Μια σκηνοθετημένη προβοκάτσια από την Τουρκική κυβέρνηση του 1955 είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρξει η τουρκική εκδοχή της «Νύχτας των Κρυστάλλων», κατά τη διάρκεια της οποίας προκληθηκε ένα οργανωμένο προγκρόμ κατά της ελληνικής ομογένειας της Κωνσταντινούπολης, που εκείνη την εποχή ανθούσε.
Σαν σήμερα,στις 4:00 μ.μ. της 6ης Σεπτεμβρίου 1955, η τουρκική εφημερίδα İstanbul Ekspres δημοσιεύει μια «είδηση», που προκαλεί σάλο στους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης.
Η «είδηση» ανέφερε ότι στο πατρικό σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ έγινε τεράστια έκρηξη από βόμβα, την οποία, υποτίθεται, είχαν τοποθετήσει Έλληνες.
Το γεγονός αυτό έγινε η αφορμή για να ξεκινήσει ένα οργανωμένο πογκρόμ κατά της ελληνικής ομογένειας της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, αλλά και άλλων μειονοτήτων, που έμεινε στην ιστορία με τον όρο «Σεπτεμβριανά».
Τα Σεπτεμβριανά αποτελούν μέρος ενός μακρύ καταλόγου διώξεων κατά θρησκευτικών μειονοτήτων που μπορεί να ξεκίνησαν περί τα τέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εντάθηκαν όμως από την εποχή των Νεότουρκων και μετά.
Λίγο αφότου έγινε γνωστή η «είδηση», άρχισαν οι συγκεντρώσεις Τούρκων και η υποκίνησή τους για να στραφούν κατά των Ελλήνων της Πόλης και της Σμύρνης και κατά των περιουσιών τους.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που έγιναν:
- 1.004 σπίτια καταστράφηκαν,
- 2.500 υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές,
- 4.348 καταστήματα, σχολεία, εκκλησίες λεηλατήθηκαν, ενώ βεβηλώθηκαν ακόμα και τάφοι σε νεκροταφεία.
Όταν πια η καταστροφή είχε σχεδόν ολοκληρωθεί και η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου, επενέβη ο τουρκικός στρατός τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου και επανάφερε την τάξη.
Βέβαια, οι αρχές είχαν φροντίσει να εκδοθεί στρατιωτικός νόμος που απαγόρευε τη φωτογράφιση των καταστροφών στην ελληνική συνοικία της Πόλης.
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
Όμως δύο Έλληνες, με κίνδυνο της ζωής τους, ποφάσισαν να καταγράψουν τα τραγικά γεγονότα: Ο φωτογράφος Δημήτρης Καλούμενος και ο δημοσιογράφος Γιώργος Καράγιωργας.
Ο Καλούμενος τραβούσε φωτογραφίες και ο Καράγιωργας είχε αναλάβει να κρύβει τα φιλμ σε μνήματα.
Όταν αποκαταστάθηκε η τάξη και μετά την απέλασή του στην Ελλάδα, ο Έλληνας φωτογράφος διηγούνταν με ικανοποίηση: «Έκανα το καθήκον μου απέναντι στο Πατριαρχείο και την Ομογένεια. Τότε είχα τη δουλειά μου, το γραφείο μου, δεν έπαιρνα λεφτά καθόλου, ήμουν καλά, δόξα τω Θεώ. Όταν είδα τότε την κατάσταση εκεί, στον Τοπχανά, είπα κάτι σοβαρό θα γίνει εναντίον μας κι εγώ πρέπει να κάνω το καθήκον μου».
Το πλήγμα αυτό κατά του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης ήρθε σε μια περίοδο που η μειονότητα ευημερούσε και υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για τη συνύπαρξη των δύο λαών.
Η πτώση όμως του ρυθμού της οικονομικής ανάπτυξης από το 1955 και μετά, καθώς και η έναρξη της κυπριακής κρίσης, ανάγκασαν την τουρκική κυβέρνηση να υιοθετήσει μια πιο αυταρχική πολιτική.
Και έτσι ήρθε στο προσκήνιο το μειονοτικό ζήτημα. Η Άγκυρα, πριν από τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου, είχε ήδη διαμορφώσει μια πιο εχθρική στάση έναντι της Ελληνικής μειονότητας.
Από την Αθήνα δεν υπήρξε κάποια αντίδραση επί του ζητήματος στην Κωνσταντινούπολη. Οι ελληνικές εφημερίδες, μάλιστα, ανήγγειλαν τα γεγονότα με καθυστέρηση στο κοινό τους. Αυτό ίσως οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι δεν υπήρχε διάθεση να διαταραχθεί το μέτωπο στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, ο τότε πρωθυπουργός Στρατάρχης Αλ. Παπάγος, που είχε εμπλακεί έντονα στο κυπριακό ζήτημα, νοσούσε βαρύτατα, και η ελληνική πλευρά είχε αναγκαστεί να υποχωρήσει. Μετά από έντονες συμμαχικές πιέσεις, οι δύο πλευρές κλήθηκαν να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να προβούν σε συμφιλίωση.
Οι έρευνες όμως των ελληνικών Αρχών, αλλά και η δίκη που έγινε το 1961 για την τουρκική εκδοχή της «Νύχτας των Κρυστάλλων», απέδειξαν ότι η βόμβα στο σπίτι του Κεμάλ ήταν σκηνοθετημένη προβοκάτσια από την τουρκική κυβέρνηση.
Πραγματική αιτία του πογκρόμ αυτού ήταν η εξέλιξη του Κυπριακού, η συγκυρία του οποίου μεθόδευσε την προβοκάτσια.
Ο Δημήτριος Καλούμενος θέλησε κι αυτός να εκφράσει τη δική του εκδοχή για τις μεθοδεύσεις με τις οποίες οδηγήθηκαν στα τραγικά γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου του 1955: «Τα Σεπτεμβριανά γεγονότα ήταν αγγλοτουρκική υπόθεση. Λόγω της κυπριακής τραγωδίας πλήρωσαν οι Κωνσταντινουπολίτες την καταστροφή. Άλλωστε, και στο πρόσφατο βιβλίο του ο καθηγητής Σπύρος Βρυώνης επιβεβαιώνει ότι οι Τούρκοι, οι Άγγλοι και οι Αμερικάνοι προσπάθησαν να αποσιωπήσουν την καταστροφή της Ρωμιοσύνης».
Το 2009 προβλήθηκε η ταινία Güz Sancisi (Πληγές του φθινοπώρου) που δημιούργησε πολύ θόρυβο και προκάλεσε αντιδράσεις στο τουρκικό κοινό. Η ταινία κινείται με άξονα τα γεγονότα των Σεπτεμβριανών. Αποδείχθηκε τελικά πολύτιμη γιατί πολλοί Τούρκοι αγνοούσαν τα γεγονότα αυτά.
Η σκηνοθέτρια σε συνέντευξή της σχετικά με την ταινία δήλωσε: «Ασχολήθηκα με το παρελθόν για να δείξω ποιο πρέπει να είναι το μέλλον». Δείτε πλάνα από την ταινία:
Πιο πρόσφατη ταινία-ντοκιμαντέρ που απεικονίζει τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου είναι Η φρικτή νύχτα του Γιώργου Μουτεβελλή.
Αντί για επίλογο...
Αντί για επίλογο μεταφέρουμε Ένα σύντομο κείμενο του Ακαδημαϊκού και συγγραφέα Ηλία Βενέζη με τίτλο «Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου 1955», γραμμένο την επομένη των γεγονότων και δημοσιευμένο στην Νέα Εστία στις 15/9/1955 (Τεύχος 677, σελίδα 1184), είναι ίσως ο καλύτερος επίλογος:
«Οι απίστευτες βαρβαρότητες του όχλου της αντίπερα όχθης του Αιγαίου εναντίον του ελληνισμού και της χριστιανοσύνης ξυπνούνε σε τούτο εδώ το έθνος μνήμη ανατριχιαστική. Η Ελλάδα ξαναθυμάται τις μέρες του 1922, -τις μέρες που ήταν φλόγες, και κραυγή θηρίου, και αίμα και κοπάδια κυνηγημένων, ξεριζωμένων ανθρώπων, γυναικών και παιδιών και γερόντων. Είχαμε πάρει τότε τους εφέστιους θεούς μας και ξεκινήσαμε γυμνοί απ΄ την Ανατολή, αφήνοντας τη γη και τα κόκαλα των πατέρων μας. Και είπαμε να ριζώσουμε στη γη της Ελλάδας και να ξεχάσουμε.
Βάζουμε το χέρι στην καρδιά πως κάναμε το καθετί για να ξεχάσουμε. Στα βιβλία που γράφαμε, όσα δένονταν με το δράμα του 22, κοιτάζαμε να βλέπουμε όσο γίνεται λιγώτερο το θηρίο της Ασίας, όσο γίνεται λιγώτερο τον «εχθρό». Ανιχνεύαμε να βρούμε τον άνθρωπο, να τα εξηγήσουμε όλα με τη μοίρα του, να βρούμε μια δικαίωση εκεί που μονάχα το ένστικτο του θηρίου και το πάθος έδιναν τη σωστή εξήγηση και ερμηνεία στα γεγονότα. Προχωρήσαμε ακόμα πιο πολύ. Είπαμε να ξεχάσουμε την Ιστορία – εμείς, ένας λαός που έχει ανάγκη ν΄ακουμπά στην Ιστορία. Και αλλάξαμε τον τόνο των βιβλίων που δίδασκαν στα παιδιά μας. Αμβλύναμε τις σκληρές γραμμές, τα μαρτύρια του Γένους στον καιρό του 1821 και στους μετέπειτα καιρούς, φτάσαμε ακόμα να σβήνουμε περιστατικά, ονόματα, θηριωδίες. Όλα αυτά, ίσως συναντηθούμε με την αντίπερα χώρα, ίσως επιτέλους γίνουμε φίλοι.
Οι μέρες του Σεπτεμβρίου του 1955 μας γυρίζουν στις μέρες του 1922. Βλέπουμε τώρα πως είχαμε λάθος λέγοντας πως απ΄ τη μια στιγμή στην άλλη το θηρίο γίνεται άνθρωπος. Όχι, φαίνεται πως δεν γίνεται. Γι΄ αυτό από τη σκοπιά τούτη εδώ που εκφράζει το ελληνικό πνεύμα, θέλουμε να πούμε την πικρία μας γιατί απατηθήκαμε.
Θα πρέπει τώρα να ξανακοιτάξουμε τον εαυτό μας. Δε θ΄αποφασίσουμε να διδάξουμε τώρα στα παιδιά μας το μίσος. Αλλά θ΄αποφασίσουμε πως το χρέος μας, ως ελλήνων συγγραφέων, είναι αυτό: να ξαναθυμηθούμε πάλι, να μην πάψουμε να θυμόμαστε, να μάθουμε στα παιδιά μας να θυμούνται».
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
ΠΗΓΗ: pontos-news.gr