Στις 22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ, συμφώνως με τους περισσότερους ιστορικούς, πραγματοποιήθηκε η Ναυμαχία της Σαλαμίνος, μεταξύ Ελλήνων και Περσών, στο στενό θαλάσσιο χώρο, μεταξύ του ομώνυμου νησιού του Σαρωνικού κόλπου και της έναντι αυτού ακτή της Αττικής, λίγε μόλις βδομάδες μετά την ήττα επί του πεδίου που υπέστησαν στις Θερμοπύλες και την «ισοπαλία» στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου, αμφότερα τον Αύγουστο του 480 π.Χ.
Στη Σαλαμίνα, οι Έλληνες πέτυχαν μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες στρατιωτικές νίκες της αρχαιότητας, καθώς ξεπέρασαν την αριθμητική υπεροχή των Περσών, χάρη στην τολμηρή και αποφασιστική ηγεσία τους, την τολμηρή τακτική και την απαράμιλλη ναυτοσύνη σου. Με όλα αυτά οι συνασπισμένες δυνάμεις των Ελληνικών πόλεων, κέρδισαν μια ελευθερία που οδήγησε ακολούθως σε μια περίοδο πρωτοφανών καλλιτεχνικών και πολιτιστικών επιτευγμάτων («ο Χρυσούς Αιών του Περικλέους»), η οποία θα διαμόρφωνε τα θεμέλια του Δυτικού Πολιτισμού για τις χιλιετίες που ακολούθησαν.
Ως προελέχθη, τον Αύγουστο του 480 π.Χ., η Ελλάδα ήταν υπό την απειλή των περσικών δυνάμεων που μετά τις Θερμοπύλες και το Αρτεμίσιο προέλαυναν προς τη νότιο Ελλάδα, λεηλατώντας ακόμα και την Αθήνα. Παρόλα αυτά όμως, 21 ελληνικές πόλεις είχαν συνασπιστεί να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων και αυτό το διαπίστωσαν με οδυνηρό γι’ αυτούς τρόπο στη ναυμαχία της Σαλαμίνος! Είναι η αρχή του τέλους της Γ' Περσικής εκστρατείας κατά της Ελλάδος η οποία θα ολοκληρωθεί στις Πλαταιές και τη Μυκάλη.
Στις 21 αυτές ελληνικές πόλεις, που είχαν συνασπιστεί, σε μία σπάνια είναι η αλήθεια επίδειξη ενότητος και ομοψυχίας του Ελληνικού Κόσμου εναντίον των Περσών, συγκαταλέγονταν οι: Αθήνα, Κόρινθος, Αίγινα, Μέγαρα, Χαλκίδα, Σπάρτη, Σικυώνα και άλλες, υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη και του Αθηναίου Θεμιστοκλή.
Στη Σαλαμίνα η νίκη των Ελλήνων οφείλεται όχι μόνον στην ανδρεία και τη ναυτική ικανότητα που είχαν αυτοί έναντι των Περσών, μολονότι στον περσικό στόλο περιλαμβάνονταν πλοία και άνδρες των ελληνικών παράκτιων πόλεων της Μικράς Ασίας που είχαν κατακτηθεί από τους Πέρσες, αλλά εξ ίσου – αν όχι κυρίως – στην προσωπικότητα, τη διορατικότητα και το στρατηγικό σχεδιασμό του Αθηναίου στρατηγού Θεμιστοκλή, ο οποίος με επιδέξιους χειρισμούς, προπαγάνδα και «παραπληροφόρηση», αυτό που στις μέρες μας θα αποκαλούσαμε «ψυχολογικές επιχειρήσεις», κατορθώνει δύο πράγματα: Πρώτο, να επιβάλει το σχέδιό του στους υπόλοιπους Έλληνες πείθοντας αυτούς και κυρίως τους Σπαρτιάτες, να μείνουν και να πολεμήσουν ΕΚΕΙ και όχι στην Κόρινθο. Δεύτερο, να πείσει – με τέχνασμα – τον Βασιλέα των Περσών Ξέρξη να δώσει τη ναυμαχία στα Στενά της Σαλαμίνος με τους «όρους» του ίδιου, όπου η αριθμητική υπεροχή των Περσών θα εξουδετερώνονταν.
Στο σημείο αυτό ας μας επιτραπεί μία «παρένθεση».
Ο νικητής της Σαλαμίνος Αθηναίος Θεμιστοκλής έφερε τον τίτλο του Στρατηγού και όχι του «Ναυάρχου», που ήταν ο επικεφαλής του κάθε σκάφους («ναυς»), αλλά η ονομασία «Ναύαρχος Θεμιστοκλής» καθιερώθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες, όταν δημιουργήθηκε κανονικό Πολεμικό Ναυτικό και ο ανώτατος βαθμός ήταν (και είναι) αυτός του Ναυάρχου. Έτσι καθιερώθηκε και για τον Θεμιστοκλή επειδή νίκησε σε κατά θάλασσα αγώνα και …έκτοτε παρέμεινε!
Στη νίκη των Ελλήνων στη Σαλαμίνα πολύ σημαντική ήταν η προσφορά ενός δούλου, του Σίκιννου, ο οποίος ήταν ο παιδαγωγός των γιών του Θεμιστοκλέους και απεσταλμένος του Αθηναίου Στρατηγού στον Πέρση Βασιλιά. Ο Σίκιννος λοιπόν μετέφερε πειστικά την πρόταση του Θεμιστοκλέους ότι ήταν φίλα προσκείμενοι στους Πέρσες, ότι ένα μέρος των Ελλήνων σκόπευαν να αυτομολήσουν από το ελληνικό στρατόπεδο στο νησί της Σαλαμίνος και ότι έπρεπε να επιτεθούν στους Έλληνες για να τους καταστρέψουν όλους μαζί, συμβάλλοντας έτσι και με τον προαναφερθέντα τρόπο, στην αποδοχή της από τον Ξέρξη και στην τακτική που ακολουθήθηκε στη συνέχεια.
Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι οι εξελίξεις θα μπορούσε να ήταν πολύ διαφορετικές για τους Πέρσες, αν ο Ξέρξης είχε ακούσει την σύμμαχό του Βασίλισσα της Αλικαρνασσού Αρτεμισία, η οποία ήταν ικανότατη ναυτικός και ηγήτωρ, που τον συμβούλευσε να αποφύγει τη σύγκρουση με τους Έλληνες στη θάλασσα. Ο Ξέρξης δεν την άκουσε με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα!
Με την «τριλογία» των νικών σε Μαραθώνα, Σαλαμίνα και Πλαταιές, όπως επίσης και – παρά την ήττα – στις Θερμοπύλες όπου η Ηθική νίκη ήταν και παραμένει ΤΕΡΑΣΤΙΑ, η Κλασσική Ελλάδα εκδιώκει δια παντός ηττημένους και ταπεινωμένους τους Πέρσες, δημιουργώντας στη συνέχεια τον «Χρυσούν Αιώνα» του Περικλέους και βάζοντας τις βάσεις για τον σύγχρονο Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Σημειώνεται ότι μετά την ήττα τους στη Σαλαμίνα οι Πέρσες δεν θα εκστρατεύσουν ξανά εναντίον της Ελλάδος, αλλά από το 450 π.Χ. και μετά θα ακολουθήσουν την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε», που μάλλον έφερε σημαντικότερα αποτελέσματα γι’ αυτούς, όπως φαίνεται εκ τους αποτελέσματος που αποδυνάμωσε την Ελλάδα και τους Έλληνες βοηθώντας έτσι την κατάκτησή τους από τους Ρωμαίους.
Τέλος, αλλά όχι έσχατο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο στη Μάχη του Μαραθώνος (490 π.Χ.) όσο και στη Ναυμαχία της Σαλαμίνος (480 π.Χ.) συμμετείχε ως απλούς Αθηναίος οπλίτης ο εκ των μεγίστων τραγικών της Αρχαιότητος Αισχύλος, ο οποίος μάλιστα συνέγραψε και τη φημισμένη τραγωδία του «Πέρσες», αφιερωμένη στους αγώνες αυτούς.
«Ω παίδες Ελλήνων ίτε
ελευθερούτε πατριδ'
ελευθερούτε δε παίδας
γυναίκας, θεών τε πατρώων
έδη, θήκας τε προγόνων
νυν υπέρ πάντων Αγών»
Αισχύλου «Πέρσες».