Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι πιστεύει ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θέλει την ειρήνη. Η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της δεν πιστεύουν ότι το θέλει, ενώ ο ίδιος ο Ρώσος ηγέτης είπε ότι θέλει την ειρήνη, αλλά στη συνέχεια αρνήθηκε να υπογράψει όταν του παρουσιάστηκε η επιλογή.
Αυτό που πραγματικά θέλει ο Πούτιν, όμως, είναι πολύ, πολύ μεγαλύτερο.
Ο Ρώσος πρόεδρος δεν έχει κρύψει το γεγονός ότι πιστεύει πως η Ουκρανία δεν πρέπει να υπάρχει ως ανεξάρτητο κράτος και έχει επανειλημμένα πει ότι θέλει το ΝΑΤΟ να συρρικνωθεί στο μέγεθος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.
Αλλά περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, θέλει να δει μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων - και θέλει η Ρωσία να παίξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν.
Ο Πούτιν και αρκετοί από τους πιο έμπιστους συμμάχους του προέκυψαν από τα απομεινάρια της KGB, της υπηρεσίας πληροφοριών της σοβιετικής εποχής. Δεν έχουν ξεχάσει ποτέ την ταπείνωση της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης και δεν είναι ευχαριστημένοι με τον τρόπο που έχει διαμορφωθεί ο κόσμος από τότε.
Ο Πούτιν ανήλθε στην εξουσία κατά τη διάρκεια του χάους της δεκαετίας του 1990, όταν η ρωσική οικονομία κατέρρευσε και χρειάστηκε να διασωθεί από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα - άλλη μια ταπείνωση για την πρώην υπερδύναμη.
Αλλά από το 2000, όταν ο Πούτιν έγινε πρόεδρος, η σταθερή άνοδος των τιμών του πετρελαίου έκανε τη Ρωσία και πολλούς Ρώσους πλουσιότερους από ποτέ. Και η Ρωσία είχε φωνή. Την προσκάλεσαν στην ομάδα G7 των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, η οποία μετονομάστηκε σε G8 μετά την ένταξή της.
Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Ρώσο ηγέτη, δήλωσε στο CNN η Kristine Berzina, διευθύνουσα σύμβουλος στο German Marshal Fund of United States.
Ο Πούτιν ήταν ευτυχής να τα πετάξει όλα αυτά για λογαριασμό των πολιτών του λόγω υψηλότερων γεωπολιτικών στόχων», δήλωσε ο Berzina. Η Ρωσία αποβλήθηκε από την G8, της επιβλήθηκαν κυρώσεις από τη Δύση και εξοστρακίστηκε στην παγκόσμια σκηνή εξαιτίας της επιθετικότητάς της κατά της Ουκρανίας.
Ο Berzina δήλωσε ότι ποτέ δεν ήταν αρκετά καλό για τη Ρωσία να είναι «η όγδοη στην G7».
«Αυτό δεν λειτουργεί στο πλαίσιο της αντίληψης της Ρωσίας για τον δικό της εξαιρετισμό. Είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο, η πλουσιότερη σε (φυσικούς) πόρους, οπότε πώς μπορεί να είναι απλώς ένας από τους παίκτες;», είπε.
Chingis Kondarov/Reuters
Για να κατανοήσουμε τι θέλει ο Πούτιν από τις τρέχουσες συνομιλίες με τις ΗΠΑ, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι δύο πλευρές συνομιλούν επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν στροφή πολιτικής υπό τον Τραμπ - όχι λόγω μιας θεμελιώδους αλλαγής στη ρωσική σκέψη.
Ο Τραμπ θέλει ο πόλεμος στην Ουκρανία να τελειώσει το συντομότερο δυνατό, ακόμη και αν αυτό σημαίνει περαιτέρω εδαφικές απώλειες για την Ουκρανία.
Αυτό σημαίνει ότι ο Πούτιν έχει ελάχιστα να χάσει από τη συζήτηση.
Ο Τραμπ έχει ισχυριστεί ότι «η Ρωσία κρατάει όλα τα χαρτιά» στον πόλεμο με την Ουκρανία, αλλά το πεδίο της μάχης έχει ως επί το πλείστον ακινητοποιηθεί τα τελευταία δύο χρόνια.
Ενώ η Ρωσία σημειώνει κάποια σταδιακά κέρδη, σίγουρα δεν κερδίζει - αν και αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αν οι ΗΠΑ σταματούσαν να παρέχουν όπλα και πληροφορίες στην Ουκρανία.
«Ο Πούτιν μπήκε στην Ουκρανία πιστεύοντας ότι θα είναι μια εύκολη, γρήγορη επιχείρηση. Τρία χρόνια μετά, ελέγχει το 20% της Ουκρανίας, αλλά με τρομερό, τρομερό κόστος. Θέλω να πω, ουσιαστικά οι Ρώσοι χάνουν. Το θέμα όμως είναι ότι οι Ουκρανοί χάνουν πιο γρήγορα», δήλωσε στο CNN ο κορυφαίος αναλυτής της Ρωσίας Μαρκ Γκαλεότι.
Για τον Πούτιν και τους ανθρώπους γύρω του, η πίεση του Τραμπ για κατάπαυση του πυρός αποτελεί απλώς μια ευκαιρία για να εξασφαλιστούν γρήγορες νίκες, έχοντας παράλληλα το βλέμμα στους μακροπρόθεσμους στόχους, είπε.
«Ο Πούτιν είναι καιροσκόπος. Του αρέσει να δημιουργεί δυναμικές, χαοτικές καταστάσεις, οι οποίες δημιουργούν μια ολόκληρη ποικιλία ευκαιριών. Και στη συνέχεια μπορεί απλώς να διαλέξει ποια ευκαιρία του αρέσει και μπορεί να αλλάξει γνώμη», δήλωσε ο Γκαλεότι.
Μακροπρόθεσμο σχέδιο
Ο Πούτιν και οι βοηθοί του έχουν καταστήσει σαφές ότι οι μακροπρόθεσμοι στόχοι τους δεν έχουν αλλάξει. Ακόμα και όταν μιλούν ότι θέλουν την ειρήνη, οι Ρώσοι αξιωματούχοι συνεχίζουν να επιμένουν ότι οι «βαθύτερες αιτίες» της σύγκρουσης στην Ουκρανία πρέπει να «εξαλειφθούν».
Κατά την άποψη του Κρεμλίνου, αυτές οι «βαθύτερες αιτίες» ανέρχονται στην κυριαρχία της Ουκρανίας και τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρό της Βολοντίμιρ Ζελένσκι, καθώς και στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά τα τελευταία 30 χρόνια.
Ο Πούτιν διέταξε την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 για να επιβάλει την αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο, σχεδιάζοντας να εγκαταστήσει μια φιλο-ρωσική κυβέρνηση. Στόχος του ήταν να μετατρέψει την Ουκρανία σε ένα υποτελές κράτος όπως η Λευκορωσία και να την εμποδίσει να ενταχθεί στο μέλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.
Δεν πέτυχε αυτόν τον στόχο με τη χρήση στρατιωτικής βίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τον εγκατέλειψε.
Αντιθέτως, μπορεί να προσπαθήσει να τον επιτύχει με άλλα μέσα.
«Ο ευκολότερος τρόπος για τη Ρωσία να επιτύχει αυτό που θέλει σε μια διαφορετική χώρα δεν είναι μέσω στρατιωτικών μέσων, αλλά μέσω της παρέμβασης και της εκλογικής διαδικασίας», δήλωσε ο Berzina, προσθέτοντας ότι είναι πιθανό -ακόμη και πιθανό- η Μόσχα να προσπαθήσει να κάνει αυτό μετά την κατάπαυση του πυρός.
Αυτός είναι πιθανότατα ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία συνεχίζει να αμφισβητεί τη νομιμότητα του Ζελένσκι και να πιέζει για εκλογές - και για τον οποίο το Κρεμλίνο χάρηκε όταν ο Τραμπ υιοθέτησε αυτό το αφήγημα και αποκάλεσε τον Ουκρανό ηγέτη «δικτάτορα χωρίς εκλογές». Ο στρατιωτικός νόμος της Ουκρανίας - που επιβλήθηκε λόγω της ρωσικής επίθεσης - απαγορεύει τη διεξαγωγή εκλογών όσο διαρκεί η σύγκρουση.
Ο Τραμπ και ο αντιπρόεδρός του, Τζέι Ντι Βανς, απέρριψαν την ιδέα ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ σύντομα και ο Πούτιν ζήτησε να αποτελέσει μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός η δέσμευση των ΗΠΑ ότι αυτό δεν θα συμβεί.
Alex Babenko/AP
Ωστόσο, ο Berzina δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας δεν αγοράζουν τις υποσχέσεις του Πούτιν ότι θα σταματήσει να πολεμά αν η Ουκρανία γίνει -όπως είπε- ουδέτερη.
«Ανεξάρτητα από το τι νομίζουν ο Τραμπ και ο Πούτιν ότι μπορούν να κανονίσουν αυτή την εβδομάδα ή φέτος, πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη θεωρούν πλέον τον Πούτιν θεμελιωδώς αναξιόπιστο», είπε.
«Θα μπορούσε να υπάρχει η επιθυμία της Ρωσίας να δοκιμάσει ξανά τις δυνάμεις της στρατιωτικά; Σίγουρα. Και γι' αυτό οι Ευρωπαίοι είναι πολύ ξεκάθαροι όσον αφορά το ενδεχόμενο μελλοντικής στρατιωτικής εμπλοκής».
Όλα είναι προσωπικά
Ο Andrei Soldatov, ένας Ρώσος ερευνητής δημοσιογράφος και ειδικός σε θέματα ασφάλειας που ζει εξόριστος στο Λονδίνο, δήλωσε ότι ο Πούτιν και οι βοηθοί του πιστεύουν ότι μπορούν «να προσπαθήσουν να αποσπάσουν κάτι από τον Τραμπ αυτή τη στιγμή».
«Πιστεύουν ότι μπορούν να κερδίσουν κάποιες τακτικές μάχες, αλλά ότι δεν θα τους δώσει αυτό που πραγματικά θέλουν, δηλαδή μια πλήρη αναδιάταξη των ρυθμίσεων ασφαλείας στην Ευρώπη», είπε.
«Για το Κρεμλίνο, δεν πρόκειται για πόλεμο με την Ουκρανία, αλλά για πόλεμο με τη Δύση, και πολλοί άνθρωποι στη Μόσχα δεν πιστεύουν πραγματικά ότι μπορούν να επιτύχουν κάποιου είδους διαρκή συμφωνία με τις ΗΠΑ», δήλωσε ο Soldatov στο CNN.
Η επιφυλακτικότητα της Ρωσίας απέναντι στις ΗΠΑ πηγαίνει πολύ πίσω.
«Είναι πολύ προσωπικό γι' αυτούς, επειδή ήταν όλοι τους νεαροί αξιωματικοί της KGB τότε, και έχασαν την κοινωνική τους θέση, έχασαν μια θέση στη ρωσική κοινωνία, έχασαν τη χώρα, όπως την περιγράφουν τώρα, και αυτό ήταν εξαιρετικά ταπεινωτικό», δήλωσε ο Soldatov.
«Πιστεύουν πραγματικά ότι η Δύση επιδιώκει την πλήρη καταστροφή και υποταγή της Ρωσίας εδώ και αιώνες. Δεν είναι απλώς προπαγάνδα, πραγματικά, πραγματικά το πιστεύουν αυτό». Αλλά ο Πούτιν έχει επίσης πλαισιώσει το σχέδιό του για την Ουκρανία στο πλαίσιο της δικής του - ανακριβούς - ερμηνείας της ιστορίας, η οποία πηγαίνει πολύ πέρα από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Πούτιν έχει συχνά υποστηρίξει ότι η Ουκρανία δεν είναι μια πραγματική χώρα, επειδή η Ουκρανία και οι Ουκρανοί είναι μέρος μιας ευρύτερης «ιστορικής Ρωσίας»
Οι ειδικοί λένε ότι αυτό είναι, φυσικά, ανοησίες.
«Αυτό για το οποίο μιλάει είναι το γεγονός ότι η Ρωσία, η Ουκρανία και η Λευκορωσία μοιράζονται έναν πολιτικό πρόγονο που ονομάζεται Rus … αλλά δεν είναι σε μεγάλο βαθμό το ίδιο πράγμα με οποιαδήποτε σύγχρονη χώρα. Ήταν μια πρώιμη έως όψιμη μεσαιωνική πολιτική οντότητα και το να πει κανείς ότι η Ουκρανία δεν έχει δικαίωμα ύπαρξης εξαιτίας αυτού του κοινού προγόνου - καμία χώρα δεν μοιάζει με εκείνη του 10ου αιώνα», δήλωσε η Μόνικα Γουάιτ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ρωσικών και Σλαβικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ.
Ο Πούτιν έχει επίσης συχνά στραφεί στη θρησκευτική ταυτότητα της Ρωσίας για να υποστηρίξει το σχέδιό του. Ο ηγέτης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Πατριάρχης Κύριλλος, είναι ένας από τους πιο ηχηρούς υποστηρικτές του πολέμου.
Alexander Kazakov/AFP/Getty Images
«Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία έχασε τη σύνδεσή της με τα πατρογονικά ορθόδοξα εδάφη και νομίζω ότι μέρος του σχεδίου του Πούτιν είναι να προσπαθήσει να επαναφέρει αυτό το νήμα που συνδέει τους Ρώσους του 10ου αιώνα με αυτή την καθαρή ορθόδοξη συνέχεια», δήλωσε ο White. «Αυτό που κάνει δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο διαφορετικό από κάποιους από τους πρώτους Τσάρους Ρομανόφ που προσπαθούσαν συνεχώς να πάρουν πίσω τα ορθόδοξα εδάφη που βρίσκονταν είτε υπό οθωμανική είτε υπό καθολική κυριαρχία και τελικά τα κατάφεραν».
Η συντριπτική επιθυμία του Πούτιν είναι να επιστρέψει η Ρωσία στην παγκόσμια σκηνή με ένα κτύπημα, προτείνει - δημιουργώντας σφήνα μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ και συμμαχώντας με τους άλλους αντιπάλους της Δύσης.
«Η Ρωσία θέλει να βρίσκεται σε όλα τα σημαντικά τραπέζια - οπότε ό,τι κι αν έρθει στη συνέχεια, ίσως δεν χρειάζεται να σημαίνει εδαφική κατάκτηση στην Ευρώπη, αλλά νομίζω ότι πρέπει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στο πιο ισχυρό μπλοκ, αν θεωρεί ότι αυτό περιλαμβάνει την Κίνα ή το Ιράν ή άλλους, ένα μπλοκ που ορίζεται από την προθυμία του να διαταράξει και να αποσταθεροποιήσει», πρόσθεσε η White.
Ο Πούτιν πιστεύει ξεκάθαρα ότι η Ρωσία -η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο σε έκταση- πρέπει να συμμετέχει στη διακυβέρνηση του κόσμου. Μπορεί να έχει έναν ομοϊδεάτη του στον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι πιστεύει ότι οι μεγαλύτερες και ισχυρότερες χώρες πρέπει να παίρνουν αυτό που θέλουν - είτε πρόκειται για τη Γροιλανδία, τη διώρυγα του Παναμά ή ένα κομμάτι της Ουκρανίας.
«Νομίζω ότι το θεμελιώδες σημείο είναι ότι, όσον αφορά τον Τραμπ, η Ουκρανία είναι ένα εξαγορασμένο και πληρωμένο υποτελές κράτος και πρέπει να καταλάβει τη θέση της και να αποδεχθεί ότι, ουσιαστικά, η Αμερική θα επεξεργαστεί κάποιου είδους συμφωνία με τη Ρωσία και στη συνέχεια θα την επιστρέψει στην Ουκρανία», δήλωσε ο Galeotti.