχειρήσεις , ιδίως τον τουρισμό, την εστίαση και το λιανικό εμπόριο» λέει.
"Οι εγγυήσεις κρατικών δανείων και το μορατόριουμ στις πτωχεύσεις έχουν αποτρέψει μέχρι τώρα ένα μεγάλο κύμα καταστροφής ενός σημαντικού αριθμού εταιρειών. Αλλά όλες αυτές οι εταιρείες θα αναγκαστούν να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης εάν τα μέτρα αυτά αρθούν πολύ νωρίς ή οι όροι τραπεζικού δανεισμού είναι πιο αυστηροί", ανέφερε η ΕΚΤ στην Έκθεση του Νοεμβρίου.
Η Μαρία Δεμερτζή, η Ελληνίδα υποδιευθύντρια του ινστιτούτου Bruegel των Βρυξελλών τονίζει ότι πρέπει να αντληθεί ένα μάθημα από την προηγούμενη κρίση: «Όσο πιο γρήγορα αναδιαρθρωθεί το ιδιωτικό χρέος, τόσο το καλύτερο για όλα τα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών» προειδοποιεί η Μαρία Δεμερτζή.
H καθηγήτρια Οικονομικών στη Σορβόνη, Ζεζαμπέλ Κουπέ Σουμπεριάν τονίζει ότι για να αποφευχθεί η «θεραπεία» μέσω της λιτότητας τη λύση είναι μία : «Να διαγραφούν τα χρέη λόγω του Covidπου κατέχει η ΕΚΤ». Είτε μέσω της μετατροπής τους σε πολύ μεγάλης διάρκειας χρέη με μηδενικό επιτόκιο είτε με απλή διαγραφή τους με ένα …μολύβι : Μόνο έτσι τα κράτη θα μπορέσουν να επανεπενδύσουν το συντομότερο δυνατόν για την ανόρθωση της οικονομίας.
Με αυτή την "εικονοκλαστική" άποψη θα διαφωνήσουν βέβαια οι διάφοροι κυβερνητικοί οικονομολόγοι υποστηρίζοντας ότι η διαγραφή των χρεών δεν είναι ούτε νόμιμη, ούτε χρήσιμη, ούτε επιθυμητή και κυρίως είναι αντίθετη με τις Ερωπαϊκές Συνθήκες!
Αλλά όπως δήλωσαν στη «δημοκρατία» ευρωπαικές διπλωματικές πηγές «η απάντηση είναι πως οι νόμοι και οι Συνθήκες είναι για να αλλάζουν…».
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα «Δημοκρατία»