Αλλαγές στην οικονομία, το εμπόριο, τις γεωπολιτικές σχέσεις θα φέρει η εκλογή του επόμενου πλανητάρχη, οι οποίες δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστη ούτε την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η επομένη μέρα φαίνεται ότι επιφυλάσσει προκλήσεις τόσο στη γηραιά ήπειρο όσο και στην Κίνα, ειδικά στην περίπτωση όπου επόμενος ένοικος του Λευκού Οίκου είναι ο Ντόναλντ Τραμπ.
Μια προεδρία Τραμπ, θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές γεωπολιτικές αλλαγές, ιδιαίτερα σε σχέση με τη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας. Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι θα επιδιώξει να λήξει τη σύγκρουση σύντομα, πιθανώς μέσω διαπραγματεύσεων που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν παραχωρήσεις στη Ρωσία. Παρότι μια ενδεχόμενη ειρηνική επίλυση θα μπορούσε να ανακουφίσει την Ευρώπη από τις οικονομικές και ενεργειακές πιέσεις, θα μπορούσε, επίσης, να προκαλέσει ανησυχία σε κράτη-μέλη της ΕΕ που φοβούνται πως η θέση του ΝΑΤΟ στην περιοχή μπορεί να αποδυναμωθεί. Η Ανατολική Ευρώπη, η οποία έχει στηρίξει την Ουκρανία έντονα, θα βρεθεί σε δίλημμα και ίσως κληθεί να ενισχύσει τις αμυντικές στρατηγικές της, δημιουργώντας νέα προβλήματα συνοχής εντός της ΕΕ.
Οικονομικά, ο προστατευτισμός του Τραμπ θα μπορούσε να αυξήσει τις πιέσεις στην ΕΕ, ειδικά με δασμούς στις εξαγωγές αυτοκινήτων και βιομηχανικών προϊόντων. Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τη Γερμανία, η οποία ήδη πλήττεται από στασιμότητα, πληθωρισμό και πτώση της βιομηχανικής παραγωγής. Έτσι, οι περιορισμοί στις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ θα μπορούσαν να φέρουν την ευρύτερη οικονομία της ΕΕ πιο κοντά σε ύφεση.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο Τραμπ πιθανόν να υιοθετήσει σκληρή γραμμή απέναντι στην Κίνα, όπως έκανε και κατά την προηγούμενη θητεία του. Η αντιπαράθεση με την Κίνα, που επικεντρώνεται στην τεχνολογία, τα οικονομικά και τη γεωπολιτική επιρροή, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ΕΕ, η οποία έχει έντονες οικονομικές σχέσεις με την Κίνα και εξαρτάται από την Κίνα για κρίσιμες προμήθειες. Εάν ο Τραμπ πιέσει την ΕΕ να περιορίσει τις σχέσεις της με την Κίνα, θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα σε βασικούς βιομηχανικούς τομείς, όπως η τεχνολογία και τα ηλεκτρονικά, ενώ ενδέχεται να εντείνει τις διαφωνίες εντός της ΕΕ σχετικά με τη διαχείριση των σχέσεων με την Ασία.
Εκλογή Χάρις
Η εκλογή της Κάμαλα Χάρις, θα μπορούσε να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, με έμφαση στην κοινή αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, αλλά και θεμάτων γύρω από την κλιματική αλλαγή και την ανάπτυξη πράσινων τεχνολογιών. Η διατήρηση της αμερικανικής στήριξης προς την Ουκρανία θα μπορούσε να εξασφαλίσει στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης τη συνέχιση της στήριξης από την πλευρά των ΗΠΑ, επιτρέποντας στην ΕΕ να διατηρήσει ενιαία θέση για τη σύγκρουση.
Η Χάρις, ενδεχομένως να επιθυμεί να ενθαρρύνει στενότερη συνεργασία με την ΕΕ στις περιβαλλοντικές και τεχνολογικές πολιτικές. Η στήριξη της πράσινης μετάβασης θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για κοινές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πράσινες τεχνολογίες. Αυτό θα προσφέρει ώθηση στην οικονομία της ΕΕ, ειδικά στη Γερμανία, η οποία επιδιώκει να αναδιαμορφώσει την ενεργειακή και βιομηχανική της πολιτική.
Στην εξωτερική πολιτική, η Χάρις αναμένεται να υιοθετήσει πιο στρατηγική στάση απέναντι στην Κίνα, ενθαρρύνοντας πιθανώς τη συνεργασία με την ΕΕ, χωρίς να αποδυναμώσει τη σχέση των ΗΠΑ με την Ασία. Αντίθετα με τον Τραμπ, η Χάρις πιθανόν να αποφύγει μια άμεση οικονομική αντιπαράθεση με την Κίνα και να προτείνει προσέγγιση μέσω διπλωματικών μέσων. Η ΕΕ, η οποία έχει έντονα συμφέροντα στις σχέσεις με την Κίνα, θα μπορούσε να ωφεληθεί από μια τέτοια στάση, καθώς θα της επιτρέπει να διατηρήσει οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα χωρίς πιέσεις από την Ουάσιγκτον για πιο αυστηρούς περιορισμούς. Αυτό θα διασφαλίσει κρίσιμες προμήθειες και θα ευνοήσει την ευρωπαϊκή οικονομία, ειδικά σε τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και οι τηλεπικοινωνίες.
Οι πολιτικές του Τραμπ και της Χάρις αποκαλύπτουν δύο πολύ διαφορετικά ενδεχομένως σενάρια για την ΕΕ. Ο Τραμπ αναμένεται να επιδιώξει γρήγορες αλλαγές οι οποίες θα βοηθήσουν την Αμερικάνικη οικονομία, ακόμη και εάν αυτό θα προκαλέσει εντάσεις, τόσο σε οικονομικά όσο και σε γεωπολιτικά θέματα, εντείνοντας τις πιέσεις και αναγκάζοντας την ΕΕ να επαναπροσδιορίσει τη θέση της στην παγκόσμια σκακιέρα. Αντιθέτως, η Χάρις αναμένεται να επιδιώξει τη συνέχιση της παρούσας κατάστασης και τη συνεργασία με την ΕΕ, προσφέροντας στην ΕΕ ευκαιρίες για οικονομική ανάπτυξη μέσω πράσινων επενδύσεων και διατηρώντας ισχυρή θέση στην παγκόσμια σκηνή, χωρίς να υπονομεύσει τις σχέσεις με την Κίνα.
Ανεξαρτήτως αποτελέσματος, και οι δύο προοπτικές καθιστούν σαφή την ανάγκη της ΕΕ να ενισχύσει την εσωτερική δημοσιονομική της συνοχή και την ανεξαρτησία της στις εξωτερικές σχέσεις. Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών ενδέχεται να αναδείξει νέες προκλήσεις, υπογραμμίζοντας την ανάγκη της ΕΕ να διαχειριστεί την ασφάλεια, την οικονομία και τις εξωτερικές σχέσεις με ενότητα και στρατηγική αυτονομία.
Άγνωστο το ποιος υποψήφιος θα ενεργήσει ορθολογιστικά
Αυτό που θα μετρήσει είναι το πώς θα ενεργήσουν στην πράξη, δηλαδή τα μέτρα που θα υιοθετηθούν.
Σίγουρα, μια κούρσα γενικού εμπορικού προστατευτισμού θα προκαλέσει τεράστια ζημιά σε όλα τα κράτη, έστω και αν προσωρινά θα επωφελήσει συγκεκριμένες ομάδες/ τομείς σε εθνικό επίπεδο.
Όμως,αν ληφθούν αντίμετρα ως απάντηση συγκεκριμένων αθέμιτων μέτρων/ πρακτικών άλλων κρατών και με την προϋπόθεση ότι αυτά τα αντί-μέτρα θα έχουν οικονομική λογική, εύρος και διάρκεια, μπορεί να είναι και πολιτικά θεμιτά και οικονομικά επωφελή διότι (α) επιδιώκουν τη διόρθωση μιας προϋπάρχουσας στρέβλωσης και (β) μπορεί να αποτελέσουν μοχλό πίεσης για την άρση όλων των προστατευτικών μέτρων με μεσο-μακροπρόθεσμα οφέλη για όλους. Άρα αν δεν γνωρίζει κάποιος ακριβώς το μέτρο που θα ληφθεί δεν μπορεί να πει με ακρίβεια ποιος υποψήφιος θα ενεργήσει ορθολογιστικά.
Πάντως, με δεδομένο το οικονομικό σκηνικό εντός των ΗΠΑ και την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας εκτιμώ και εύχομαι τα οποιαδήποτε μέτρα προστατευτισμού να είναι στοχευμένα, περιορισμένα και να διέπονται από οικονομική λογική.
Και στα δύο στρατόπεδα υπάρχουν υποστηρικτές και χρηματοδότες απ’ όλο το φάσμα της οικονομίας και μάλιστα με όχι ταυτισμένους στόχους, άρα και εντός του κάθε πολιτικού χώρου η κατάληξη σε αθέμιτα και γενικευμένα θα είναι πολύ δύσκολη.