Πολλοί είχαν χαρακτηρίσει το 2024 «έτος Δημοκρατίας». Και τούτο γιατί χώρες, που φιλοξενούν περίπου το ήμισυ του πληθυσμού της Γης, πραγματοποίησαν εκλογές.
Οι κάλπες από μόνες τους ωστόσο δεν εγγυώνται τη δημοκρατική λειτουργία. Σύμφωνα με την καθιερωμένη μελέτη του Economist Intelligence Unit (EIU) το περασμένο έτος η Δημοκρατία δέχθηκε το ισχυρότερο πλήγμα, από τότε που άρχισε η συγκέντρωση σχετικών στοιχείων, εδώ και δύο δεκαετίες. Περίπου 1,65 δισεκατομμύρια ψηφοδέλτια καταμετρήθηκαν σε περισσότερες από 70 χώρες. Ωστόσο, ενώ ο αριθμός των δημοκρατικών εκλογών μέσα σε ένα έτος δεν ήταν ποτέ υψηλότερος, ο παγκόσμιος μέσος όρος ωστόσο διολίσθησε στο ιστορικό χαμηλό των 5,17 μονάδων (από το υψηλότερο επίπεδο των 5,55 το 2015).
Μόλις το 6,6% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει πλέον σε πλήρη δημοκρατία, από 12,5% πριν από δέκα χρόνια. Ένα μεγάλο ποσοστό, συγκεκριμένα δύο στους πέντε ανθρώπους, ζουν υπό αυταρχική διακυβέρνηση.
Από το 2006 η EIU βαθμολογεί 167 χώρες και εδάφη σε μια κλίμακα από το μηδέν έως το δέκα, βάσει πέντε κριτηρίων:
- εκλογική διαδικασία και πλουραλισμός
- λειτουργία της κυβέρνησης
- πολιτική συμμετοχή
- πολιτική κουλτούρα
- ατομικές ελευθερίες.
Οι χώρες κατατάσσονται στη συνέχεια σε τέσσερις κατηγορίες:
- πλήρεις δημοκρατίες
- προβληματικές δημοκρατίες ή δημοκρατίες με ελαττώματα
- υβριδικά καθεστώτα και
- αυταρχικά καθεστώτα.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Οι Έλληνες είμαστε μεταξύ εκείνων που ζούμε σε πλήρη Δημοκρατία. Ανεβήκαμε στη συγκεκριμένη κατηγορία μόλις πέρυσι, καθώς τα προηγούμενα χρόνια θεωρούμασταν προβληματική (flawed democracy).
Παραμένουμε στην κατηγορία, η οποία φιλοξενεί συνολικά 25 χώρες, αν και είμαστε η τελευταία χώρα σε αυτήν, με βαθμολογία 8,07.
Η Ελλάδα καταγράφει πτώση 5 θέσεων σε σχέση με την περσινή κατάταξη. Στον πλουραλισμό η Ελλάδα αποσπά το άριστα 10. Στη λειτουργία της κυβέρνησης λαμβάνει τη χαμηλότερη βαθμολογία 6,79.
Στην πολιτική συμμετοχή έχει τη δεύτερη χαμηλότερη επίδοση με 7,22 μονάδες. Η πολιτική κουλτούρα βαθμολογείται με 7,5 και οι ελευθερίες με 8,82 μονάδες.
Υπόδειγμα η Νορβηγία
Για 16η συνεχόμενη χρονιά, η Νορβηγία ανακηρύχθηκε η πιο δημοκρατική χώρα στον κόσμο, με βαθμολογία 9,81. Ακολούθησαν η Νέα Ζηλανδία και η Σουηδία. Το Αφγανιστάν παραμένει η χώρα με τη χαμηλότερη βαθμολογία από το 2021, έχοντας μόλις 0,25 μονάδες. Η μεγαλύτερη μεταβολή καταγράφηκε στο Μπανγκλαντές, το οποίο υποχώρησε 25 θέσεις.
Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα θα είναι ένα τεράστιο έργο μετά την απομάκρυνση της Σέιχ Χασίνα, της μακροχρόνιας αυταρχικής ηγέτιδας. Ωστόσο, υπάρχουν λόγοι αισιοδοξίας.
Μια προσωρινή τεχνοκρατική κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του νομπελίστα Ειρήνης Μοχάμεντ Γιουνούς, αποκατέστησε την τάξη και σταθεροποίησε την οικονομία.
Για αυτούς τους λόγους, το Μπανγκλαντές ανακηρύχθηκε «χώρα της χρονιάς» για το 2024. Η επόμενη δοκιμασία για τη δημοκρατία το 2025 θα είναι το πώς οι νέοι ηγέτες επιλέγουν να κυβερνήσουν.
Προβληματική Δημοκρατία η Γαλλία, βουτιά για τη Ρουμανία
Ήταν μία «περιπετειώδης» πολιτική χρονιά και αυτό είχε ως αποτέλεσμα 9 χώρες να αλλάξουν καθεστώς. Η Τσεχία, η Εσθονία και η Πορτογαλία αναβαθμίστηκαν σε πλήρεις δημοκρατίες. Από την άλλη η Γαλλία και η Νότια Κορέα υποβαθμίστηκαν σε «προβληματικές δημοκρατίες».
Η υποβάθμιση της Γαλλίας αντικατοπτρίζει ως επί το πλείστον την επιδείνωση της βαθμολογίας της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Μετά τις πρόωρες εκλογές του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν τον Ιούνιο κανένα μεμονωμένο κόμμα μπλοκ δεν πέτυχε να εξασφαλίσει νομοθετική πλειοψηφία.
Τέσσερις διαφορετικοί πρωθυπουργοί κατά τη διάρκεια του έτους έκαναν ελάχιστα για να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη.
Στη Νότια Κορέα είχαμε βεβαίως την προσπάθεια επιβολής στρατιωτικού νόμου.
Η Ρουμανία έκανε «βουτιά» 12 θέσεων, μετά την ακύρωση του αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών.
Η περίπτωση των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ παρέμειναν μια ελαττωματική δημοκρατία, χωρίς ιδιαίτερη μεταβολή σε σχέση με το 2023. Ωστόσο, σημειώνει η έκθεση «θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μεγαλύτερα προβλήματα φέτος: ο πρώτος μήνας της δεύτερης θητείας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη αμφισβητήσει την πολιτική ανεξαρτησία της δημόσιας διοίκησης και έχει χαρακτηριστεί από πλήθος εκτελεστικών διαταγμάτων αμφισβητήσιμης νομιμότητας», αναφέρει η έκθεση .
«Η νίκη του κ. Τραμπ το 2024 ήταν μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας αντίδρασης εναντίον του κατεστημένου. Η επόμενη δοκιμασία για την παγκόσμια δημοκρατία το 2025 θα είναι πώς αυτοί οι νεοεκλεγείς ηγέτες επιλέγουν να κυβερνήσουν», προσθέτει.
Η λειτουργία της κυβέρνησης και ο πλουραλισμός τα αγκάθια
Το 2024, οι δύο κατηγορίες που κατέγραψαν τη μεγαλύτερη πτώση παγκοσμίως ήταν η λειτουργία της κυβέρνησης και η εκλογική διαδικασία και ο πλουραλισμός. Η τελευταία βαθμολογία μειώθηκε κατά 0,08 σε σύγκριση με το 2023, κάτι που ήταν ιδιαίτερα απογοητευτικό δεδομένου ότι τόσες πολλές χώρες προσήλθαν στις κάλπες το 2024.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του EIU, 75 χώρες διεξήγαγαν εκλογές με εθνική εμβέλεια, συμπεριλαμβανομένων οκτώ από τις δέκα πιο πυκνοκατοικημένες χώρες στον κόσμο (Μπαγκλαντές, Βραζιλία, Ινδία, Ρωσία, Ινδονησία, Πακιστάν, ΗΠΑ, Μεξικό).
Σε πολλές χώρες, οι ψηφοφόροι έδιωξαν κυβερνήσεις που δεν είχαν αποδώσει και τα πολιτικά κόμματα και οι κυβερνώντες που είχαν μακροχρόνια εξουσία έπρεπε να ανοίξουν χώρο στους αντιπάλους τους. Ωστόσο, πολλές εκλογές δεν ήταν ελεύθερες και δίκαιες και άλλα προαπαιτούμενα της δημοκρατίας, όπως η ελευθερία του λόγου και του συνεταιρίζεσθαι, απουσίαζαν.
Σε ορισμένες χώρες, οι αρχές ακύρωσαν τις προγραμματισμένες εκλογές χωρίς βάσιμο λόγο. Μετά από μια μεγάλη εκλογική χρονιά, η βαθμολογία για την εκλογική διαδικασία και τον πλουραλισμό μειώθηκε σε κάθε περιοχή εκτός από τη δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
Η λειτουργία της κυβερνητικής κατηγορίας κατέγραψε πτώση 0,13 μονάδων το 2024. Αυτή είναι η κατηγορία με τη χαμηλότερη βαθμολογία του δείκτη κατά κάποιο περιθώριο, με παγκόσμιο μέσο όρο βαθμολογίας 4,53. Αυτή η κακή απόδοση είναι το αποτέλεσμα των βασικών αδυναμιών που πλήττουν τα δημοκρατικά συστήματα, ανεπτυγμένα και αναπτυσσόμενα εξίσου.