Είναι κατανοητό πλέον από τους περισσότερους ανθρώπους που έχουν εργασθεί μια ημέρα στη ζωή τους ότι ο πλανήτης συνεχίζει να περιστρέφεται από κεκτημένη ταχύτητα, η οποία αναπόφευκτα έχει μπει σε επιβράδυνση.
Ο διακόπτης ο οποίος τροφοδοτεί με ενέργεια την παγκόσμια οικονομία έχει κλείσει. Οι φοιτητές των οικονομικών γνωρίζουν ότι υπάρχουν τρεις βασικοί συντελεστές παραγωγής, το κεφάλαιο, η εργασία, οι πρώτες ύλες και σε συνδυασμό με την επιχειρηματικότητα, λειτουργούν σαν αυτόν το διακόπτη. Ένα άλλο πράγμα που μαθαίνει κανείς από την παγκόσμια οικονομική ιστορία είναι ότι συνήθως κάθε δέκα χρόνια υπάρχει μια πολύ μεγάλη οικονομική κρίση η οποία επηρεάζει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Κάποιες φορές ωστόσο αυτή η κρίση έρχεται και σαν οδοστρωτήρας και επηρεάζει όλο τον πλανήτη, όπως ο β’ παγκόσμιος πόλεμος.
Η ιστορία μπορεί να δείξει ένα μέρος του χάρτη διαφυγής
Η ιστορία έχει διδάξει, ότι μετά από αντίστοιχες καταστάσεις η επανεκκίνηση της οικονομίας δεν είναι ποτέ άμεση. Αυτό συμβαίνει συνήθως γιατί οι συντελεστές παραγωγής που αναφέρθηκαν προηγουμένως, έχουν εξαντληθεί ή έχουν καταστραφεί. Αυτό γίνεται γιατί πολύ απλά μετά από τέτοιες καταστάσεις απαιτείται ένας συντονισμός από κάποιον ή κάποιους οι οποίοι είναι σε θέση να γνωρίζουν τι λειτουργεί και τι είναι σε θέση να αποφέρει αποτέλεσμα εφόσον στηριχθεί.
Αυτή τη δουλειά συνήθως την αναλαμβάνουν τα διάφορα κράτη με τον συντονισμό του τραπεζικού συστήματος το οποίο χρησιμοποιείται σαν όχημα που διανέμει κεφάλαιο σε φορείς οι οποίοι είναι σε θέση να δημιουργήσουν πλούτο, ο οποίος με τη σειρά του θα μπορέσει να στηρίξει τις τοπικές κοινωνίες στην πορεία τους προς την ανοικοδόμηση.
Η προηγούμενη κρίση έδωσε πολλά και χρήσιμα συμπεράσματα τα οποία μάλλον λίγοι ήταν σε θέση -η ήθελαν- να κατανοήσουν. Είναι ξεκάθαρος ο τρόπος με τον οποίο στηρίχθηκε η Αμερικανική οικονομία με την τακτική του χρήματος που «τυπώθηκε» σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή οικονομία η οποία μάλλον άργησε να το κάνει αυτό. Αυτή η τακτική είχε σαν αποτέλεσμα η μεν Αμερική να ξεπεράσει πολύ πιο γρήγορα και σαφώς πιο «ομοιόμορφα» τις όποιες επιπτώσεις σε αντίθεση με την Ευρώπη η οποία πρακτικά ποτέ δε κατάφερε να επανέλθει στα προ-κρίσης επίπεδα, πέραν από κάποιων χωρών οι οποίες είχαν μια πιο άμεση πρόσβαση (sic) στα κέντρα αποφάσεων.
Ο επίσημος δρόμος αντιμετώπισης
Παρουσιάστηκε πριν από μερικές ήμερες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το σχέδιο για το Quantitative Easing μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων και κατόπιν με όχημα τις συστημικές τράπεζες θα μπορεί να γίνει ή αντίστοιχη αναχρηματοδότηση της οικονομίας και των επιχειρήσεων ώστε και εκείνες με τη σειρά τους να αρχίσουν να επαναχρησιμοποιούν τους βασικούς συντελεστές παραγωγής.
Είναι οι ίδιοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί οι οποίοι έχουν χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν με σκοπό να κάνουν ακριβώς αυτή τη δουλεία με τεράστια αποτυχία. Είναι οι ίδιοι οργανισμοί οι οποίοι ζητούσαν μέχρι πριν λίγες ημέρες collateral το οποίο προκαλούσε τουλάχιστον θυμηδία, με αποτέλεσμα ο πελάτης να μπορεί να έχει περισσότερες πιθανότητες να βρει νερό στον Άρη πάρα χρηματοδότηση. Σε αυτό το σημείο βέβαια θα πρέπει να εξαιρεθούν οι κατά καιρούς χρηματοδοτήσεις «ειδικού σκοπού» οι οποίες απλά ήταν για να βολευτούν κάποιοι ημέτεροι (και αυτό πολλές φορές χωρίς επιτυχία).
Ο πραγματικός τρόπος για μια νέα αρχή
Θα πρέπει κανείς να σταθεί λίγο παραπάνω σε αυτές τις «ειδικού σκοπού» χρηματοδοτήσεις και παροχές. Ίσως τελικά να είναι ο τρόπος και απλά να μην έχει γίνει κατανοητή η δύναμη που κρύβεται σε αυτές τις «ιδιαίτερες» και στα όρια του παράνομου διαδικασίες.
Ίσως αυτή την περίοδο μας παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία ώστε να δοθεί στην Ελληνική οικονομία μια μοναδική ευκαιρία ουσιαστικής επανεκκίνησης. Αυτή η επανεκκίνηση για να έρθει θα πρέπει να παρθούν αποφάσεις και μάλλον αρκετά ριψοκίνδυνες. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι αν δε ληφθούν, η καθοδική πορεία είναι προδιαγεγραμμένη, όπως είχε ήδη φανεί και από τα τελευταία δημοσιονομικά αποτελέσματα και μάλλον καταστροφική.
Για να μπορέσει κανείς να ελπίζει σε κάτι, αυτές οι «ειδικού σκοπού» τακτικές θα πρέπει να γίνουν συνήθεια και εργαλείο. Όχι όμως εργαλείο μόνο των ημετέρων, δεν πιστεύει κανείς σε θαύματα, ότι αυτά θα εκλείψουν. Σε συνδυασμό όμως με παρωχημένα (ως προς τις απαιτήσεις) χρηματοδοτικά εργαλεία θα πρέπει με την αντίστοιχη πυγμή να αρχίσουμε να διεκδικούμε το μεγαλύτερο κομμάτι που μπορούμε να πάρουμε από εκεί που το μοιράζουν και κατόπιν να σκεφτούμε σοβαρά και γρήγορα τι είναι αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να αλλάξουμε επίπεδο, εφόσον στηριχθεί σωστά, ακόμα και αν χρειασθεί να κλείσουμε τα μάτια σαν κράτος αν λείπουν από κάπου μερικά «τυπικά» αλλά όχι ουσιαστικά προσόντα. Μην εθελοτυφλεί κανείς, ακόμα και οι «άσπονδοι» ευρωπαίοι φίλοι μας, κάνουν ακριβώς το ίδιο εδώ και πολλά χρόνια και μάλλον με επιτυχία.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι για να υπάρχουν αποτελέσματα, θα πρέπει να διευρυνθούν και οι ορίζοντες μας. Θα ήταν χρήσιμο να κοιτάξουμε σε κάτι διαφορετικό, πέρα από τη δημιουργία καφέ και μεζεδοπωλείων. Ακόμα και ο τουρισμός ο οποίος έχει τη δικιά του δυναμική έχει γίνει κατανοητό ότι από μόνος του σαν βιομηχανία δε μπορεί να ανάψει τη φλόγα της επανεκκίνησης. Αντίθετα οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι οι χώρες που επιβιώνουν από μια οικονομική κρίση έχουν κάποια βασικά εργαλεία για να στηριχθούν. Αυτά τα εργαλεία-τομείς έχουν το χαρακτηριστικό ότι αναμειγνύουν πιο γρήγορα τους παραγωγικούς συντελεστές σε σχέση με τις «ευγενείς» υπηρεσίες ή έχουν να προσφέρουν πολύ μεγάλη προστιθέμενη αξία.
Διαχρονικά η βιομηχανική παραγωγική διαδικασία και πλέον οι τεχνολογίες αιχμής μέσω εργαλείων όπως τεχνητή νοημοσύνη, machine learning κτλ. Μπορούν να έχουν πολύ γρήγορα αποτελέσματα υψηλής προστιθέμενης αξίας, φτάνει μόνο να μη τις απασχολούν ευτελισμένες και παραληρηματικές ιδεολογίες, αλλά δίνοντας τους τη σημασία που πρέπει ακόμα και αν χρειασθεί να στηριχθούν με τακτικές «ειδικού σκοπού».
To μόλις προ μερικών ημερών παράδειγμα της μικρής Ιταλικής startup εταιρείας Issinova που κατάφερε να δημιουργήσει μέσω 3D εκτυπωτή ανταλλακτικές βαλβίδες νοσοκομειακών αναπνευστήρων με κόστος 1 ευρώ αντί για 11.000 ευρώ, έως τη δημιουργία εργαλείων βάσεων δεδομένων και τηλε-εργασίας θα πρέπει να αποτελούν για όλους κινητήρια δύναμη και μοχλό αντίστασης απέναντι σε φωνές αντίστοιχες με αυτές των συνδικαλιστών και διαφόρων παρατρεχάμενων που για παράδειγμα αντιδρούν στην εγκατάσταση συστημάτων τηλε-εκπαίδευσης, η στην άρνηση των συζητήσεων για παράταση του σχολικού έτους όταν ξεπεραστεί η κρίση αυτή. Αυτές οι φωνές απλά θα πρέπει να εκλείψουν.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ευκαιρίες για να γίνουν όλα δε θα είναι πάρα πολλές. Απλά θα πρέπει να αντιληφθεί κανείς και ότι δεν είναι όλοι ικανοί στο να τα υλοποιήσουν. Θα πρέπει όμως να παρθούν ρίσκα για να μπορεί κάποιος να λέει μετά από κάποια χρόνια ότι, εμείς τουλάχιστον προσπαθήσαμε.
Στις επόμενες παραγράφους θα γίνει μια προσπάθεια να κατανοήσουμε αυτόν τον ιδιότυπο τον σχεδιασμό.
Τα μέχρι τώρα διδάγματα μας δείχνουν τον δρόμο.
Οι ακαδημαϊκοί συνήθως όταν θέλουν να βοηθήσουν τους φοιτητές τους να καταλάβουν μία θεωρεία, πολλές φορές χρησιμοποιούν παραδείγματα τα οποία μελετούν κάποια περίπτωση, τα επονομαζόμενα case studies. Είναι διάφορα παραδείγματα προβληματικών περιπτώσεων οι οποίες για να επιλυθούν χρειάζονται πολλές φορές τολμηρές αποφάσεις. Στις ημέρες μας έχουμε μια τέτοια περίπτωση η οποία μπορεί ποικιλοτρόπως να βοηθήσει και εμάς στη δύσκολη επόμενη του ιού, σήμερα και παράλληλα να αποτελέσει οδηγό επιβίωσης και ανάπτυξης στην επερχόμενη, αναπόφευκτη καθίζηση που συζητήθηκε προηγουμένως.
Το παράδειγμα της αντιμετώπισης της κρίσης του COVID19 από το Κινέζικο κράτος είναι αυτή η περίπτωση. Οι Κινέζοι σύντομα συνειδητοποίησαν ότι όσο προχωρούσαν με ένα μείγμα δημοκρατικών και κομμουνιστικών διαδικασιών το πρόβλημα του ιού διογκώνονταν επικίνδυνα και έτεινε να πάρει ανεξέλεγκτές διαστάσεις. Αποφάσισαν λοιπόν εν μία νυκτί να αποκλείσουν περιοχές εκατομμυρίων ανθρώπων χωρίς να μπουν σε διαδικασία διαβουλεύσεων με φορείς και λοιπούς παρατρεχάμενους.
Έτσι κατάφεραν σε σύντομο χρονικό διάστημα και με ελάχιστες απώλειες να ξαναβάλουν τη «μηχανή» τους σε λειτουργία και μάλιστα τη στιγμή που ο υπόλοιπος πλανήτης απλά σβήνει. Το θέμα είναι όμως ότι αυτό που κάνουν το κάνουν στοχευμένα ακόμα και αν μέσα από αυτή τη στόχευση είναι προφανές ότι θα ευνοούνται και οι δικοί τους ημέτεροι. Με αυτόν τον ανορθόδοξο και μάλλον μη δημοκρατικό τρόπο είναι σίγουρο ότι για την ώρα και μάλλον και για αργότερα θα είναι οι κερδισμένοι αυτής της καταστροφικής ιστορίας.
Ακριβώς αυτή η τακτική θα πρέπει να υιοθετηθεί λοιπόν και από τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολλώ δε μάλλον και από την Ελληνική κυβέρνηση. Η Ελληνική οικονομία θα πρέπει να επιστρατεύσει τις τακτικές επιβίωσης που αναφέρθηκαν πιο πριν με την ονομασία «ειδικού σκοπού» και απλά με ειλικρινή διάθεση να έρθει σε σύγκρουση και αν χρειασθεί σε ρήξη με τα όποια εγχώρια ή εξωτερικά συμφέροντα της περιορίζουν την αναπτυξιακή της πορεία. Το πρώτο βήμα έχει ήδη γίνει με την εξαιρετική και ευτυχώς όχι τόσο comme il faut τακτική και έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί και να διαχειριστεί το προσφυγικό πρόβλημα στα ελληνοτουρκικά σύνορα.
Ο τρόπος λήψης αποφάσεων και η πρωτοφανής πυγμή που επέδειξε, οδηγούν σε θετικά αποτελέσματα. Με ποιο τρόπο; Απλά τόλμησε να παίξει «βρώμικα» χρησιμοποιώντας την αντίστοιχη εμπειρία που υπάρχει σαν παρακαταθήκη στη χώρα.