23 χρόνια μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον η Βοσνία- Ερζεγοβίνη δεν ξεπέρασε τα τραύματα του πολέμου. Σήμερα, Βόσνιοι, Σέρβοι και Κροάτες ψηφίζουν μεταξύ άλλων για ομοσπονδιακό προεδρείο και κοινοβούλια των 3 εθνοτήτων.
Οι σημερινές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να ρίξει κανείς μια ματιά σε μια χώρα με 2 κρατικές οντότητες και 3 εθνότητες, που στην πραγματικότητα δεν ξεπέρασε ποτέ τον εμφύλιο πόλεμο 23 χρόνια μετά τη συμφωνία του Ντέιτον. Με τους ορθόδοξους Σέρβους, τους καθολικούς Κροάτες και τους Μουσουλμάνους Βόσνιους η Βοσνία- Ερζεγοβίνη μπορεί να χαρακτηριστεί και ως αποτυχημένο κράτος. Εδώ και χρόνια ΕΕ και οι ΗΠΑ με στρατιά από διπλωμάτες και εμπειρογνώμονες προσπαθούν να βγάλουν τη μικρή αυτή βαλκανική χώρα από το αδιέξοδο, χωρίς επιτυχία.
Κρατικό έκτρωμα
Αυτό οφείλεται στην πρόσφατη ιστορία της. Η χώρα αποτελείται από δύο οντότητες, τη Σερβική Δημοκρατία που κατέχει το 49% της επικράτειας και διαθέτει καθεστώς ευρύτατης αυτοδιοίκησης, καθώς και τη Βοσνιακή-Κροατική Ομοσπονδία, που διαιρείται σε 10 καντόνια. Η πολύπλοκη κρατική δομή της χώρας, όπως καταγράφηκε στη συμφωνία του Ντέιτον, δικαιολογεί την ύπαρξη μίας ολόκληρης στρατιάς υπουργών, υφυπουργών, συμβούλων και υπαλλήλων. Εκτός όλων αυτών, το τεχνητό αυτό κράτος διαθέτει διεθνή διοικητή με θητεία αορίστου διαρκείας και απολυταρχικές αρμοδιότητες. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα διεθνές προτεκτοράτο με σύνθεση που μάλλον δυσκολεύει την επίλυση των προβλημάτων. Όλα αυτά είναι απαραίτητο να αναφερθούν για να αντιληφθεί κανείς, γιατί ο εθνικισμός καλπάζει και γιατί η απόσταση ανάμεσα στη νέα γενιά ανάμεσα στις 3 εθνότητες είναι μεγαλύτερη, από ότι στη γενιά των γονιών τους, που έζησαν τον πόλεμο. Στα βιβλία ιστορίας κάθε εθνότητας υπάρχουν στερεότυπα αρνητικών εικόνων για τις άλλες εθνότητες, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στα ΜΜΕ.
Γιατί ακριβώς ψηφίζουν λοιπόν σήμερα οι Βόσνιοι; Για το ανίσχυρο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο, για τα κοινοβούλια των δύο κρατικών οντοτήτων, για τα κοινοβούλια των 10 καντονιών της Βοσνιακής-Κροατικής Ομοσπονδίας και εκτός όλων αυτών για το προεδρείο της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης, που αποτελείται από 3 εκπροσώπους των Σέρβων, Κροατών και Βοσνίων.
Εθνικισμός και «αγάπη» στους Πούτιν και Ερντογάν
Στον προεκλογικό αγώνα επικράτησαν εθνικιστικά αφηγήματα που συνοδεύτηκαν και από αποσχιστικά συνθήματα, και τουλάχιστον για τους Σέρβους, το όραμα για κοινό κράτος με τη Σερβία με επιδεικτική αγάπη προς τη Ρωσία. Ο πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας Μίλοραντ Ντόντικ βρισκόταν τις προάλλες για 15η φορά με τον πρόεδρο Πούτιν στο Σότσι για να παρακολουθήσουν μαζί τη Φόρμουλα 1. Μόνο ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάντερ Βούτσιτς συνάντησε τον Πούτιν φέτος 9 φορές. Ο Ντόντικ εμπόδισε την αναγνώριση της κυριαρχίας του Κοσσυφοπεδίου από τη Βοσνία- Ερζεγοβίνη και μπλόκαρε την προσέγγιση της χώρας στο ΝΑΤΟ. Ο κοινός υποψήφιος της αντιπολίτευσης για το τριμελές κρατικό προεδρείο, Μλάντεν Ιβάνιτς, δήλωσε στη DW ότι «η Βοσνία- Ερζεγοβίνη θα έχει συνεχώς πρόβλημα όσο καιρό η ισχυρή οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας δεν θυμάται ότι αποτελεί τμήμα της». Στο Σεράγεβο και τα υπόλοιπα τμήματα της χώρας με ισχυρό μουσουλμανικό στοιχείο το συντηρητικό ισλαμικό κόμμα της Δημοκρατικής Δράσης (SDA) μαζί με τους κοσμικούς Σοσιαλδημοκράτες κάνουν αγώνα για να επικρατήσουν ανάμεσα στους μουσουλμάνους Βόσνιους ψηφοφόρους.
Ο επικεφαλής του SDA Μπακίρ Ιζετμπέγκοβιτς, που είναι παράλληλα υποψήφιος και για το τριμελές κρατικό προεδρείο, ασκείται σε εγγύτητα με τον τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Αντιδρώντας στις αποσχιστικές τάσεις του Ντόντικ λέει, με άλλα λόγια, ότι μπορεί να φτάσει και μέχρι τον πόλεμο, εάν τεθεί σε κίνδυνο η εδαφική συνοχή της χώρας. Από την πλευρά του, ο εθνικιστής επικεφαλής του Βοσνιακού Κροατικού HDZ Ντράγκαν Τσόβιτς δεν διστάζει να επιδεικνύει εγγύτητα με την Κροατία και αποστασιοποίηση από το πολιτικό Σεράγεβο. Το πολιτικό κατεστημένο και των τριών εθνοτήτων, παρά τον αποτυχημένο απολογισμό της θητείας τους, βάζει και προσκόμματα στους ψηφοφόρους. Για παράδειγμα, οι αρχές δεν έχουν εκδώσει ταυτότητες σε 350.000 πολίτες. Επιπλέον 30.000 άνθρωποι δεν είχαν το δικαίωμα να βάλουν υποψηφιότητα, αν και διαθέτουν βοσνιακό διαβατήριο, επειδή είναι Ρομά.
Ντράγκοσλαβ Ντέντοβιτς, dpa/Ειρήνη Αναστασοπούλου