Η αυξανόμενη ανησυχία για την αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών να αποκλιμακώσουν τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή έχει οδηγήσει ορισμένους από τους στενότερους Άραβες συμμάχους της Ουάσινγκτον να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με τον κύριο περιφερειακό της αντίπαλο: το Ιράν.
Πριν από ένα χρόνο, η Σαουδική Αραβία ετοιμαζόταν να αναγνωρίσει το Ισραήλ σε μια συμφωνία εξομάλυνσης που θα αναμόρφωνε θεμελιωδώς τη Μέση Ανατολή και θα απομόνωνε περαιτέρω το Ιράν και τους συμμάχους του.
Τώρα, αυτή η συμφωνία είναι πιο μακριά από ποτέ, καθώς μία διπλωματική ύφεση βρίσκεται σε εξέλιξη στη Μέση Ανατολή.
Τους τελευταίους μήνες, τα αραβικά κράτη έχουν προχωρήσει στην εξομάλυνση των σχέσεων με την Ισλαμική Δημοκρατία για να αποτρέψουν έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο καθώς οι προσπάθειες των ΗΠΑ φαίνεται να αποτυγχάνουν στην αποτροπή μιας περιφερειακής κλιμάκωσης.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν επισκέπτεται τη Μέση Ανατολή για ενδέκατη φορά μέσα σε ένα χρόνο σε μια προφανή προσπάθεια να εκμεταλλευτεί τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς και αρχιτέκτονα της 7ης Οκτωβρίου, Γιαχία Σινουάρ, για την επίτευξη συμφωνίας εκεχειρίας στη Γάζα. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι, ωστόσο, μετριάζουν τις προσδοκίες καθώς οι εκκλήσεις της Ουάσιγκτον για αποκλιμάκωση μέχρι σήμερα έχουν πέσει στο κενό λόγω της αμετακίνητης στάσης του Ισραήλ να συνεχίσει τους πολέμους του στη Γάζα και τον Λίβανο.
Η επίσκεψη του Μπλίνκεν έρχεται επίσης καθώς το Ισραήλ προετοιμάζεται να απαντήσει στην επίθεση της Τεχεράνης. Το ιρανικό χτύπημα ήταν η απάντηση στη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα από το Ισραήλ τον περασμένο μήνα και εκείνης του αρχηγού της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη τον Ιούλιο.
Τα αραβικά κράτη αντιμετωπίζουν με καχυποψία τον ρόλο του σιιτικού Ιράν σε μια περιοχή που κυριαρχείται από συμμαχικά με τις ΗΠΑ σουνιτικά κράτη και συμμερίζονται τις ανησυχίες του Ισραήλ.
Τον τελευταίο μήνα, ωστόσο, η Τεχεράνη προσπάθησε να μετρήσει συμμάχους σχετικά με τη σύγκρουσή της με το Ισραήλ, στέλνοντας ανώτατους αξιωματούχους και διπλωμάτες στους γείτονές της, πολλοί από τους οποίους φιλοξενούν στρατιωτικό προσωπικό και βάσεις των ΗΠΑ. Τα αραβικά κράτη που είχαν περάσει δεκαετίες εντάσεων με το Ιράν με επίδικο την περιφερειακή επιρροή, τώρα επιλέγουν την εξομάλυνση των σχέσεων μαζί του.
Διπλωματικός μαραθώνιος
Σε μια σπάνια συνάντηση αυτόν τον μήνα, ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος κάποτε αποκάλεσε τον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ «νέο Χίτλερ της Μέσης Ανατολής», συναντήθηκε με τον Ιρανό Υπουργό Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί στο Ριάντ. Ήταν η τρίτη συνάντηση μεταξύ Ιρανών και αξιωματούχων της Σαουδικής Αραβίας μέσα σε ένα μήνα. Ο κορυφαίος διπλωμάτης της Τεχεράνης συνάντησε επίσης τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β' στο Αμμάν και έκανε ένα σπάνιο ταξίδι στην Αίγυπτο για συνομιλίες με τον Πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι στο Κάιρο. Συναντήθηκε επίσης με τον πρωθυπουργό του Κατάρ στη Ντόχα, τον υπουργό Εξωτερικών του Ομάν στο Μουσκάτ και τον βασιλιά του Μπαχρέιν στη Μανάμα.
Αυτές οι προσπάθειες φάνηκε να απέδωσαν καρπούς.
«Όλοι οι φίλοι μας μάς έδωσαν διαβεβαιώσεις ότι η γη και ο εναέριος χώρος τους δεν θα χρησιμοποιηθούν για να επίθεση στο Ιράν… Το περιμένουμε αυτό από όλες τις χώρες της περιοχής», είπε ο Αραγκτσί μετά τη συνάντηση με τον διάδοχο του Κουβέιτ Σαμπάχ Αλ-Σαμπάχ στην πόλη του Κουβέιτ.
Παρά το γεγονός ότι βλέπουν την ευκαιρία να αποδυναμώσουν την περιφερειακή επιρροή του Ιράν, οι αραβικές χώρες εκπέμπουν στάση ουδετερότητας. Μια περιφερειακή πηγή είπε στο CNN την περασμένη εβδομάδα ότι ο εναέριος χώρος των ΗΑΕ δεν θα χρησιμοποιηθεί για κανένα πλήγμα στην Ισλαμική Δημοκρατία.
«Προτεραιότητα των αραβικών μοναρχιών του Κόλπου είναι να μην εμπλακούν άμεσα σε μια περιφερειακή σύγκρουση. Φοβούνται ότι θα στοχοποιηθούν και θα καταλήξουν να γίνουν άμεσος στόχος διασταυρούμενων πυρών», δήλωσε η Cinzia Bianco, επισκέπτρια συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί ένα τέτοιο σενάριο είναι να γίνουν πολύ χρήσιμοι συνομιλητές και για τις δύο πλευρές και ιδιαίτερα το Ιράν, που θεωρείται ως το πιο πιθανό από τα εμπλεκόμενα μέρη να επιχειρήσει να τους χτυπήσει».
Οι ενέργειες του Ισραήλ στον Λίβανο και τη Γάζα έχουν υποβαθμίσει σημαντικά τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς, ομάδες που ορισμένα αραβικά κράτη και τα μέσα ενημέρωσης τους χαρακτηρίζουν «τρομοκράτες». Ενώ ορισμένα αραβικά κράτη του Κόλπου μπορεί ιδιωτικά να χαιρετίζουν την εξέλιξη, οι ειδικοί λένε ότι ανησυχούν πολύ για το ενδεχόμενο σημαντικής κλιμάκωσης της περιφερειακής βίας εάν το Ισραήλ δεν περιορίσει την επιθετικότητά του.
«Με την άμεση έννοια τα κράτη του Κόλπου δεν είναι δυσαρεστημένα που βλέπουν τη Χεζμπολάχ αποδυναμωμένη και αποκεφαλισμένη, αλλά δεδομένου του πόσο απερίσκεπτο ήταν το Ισραήλ και πόσο ασαφείς είναι οι στρατηγικοί του στόχοι στον πόλεμο, υπάρχουν ευρύτερες ανησυχίες για το πώς μπορεί να καταλήξει η γειτονιά τους, μετά το πέρας του μεγαλύτερου μέρους του πολέμου», είπε στο CNN ο Χασάν Αλχασάν, ανώτερος συνεργάτης για την πολιτική στη Μέση Ανατολή στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών στο Μπαχρέιν.
Η μακρόχρονη προσπάθεια της κυβέρνησης Μπάιντεν να μεσολαβήσει για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα και να περιορίσει τη βία στον Λίβανο απέτυχε. Οι ΗΠΑ προσπάθησαν επίσης να πείσουν τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να αποκλιμακώσει την ένταση.
Μια «κρίσιμη συγκυρία»
Αραβικά κράτη του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), δύο από τους κορυφαίες πετρελαιοπαραγωγές χώρες στον κόσμο, τα τελευταία χρόνια έχουν ανακατευθύνει την εξωτερική τους πολιτική μακριά από τις συγκρούσεις για να εξυπηρετήσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα, γεγονός που έχει οδηγήσει στην αναθέρμανση των σχέσεων με πρώην αντιπάλους τους, όπως το Ιράν. Αλλά φοβούνται ότι ένας ανεξέλεγκτος περιφερειακός πόλεμος θα μπορούσε να πλήξει στις οικονομικές τους φιλοδοξίες.
«Σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα πιστεύουν ότι ένας ισχυρός και αποτελεσματικός αμερικανικός ρόλος είναι εξαιρετικά απαραίτητος», δήλωσε στο CNN αυτό το μήνα ο Ανουάρ Γκαργκάς, διπλωματικός σύμβουλος του προέδρου των ΗΑΕ. «Χρειαζόμαστε μια κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο και τη Γάζα το συντομότερο δυνατό».
Τα αραβικά κράτη του Κόλπου που έχουν δεχθεί πολλές φορές επίθεση από συμμαχικές ομάδες του Ιράν αντιμετωπίζουν πλέον με σκεπτικισμό την πρόθεση των ΗΠΑ να τα προστατεύσουν εάν το Ιράν χτυπήσει. Οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας χτυπήθηκαν το 2019 σε μια επίθεση για την οποία η Ουάσιγκτον κατηγόρησε την Τεχεράνη ενώ η υποστηριζόμενη από το Ιράν ομάδα Χούθι στην Υεμένη έπληξε το Άμπου Ντάμπι το 2022 . Οι ΗΠΑ τότε δεν παρενέβησαν.
Παράλληλα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για τον αποχαρακτηρισμό των Χούθι από τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν ως τρομοκρατική οργάνωση αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του και την αποτυχία των ΗΠΑ να επαναφέρουν τον χαρακτηρισμό μετά τις επιθέσεις στο Άμπου Ντάμπι. Αυτό συνέβη φέτος αφού η ομάδα άρχισε να επιτίθεται στη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα για να τιμωρήσει το Ισραήλ μετά τις 7 Οκτωβρίου.
«Η αίσθηση στον Κόλπο έχει σίγουρα μετατοπιστεί», είπε ο Μπιάνκο, προσθέτοντας ότι «οι μοναρχίες του Κόλπου έχουν χάσει την πίστη τους στον κύριο εγγυητή ασφαλείας τους, τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Η αλλαγή αυτή είναι το αποτέλεσμα μίας αλλαγής της στρατηγικής των ΗΠΑ να αποχωρήσουν από τη Μέση Ανατολή καθώς στρέφουν την προσοχή τους στην Κίνα όπως τουλάχιστον την ερμηνεύουν οι αραβικές χώρες. Ωστόσο, τα περιφερειακά κράτη βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη στρατιωτική τους σχέση με τις ΗΠΑ.
Η Σαουδική Αραβία επιδιώκει μια επίσημη συμφωνία ασφαλείας με την Ουάσιγκτον και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία φιλοξενούν περίπου 5.000 Αμερικανούς στρατιωτικούς, αναμένεται να γίνουν σημαντικός αμυντικός εταίρος των ΗΠΑ .
Μόλις μια εβδομάδα πριν από την επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου πέρυσι, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν είπε σε μια συζήτηση στο Atlantic Festival στην Ουάσιγκτον ότι η Μέση Ανατολή «είναι πιο ήσυχη σήμερα από ό,τι ήταν εδώ και δύο δεκαετίες».
«Ο χρόνος που πρέπει να αφιερώσω για την κρίση και τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή σήμερα σε σύγκριση με οποιονδήποτε από τους προκατόχους μου από την 11η Σεπτεμβρίου είναι σημαντικά μειωμένος», είπε, προσθέτοντας ότι οι προσπάθειες των ΗΠΑ επικεντρώθηκαν στην περιφερειακή ολοκλήρωση και ομαλοποίηση με το Ισραήλ, η οποία «θα μπορούσε να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη και πιο σταθερή βάση καθώς προχωράμε».
Πηγή: skai.gr