Τα ερείπια του μεγαλειώδους ναού του Αγίου Πολυεύκτου, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κτίσματα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και χτίστηκε πριν από περίπου 1.500 χρόνια, αποκαλύπτονται σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Κωνσταντινούπολη αναφέρει το πρακτορείο Ανατολή.
Οι ομάδες της Διεύθυνσης Αρχαιολογικών Μουσείων της Κωνσταντινούπολης πραγματοποιούν ανασκαφές στους υπόγειους χώρους της εκκλησίας και οι τελευταίες ανακαλύψεις έχουν προστεθεί στον κατάλογο. Ο Ραχμί Ασάλ, διευθυντής της Διεύθυνσης Αρχαιολογικών Μουσείων σημείωσε στο πρακτορείο Anadolu ότι η περιοχή όπου βρίσκεται η εκκλησία περιέχει μερικά από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα της Κωνσταντινούπολης, τα οποία έχουν πολύ σημαντικές διακοσμήσεις και αρχιτεκτονικές δομές.
«Ο Άγιος Πολύευκτος είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κτίσμα της περιόδου του μετά το ‘’Τέμενος’’ της Αγίας Σοφίας στη μητρόπολη», ανέφερε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι ναός χτίστηκε το 524-527μΧ από την πριγκίπισσα Ιουλιανή Ανικία η οποία ήθελε να κάνει επίδειξη δύναμης έναντι του αυτοκράτορα Ιουστινιανού και της συζύγου του Θεοδώρας, η οποία αργότερα τον διαδέχθηκε στο θρόνο.
Ο Ασάλ εξήγησε ότι η εκκλησία υπέστη σοβαρές ζημιές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1204), ενώ το κτίριο λέγεται ότι υπέστη ζημιές από σεισμό το 1010, με τμήματα του να χρησιμοποιούνται στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Πρόσθεσε ότι τα υλικά της εκκλησίας χρησιμοποιήθηκαν επίσης για τη διακόσμηση και την κατασκευή άλλων εκκλησιαστικών κατασκευών στην Κωνσταντινούπολη.
Οι πρώτες αρχαιολογικές ανασκαφές του ναού διεξήχθησαν το 1960-1967 από τον Βρετανό ιστορικό τέχνης καθ. Μάρτιν Χάρισον και τον αρχαιολόγο Νεζί Φιλατρί, είπε, προσθέτοντας ότι η πλειονότητα του ακάλυπτου χώρου της εκκλησίας αποκαλύφθηκε εκείνη την εποχή. Πρόσθεσε ότι ένα μαρμάρινο κομμάτι του κορμού ενός ανδρικού αγάλματος ανακαλύφθηκε περίπου σε ένα μέτρο βάθος από την επιφάνεια στις βόρειες πλευρές της κύριας κατασκευής ως αποτέλεσμα των ανασκαφών και ότι το μαρμάρινο άγαλμα με ύψος 33 εκατοστά και πλάτος 28 εκατοστά μπορεί να χρονολογείται από την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο του τρίτου έως του τέταρτου αιώνα.
Η θέση του ναού, στη συνοικία Σαράτσχανέ, καταλήφθηκε βαθμιαία από σπίτια και ένα τζαμί κατά την οθωμανική περίοδο. Το 1940 ωστόσο αυτά κατεδαφίστηκαν και το 1960, κατά την κατασκευή της διασταυρώσεως της οδού Șehzadebași με τη Λεωφόρο Ατατούρκ, οπότε άρχισαν ανασκαφές.
Ο Ναός του Αγίου Πολυεύκτου ήταν βυζαντινός χριστιανικός ναός της πρώτης περιόδου στην Κωνσταντινούπολη, που ανεγέρθηκε από την Ανικία Ιουλιανή και αφιερώθηκε στον Άγιο Πολύευκτο. Υπήρξε ο μεγαλύτερος ναός στην Πόλη μέχρι την ανέγερση της Αγίας Σοφίας και ήταν πλούσια διακοσμημένος. Με αυτόν εισήχθη η μεγάλης κλίμακας χρήση διακοσμητικών στοιχείων από την Περσία των Σασσανιδών και πιθανώς εγκαινιάσθηκε ο νέος αρχιτεκτονικός τύπος της βασιλικής μετά τρούλου, που τελειοποιήθηκε στον ναό της του Θεού Σοφίας.
Λίγα είναι γνωστά για την ιστορία του ναού μετά την ανέγερσή του. Τα ερείπιά του ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές της δεκαετίας του 1960. Σήμερα βρίσκονται ακριβώς απέναντι από το δημαρχείο του Μητροπολιτικού Δήμου της Κωνσταντινούπολης και αποτελούν συντηρούμενο αρχαιολογικό χώρο ανοικτό στους επισκέπτες. Τα λίγα γλυπτά που βρέθηκαν φυλάσσονται στα Αρχαιολογικά Μουσεία Κωνσταντινούπολης.
Η κατασκευή του Ναού ανατέθηκε σε άγνωστους αρχιτέκτονες από την Ανικία Ιουλιανή, απόγονο αυτοκρατόρων της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο ναός κατασκευάσθηκε μεταξύ του 524 και του 527 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου Α΄. Αρχικός σκοπός ήταν να αντικαταστήσει μια παλαιότερη εκκλησιά, κτισμένη από την Ευδοκία, σύζυγο του Θεοδοσίου Β´ και προγιαγιά της Ιουλιανής για να στεγάσει την κάρα του Αγίου Πολυεύκτου.