«Οι Αυστριακοί είναι πιο έξυπνοι από τους Γερμανούς: έχουν πείσει όλον τον κόσμο ότι ο Χίτλερ ήταν Γερμανός και ο Μπετόβεν Αυστριακός», λέει ένα παλιό αυστριακό ανέκδοτο.
Η αλήθεια είναι ότι στους Αυστριακούς αρέσει να θεωρούνται ξεχωριστοί – αλλά μόνο για τους λόγους που θέλουν εκείνοι: Το ειδυλλιακό αλπικό τοπίο, την τεράστια κλασική μουσική παράδοση, την αρχιτεκτονική μπαρόκ, τα ιστορικά καφέ, τα περήφανα λευκά άλογα, το σνίτσελ και την... πριγκίπισσα Σίσι.
Η πολιτική ιστορία της χώρας κρύβεται για δεκαετίες πίσω από την αριστοκρατική ομορφιά της. Αλλά επιστρέφει – κι ετοιμάζεται τώρα να δείξει το πιο τρομακτικό της πρόσωπο.
Φέτος η Αυστρία συμπληρώνει 30 χρόνια από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντί όμως να γιορτάσει την επέτειο, ετοιμάζεται μάλλον να συνταχθεί με τους μεγαλύτερους αμφισβητίες του εγχειρήματος. Η νίκη του ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας (FPÖ) στις εκλογές του Σεπτεμβρίου και η μετέπειτα αποτυχία των δυνάμεων του κέντρου να το αποκλείσουν από την κυβέρνηση, σχηματίζοντας τρικομματικό συνασπισμό, προκαλούν νέο πονοκέφαλο στην Ευρώπη.
Κάποιοι διαβλέπουν «ορμπανοποίηση» της Αυστρίας, μιλούν για «ακόμη ένα μακρύ χέρι» του Κρεμλίνου στην ΕΕ και ακραία ριζοσπαστικοποίηση της χώρας, η οποία τα προηγούμενα χρόνια παρήγαγε ειδήσεις μάλλον χάρη στη...Eurovision.
«Αγνοήστε την αυστριακή πολιτική με δική σας ευθύνη», προειδοποίησε προ ημερών ο Αμερικανοαυστριακός διευθυντής σύνταξης του ιστότοπου euractiv Μάθιου Κράσνιτσνιγκ. Όπως οι περισσότεροι, είχε και αυτός θεωρήσει ότι, παρά τον θρίαμβο του, το FPÖ θα περιοριζόταν στην αντιπολίτευση και οι ειδήσεις από τη Βιέννη θα περνούσαν και πάλι «στα ψιλά».
Τώρα όμως ο αρχηγός του FPÖ Χέρμπερτ Κικλ, ο «γκρινιάρης» των επτά νάνων του παραμυθιού, όπως τον χαρακτηρίζουν κάποιοι σχολιαστές, ετοιμάζεται να πατήσει και με τα δυο πόδια το κόκκινο χαλί της καγκελαρίας στην Μπάλχαουσπλατς.
Ο 55χρονος κ. Κικλ είναι ίσως ο πιο πολωτικός πολιτικός στην Αυστρία. Στην πολιτική του καριέρα προχωρά παρά τον χαρακτήρα του, όχι χάρη σ’ αυτόν. Άλλωστε μόλις το 2% των ψηφοφόρων του FPÖ δηλώνει ότι ψήφισε το κόμμα χάρη στον αρχηγό του.
Αμφιλεγόμενος, ακοινώνητος, κρυψίνους, έχει καταφέρει να είναι γνωστά ελάχιστα για τη ζωή του. Σπούδασε Φιλοσοφία και Ιστορία, αλλά δεν πήρε ποτέ πτυχίο. Θήτευσε ως λογογράφος στο πλευρό του Γεργκ Χάιντερ και ως σύμβουλος στρατηγικής του πρώην αντικαγκελάριου Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε. Τώρα, μπορεί να υπερηφανεύεται ότι ξεπέρασε τους δασκάλους του. Οι διαπραγματεύσεις με το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP) βρίσκονται σε εξέλιξη και – εκτός απροόπτου – θα καταλήξουν σε συμφωνία.
Πρέπει λοιπόν η Ευρώπη να φοβάται τον Χέρμπερτ Κικλ;
Αν ληφθούν σοβαρά υπόψη οι θέσεις που έχει εκφράσει τους τελευταίους μήνες, πολύ απλά ναι.
Ο δυνητικός νέος καγκελάριος έχει στόχο τη δημιουργία μιας «ομοιογενούς» Αυστρίας - φρουρίου. Όπως και οι Γερμανοί φίλοι του στην Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), είναι προσηλωμένος στον «υποχρεωτικό επαναπατρισμό» (Remigration) μεταναστών – ακόμη και νόμιμων –, χωρίς δικαστικές αποφάσεις, απορρίπτει τα διεθνή δικαστήρια, όπως και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, θέλει να σταματήσει η στήριξη στην Ουκρανία, να καταργηθούν οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, να αποχωρήσει η χώρα από την αντιπυραυλική ασπίδα European Sky Shield, να επιστρέψει η Αυστρία στη ρωσική ενέργεια και να ανακτήσει μέρος της κυριαρχίας που έχει παραχωρήσει στην ΕΕ, π.χ. με επαναφορά της απόλυτης πλειοψηφίας για όλες τις αποφάσεις.
Οι δηλώσεις του κατά καιρούς έχουν βρεθεί στα πρωτοσέλιδα. Όταν όπως υποστήριξε ότι «οι πολλοί ξένοι δεν κάνουν καλό σε κανέναν μας και χρειάζεται περισσότερο θάρρος για το βιεννέζικο αίμα μας» ή ότι «οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να συγκεντρώνονται όλοι σε ένα σημείο». Ή όταν είπε πως «οι νόμοι πρέπει να ακολουθούν την πολιτική, όχι η πολιτική τους νόμους». Ή όταν είπε ότι «οι συμφωνίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα μας εμποδίζουν να κάνουμε αυτό που πρέπει». Ή όταν διέγνωσε ότι «η αυστριακή τέχνη έχει γεμίσει αριστεροσύνη, τρανς και θέματα φύλου κι αυτό πρέπει να τελειώσει».
Θα μετουσιωθούν όλα αυτά στην πολιτική της Αυστρίας αν ο κ. Κικλ γίνει καγκελάριος;
Δύσκολα. Ακόμη και το πρότυπο του Χέρμπερτ Κικλ, ο Βίκτορ Όρμπαν, δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να γυρίσει εντελώς την πλάτη στις Βρυξέλλες. Και αυτό ενώ είναι πολιτικά παντοδύναμος, έχει αλλάξει το ουγγρικό σύνταγμα κατά το δοκούν, ελέγχει ασφυκτικά τα ΜΜΕ και καταπνίγει κάθε φωνή κριτικής. Το FPÖ δεν πήρε άλλωστε 52% στις εκλογές, αλλά 28,8% και το δεύτερο ÖVP 26%. Συνταγματικές αναθεωρήσεις επομένως, αυτής της κλίμακας μάλιστα, είναι στην πράξη απίθανες στην Αυστρία. Όσο για το λαϊκιστικό «χάρισμα» του Ούγγρου πρωθυπουργού, δεν το διαθέτει ούτε κατά διάνοια ο αυστριακός θαυμαστής του.
Αυτό που μπορεί κανείς να περιμένει με σχετική βεβαιότητα από την πιθανή κυβέρνηση FPÖ - ÖVP είναι η αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής. Και ατελείωτη γκρίνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως για την πολιτική έναντι της Ρωσίας και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Μαζί με την Ουγγαρία του Όρμπαν και τη Σλοβακία του Φίτσο, η Αυστρία του Κικλ θα σχημάτιζε πιθανόν ακόμη πιο ισχυρό άξονα ευρωσκεπτικισμού στην καρδιά της Γηραιάς Ηπείρου.
Πιο δραστικά μέτρα ωστόσο μάλλον δε θα πρέπει να αναμένονται, καθώς το Λαϊκό Κόμμα, μέχρι πρόσφατα η πολιτική ραχοκοκαλιά των κυβερνήσεων της Αυστρίας, έχει σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό, που δύσκολα θα εγκατέλειπε, ακόμη και ως ελάσσων εταίρος. Θα κάνει ταυτόχρονα το παν για να αποφύγει νέες εκλογές, οι οποίες, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα έφερναν την ακροδεξιά ως ακόμη και στο 36%.
Για να φτάσει βέβαια στην καγκελαρία ο Χέρμπερτ Κικλ, θα πρέπει προηγουμένως να έχει βρει τουλάχιστον 18 δισεκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Τον Δεκέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολόγισε σε 18-24 δισεκατομμύρια το κόστος της δημοσιονομικής εξυγίανσης που απαιτείται, λόγω της αύξησης του ελλείμματος πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ. Η επόμενη αυστριακή κυβέρνηση κινδυνεύει σοβαρά να βρεθεί σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, με σαφώς ηπιότερα μέτρα, αλλά αυστηρότερο ευρωπαϊκό έλεγχο και κίνδυνο απώλειας αξιοπιστίας στις χρηματαγορές. Στο ECOFIN της 21ης Ιανουαρίου, η κυβέρνηση θα πρέπει να έχει υποβάλει αξιόπιστο και ρεαλιστικό πρόγραμμα εξυγίανσης – αλλά ο Χέρμπερτ Κικλ όλη την προεκλογική περίοδο υποσχόταν ότι δε θα υπάρξει κανένας νέος φόρος, πως θα προωθήσει φοροαπαλλαγές για εργαζόμενους άνω των 60 ετών και συνταξιούχους, επιδότηση ενοικίου για τους νέους, χαμηλότερη φορολόγηση των καταθέσεων και των υπερωριών. Χρήματα υποσχέθηκε ότι θα εξοικονομήσει με την αποχώρηση της Αυστρίας από την European Sky Shield, που δημιούργησε η Γερμανία με το βλέμμα στη ρωσική επιθετικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί κανείς να είναι αφελής σε σχέση με το τι έρχεται το επόμενο διάστημα στην Ευρώπη. Η λαϊκιστική και ριζοσπαστική στροφή είναι σαφής και δεν προέκυψε ξαφνικά.
Όπως στη Γερμανία, όπου η AfD ορέγεται να κεφαλαιοποιήσει την αποτυχία των δημοκρατικών δυνάμεων του κέντρου να δώσουν λύσεις στα πραγματικά προβλήματα και την πρόσφατη διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού που δεν μπορούσε να συνεννοηθεί για τίποτα, έτσι και στην Αυστρία η αδυναμία του ÖVP, των Σοσιαλδημοκρατών (SPÖ) και των φιλελεύθερων του NEOS να αφήσουν στην άκρη τα κομματικά τους συμφέροντα θα φέρει πιθανόν στην εξουσία ακροδεξιό καγκελάριο, για πρώτη φορά μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το «πύρινο τείχος» (Brandmauer), μεταξύ των κομμάτων του «δημοκρατικού τόξου» και της ακροδεξιάς στην Αυστρία έγινε στάχτη. Αυτό ακριβώς επιδιώκει και στη Γερμανία η Αλίς Βάιντελ της AfD από τον ηγέτη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU), τον Φρίντριχ Μερτς. Εκείνος πάντως, ακόμη τουλάχιστον, της απαντά κατάμουτρα ότι «αποκλείεται, όσους βουλευτές κι αν εκλέξει». Αλλά την 23η Φεβρουαρίου αυτοί που θα ερωτηθούν θα είναι οι ψηφοφόροι.
Είναι η Αυστρία εκκολαπτήριο ακροδεξιών σχεδίων, διερωτάται η Deutsche Welle
Δεν είναι λίγες οι φορές που το πολιτικό σύστημα της Αυστρίας λειτούργησε ως ένα είδος δοκιμαστικού «σωλήνα» για τις αντοχές του ευρωπαϊκού κατεστημένου απέναντι στις προκλήσεις της ακροδεξιάς.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα της Deutsche Welle, οι αντοχές αυτές έχουν εμφανώς υποχωρήσει σε σχέση με το 2000, όταν για πρώτη φορά το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP), έσπασε το ταμπού και σχημάτισε κυβέρνηση με το ακροδεξιό Κόμμα των Ελευθέρων, (FPÖ) υπό τον Γιεργκ Χάιντερ.
Οι αντιδράσεις όταν το «πείραμα» επαναλήφθηκε με τον Σεμπάστιαν Κουρτς στην καγκελαρία, 17 χρόνια αργότερα, ήταν πολύ πιο ήπιες. Άλλωστε, από τότε σε αρκετές χώρες της ΕΕ ακροδεξιά κόμματα συγκυβερνούν, συνήθως σε πολυκομματικούς συνασπισμούς.
Αυτό που είναι πιθανό να συμβεί όμως τους επόμενους μήνες στη Βιέννη, θα επιβεβαιώσει τον χαρακτηρισμό της χώρας ως εκκολαπτηρίου των σχεδίων για την ακροδεξιά επέλαση στην Ευρώπη.
Ο Χέρμπερτ Κικλ, αποδεδειγμένα ακροδεξιός και με διασυνδέσεις με χώρους που σαφώς θεωρούνται νεοφασιστικοί, έχει πάρει την εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης, αφού το Λαϊκό Κόμμα, μετά την αποχώρηση του μέχρι τώρα αρχηγού του Καρλ Νεχάμερ, αναθεώρησε την προηγούμενη στάση του και δηλώνει ανοιχτό σε μια τέτοια «ειλικρινή» συνεργασία.
Μάλιστα, ο Νεχάμερ ανακοίνωσε ότι παραιτείται ακόμα και από τη βουλευτική του έδρα, απογοητευμένος από το άδειασμα των κομματικών του φίλων.
Είναι μια εντυπωσιακή μεταστροφή, αν σκεφτεί κανείς ότι πριν από τις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου οι κεντροδεξιοί υποψήφιοι μοίραζαν… χαρτομάντηλα, που ανέγραφαν τη φράση «αν γίνει καγκελάριος ο Κικλ, τότε θα χρειαστείτε πολλά από αυτά».
Τώρα το σύνθημα έγινε προφανώς «όχι πια δάκρυα» και τα δύο κόμματα θα προσπαθήσουν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους, που δεν είναι τόσο μεγάλες τελικά. Σε θέματα οικονομίας, συρρίκνωσης του «κράτους» και στο μεταναστευτικό οι απόψεις δεν απέχουν και πολύ. Εκεί που υπάρχει θεωρητικά πρόβλημα είναι στο θέμα της ευρωπαϊκής πολιτικής και φυσικά απέναντι στην Ουκρανία.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Deutsche Welle