Μονή  Αγίου Μάρκου και ο Μακεδονικός Αγώνας

Ιερά Μονή αγίου Μάρκου Πρώτης ιδρύθηκε το 1864 από τον Μητροπολίτη Μογλενών Μελέτιο. Είναι χτισμένη στην οροσειρά του Βαρνούντος, σε υψόμετρο 959 μέτρων και απέχει από την πόλη της Φλώρινας 10 λεπτά.

Στον Μακεδονικό αγών η Μονή έγινε το καταφύγιο των Ελλήνων οπλαρχηγών, μια που πολλές φορές στα καταλύματά της φιλοξενήθηκαν οι ήρωες του Μακεδονικού αγώνα Παύλος Μελάς, Λάκης Πύρζας κ.α. Με την απελευθέρωση της περιοχής από τον τούρκικο ζυγό η Μονή γνωρίζει οικιστική άνθηση που όμως σταματά απότομα με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Χαριστική βολή για τη λειτουργία της Μονής στάθηκαν οι μάχες του εμφύλιου σπαραγμού, μια που καταστράφηκαν τα κτήρια ολοσχερώς από βομβαρδισμούς. Τότε εγκατέλειψε την Μονή η μικρή αδελφότητα των μοναζουσών με αποτέλεσμα η μονή να περιέλθει σε πλήρη παρακμή.

Στα μέσα του 2000 η Μονή επανιδρύεται από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη μας κ. Θεόκλητο (Π.Δ. 248/25-9-2000, ΦΕΚ 209/Α/2000). Νέα πτέρυγα χτίζεται, ανακαινίζεται εξ ολοκλήρου το Καθολικό και διαμορφώνεται ο περιβάλλων χώρος.

Σήμερα η Μονή λειτουργεί ως κοινόβιο.