Η αντίδραση της Τουρκίας μετά την μάλλον αιφνιδιαστική μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα ανακοίνωση από μέρους της ελληνικής κυβέρνησης για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό ουδόλως εξέπληξε την Αθήνα.
Τόσο η αναφορά της γείτονος σε μονομερείς ενέργειες της Ελλάδας, όσο και η προαναγγελία κατάθεσης του αντίστοιχου τουρκικού χάρτη σε διεθνείς οργανισμούς, όπως η UNESCO και ο ΟΗΕ, είχαν ήδη συζητηθεί πίσω από τις κλειστές πόρτες του ΚΥΣΕΑ που συνεδρίασε χθες υπό τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου.
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες μετά την πρώτη ενημέρωση που έγινε στους συμμετέχοντες του οργάνου από τον Γιώργο Γεραπετρίτη και τον Σταύρο Παπασταύρου, ο υπουργός Εξωτερικών περιέγραψε τους δυνητικούς τρόπους αντίδρασης της γείτονος. Μάλιστα, ο κ. Γεραπετρίτης υπογράμμισε ότι η Τουρκία θα επεδίωκε με κάποιον τρόπο να «νομιμοποιήσει» τον δικό της χάρτη σε κάποιο διεθνές forum, ακόμα και αναρμόδιο ουσιαστικά, καθώς η Ελλάδα καταθέτει τους αντίστοιχους χάρτες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει της κοινοτικής υποχρέωσης.
Κυβερνητικές πηγές εκτιμούν ότι η Τουρκία εξέπεμψε σε «προβλέψιμους» τόνους, ενώ οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι η Άγκυρα δεν έπεσε και από τα σύννεφα για την κατάθεση των ελληνικών χαρτών, καθώς γνώριζε και τις ελληνικές θέσεις, αλλά και τη συμβατική μας υποχρέωση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως η αναφορά της ανακοίνωσης του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών στη Δήλωση των Αθηνών και στην ανάγκη επίλυσης διαφορών στη βάση του διεθνούς δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας, κάνει την Αθήνα να εκτιμά ότι οι Τούρκοι δεν θα «υπεραντιδράσουν» στο πεδίο.
«Κλείνουμε εκκρεμότητες χωρίς φωτοβολίδες»
«Η κυβέρνηση κλείνει εκκρεμότητες του παρελθόντος. Υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα στην πράξη και με ουσιαστικό τρόπο, όχι με επικοινωνιακές φωτοβολίδες», αναφέρουν κυβερνητικές πηγές, απαντώντας και στην κριτική των κομμάτων της αντιπολίτευσης περί καθυστέρησης κατάθεσης των σχετικών χαρτών τα προηγούμενα χρόνια, με αποτέλεσμα την καταδίκη μας από το Ευρωδικαστήριο.
Στο Μέγαρο Μαξίμου διαπιστώνουν επίσης μια πολιτική «παγωμάρα», ιδίως στα δεξιά της ΝΔ για μια ακόμα κίνηση στην κατεύθυνση της αποτύπωσης της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στις θάλασσες που περιβάλλουν τον ηπειρωτικό κορμό της χώρας. «Είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας», λένε αρμόδιες πηγές, προτάσσοντας τα στοιχεία της πλήρους επήρειας της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες.
Από την κυβέρνηση επισημαίνουν ότι η χάραξη στις μη οριοθετημένες περιοχές έχει γίνει με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, κατά το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, κάτι που βεβαίως δεν σημαίνει ότι ο χάρτης αυτός συνιστά οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Στον χάρτη περιλαμβάνονται οι δύο συμφωνίες με Ιταλία και Αίγυπτο, αλλά σε περίπτωση μιας νέας συμφωνίας π.χ. με την Αίγυπτο ή με την Τουρκία, η αποτύπωση θα διαφοροποιηθεί. Εξ ορισμού άλλωστε η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό.
Ο διάλογος
Σε κάθε περίπτωση, η κατάθεση του εν λόγω χάρτη δεν θα διευκολύνει τον ελληνοτουρκικό διάλογο, όσο και αν η κυβέρνηση θέλει να κρατήσει «χαμηλά την μπάλα». Εκ των πραγμάτων, το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας που οι κ.κ. Γεραπετρίτης και Φιντάν συμφώνησαν να γίνει μετά το Πάσχα επ’ ουδενί δεν έχει προσδιοριστεί και φαντάζει μάλλον δύσκολο σε αυτό το περιβάλλον να γίνει άμεσα.
Από την άλλη, στην κυβέρνηση δεν θέλουν και ενόψει του καλοκαιριού τα «ήρεμα νερά» να «φουρτουνιάσουν» επικίνδυνα. «Το ότι διαφωνούμε δεν σημαίνει ότι δεν συζητάμε. Το ότι συζητάμε δεν σημαίνει ότι κάνουμε εκπτώσεις από τις θέσεις μας και αυτό αποδεικνύεται στην πράξη», επισημαίνουν, σχεδόν μονότονα, κυβερνητικές πηγές.
Σημειωτέον, ανώτερες κυβερνητικές πηγές επιχειρούν να αποσυνδέσουν το θαλάσσιο χωροταξικό από τη συζήτηση για το καλώδιο Great Sea Interconnector, για το οποίο χθες δεν έγινε καμία συζήτηση στο ΚΥΣΕΑ και το οποίο έχει παραπεμφθεί σε «εύθετο» χρόνο.
Ευρωπαϊκή αναγνώριση ελληνικών θέσεων;
Η κατάθεση του ΘΧΣ στην ΕΕ καθιστά τον σχετικό χάρτη επίσημο ευρωπαϊκό έγγραφο. Αυτό, σύμφωνα με τον κ. Συρίγο, λειτουργεί ενισχυτικά: «Παρέχει ένα νομικό και διπλωματικό χαρτί στην Ελλάδα. Είναι μεγάλο πλεονέκτημα. Πάντοτε ζητάμε να έχουμε ευρωπαϊκό κάλυμμα».
Αν υπάρξει πρόκληση — όπως ενδεχόμενη είσοδος του Ορούτς Ρέις σε περιοχή που καλύπτει ο χάρτης — η Ελλάδα έχει πλέον το θεσμικό έρεισμα να ζητήσει ευρωπαϊκή αντίδραση: «Θα πούμε ότι πρόκειται για περιοχή ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και, σύμφωνα με τον χάρτη, ζητούμε από την ΕΕ να επιβάλει μέτρα στην Τουρκία».
Από την πλευρά του ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος υπογραμμίζει πως έτσι «η ελληνοτουρκική διαφορά «ευρωπαϊκοποιείται» σε έναν βαθμό, αφού οι ελληνικές διεκδικήσεις «ενσωματώνονται σε ευρωπαϊκά έγγραφα και πλαίσια σχεδιασμού».
«Η υποβολή του χάρτη αποκρυσταλλώνει τις πάγιες ελληνικές θέσεις για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ και δημιουργεί ένα αποτρεπτικό νομικό και πολιτικό εργαλείο απέναντι στις τουρκικές μονομερείς διεκδικήσεις».
Παράλληλα, προσθέτει, ο χάρτης λειτουργεί και ως εσωτερικό εργαλείο οργάνωσης. «Θεσμοθετεί ένα εθνικό πλαίσιο βάσει του οποίου μπορούν να σχεδιαστούν ενεργειακές, περιβαλλοντικές και άλλες πολιτικές στη θάλασσα».
Από τη χαρτογράφηση στον θαλάσσιο σχεδιασμό
Η τρέχουσα αποτύπωση δεν καθορίζει ακόμη πού ακριβώς θα αναπτυχθούν δραστηριότητες, όπως έρευνες για ενεργειακούς πόρους ή εγκατάσταση θαλάσσιων υποδομών. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο που ακολουθεί. «Σε κάθε μία από τις τέσσερις περιοχές που καταγράφηκαν, θα καθοριστεί πού μπορούν να γίνουν συγκεκριμένες δράσεις», σημειώνει ο κ. Συρίγος.
Σε ό,τι αφορά στα υπεράκτια αιολικά πάρκα, αυτά θα εγκατασταθούν εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, δηλαδή μέχρι 6 ναυτικά μίλια από τις ακτές. Ωστόσο, η εγγύτητα αυτή δεν είναι χωρίς προβλήματα. «Η βασική όχληση είναι η οπτική. Δεν είναι ωραίο να φτάνεις σε ένα νησί και να περνάς μέσα από ένα δάσος 500-600 ανεμογεννητριών», σχολιάζει.
Υπενθυμίζει, ωστόσο, πως όταν μιλάμε για τον ΘΧΣ, πρόκειται για τα όρια που η Ελλάδα θεωρεί ότι έχει δικαίωμα να διεκδικήσει με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, χωρίς όμως να σημαίνει πως τα έχει κατοχυρώσει πλήρως, είτε λόγω εκκρεμών οριοθετήσεων είτε λόγω πολιτικής επιλογής.
Ενδεικτικά, το ίδιο ισχύει και για την πρόθεση της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Το δικαίωμα υπάρχει και αποτυπώνεται στον σχεδιασμό, αλλά δεν έχει ακόμη ασκηθεί. Όπως λέει ο κ. Συρίγος: «Η δυνατότητα για τα 12 ν.μ. είναι άλλο θέμα. Είναι θέμα δικό μας».
Έμμεση οριοθέτηση Ελλάδας–Κύπρου, ταφόπλακα στη Γαλάζια Πατρίδα
Ο ΘΧΣ δεν οριοθετεί επισήμως ΑΟΖ, ούτε μπορεί να το κάνει μονομερώς. Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Καρατράντο, λειτουργεί ως εργαλείο «de facto οριοθέτησης», αφού αποτυπώνει τις ελληνικές αντιλήψεις για το πού εκτείνονται οι θαλάσσιες ζώνες της χώρας – και μάλιστα σε θεσμικό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Η ανατολική γραμμή του ελληνικού χάρτη «κουμπώνει» πάνω στη δυτική κυπριακή ΑΟΖ. Έτσι καλύπτεται ένα κρίσιμο γεωπολιτικό κενό που επιχειρούσε να εκμεταλλευτεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
«Με τον τρόπο αυτό, το αφήγημα της “Γαλάζιας Πατρίδας” και η τεχνητή οριοθέτηση Τουρκίας–Λιβύης ακυρώνονται στην πράξη», λέει ο Άγγελος Συρίγος. Προς το παρόν, η αντίδραση από την Άγκυρα είναι ήπια. Εκτιμάται ότι η Τουρκία δεν θα φτάσει στο σημείο να στείλει ερευνητικά πλοία στην περιοχή – τουλάχιστον όχι άμεσα. «Τα σενάρια που λένε ότι θα στείλουν πλοία στην περιοχή είναι ακραία», σημειώνει.
Συνδέεται με τη διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ
Ο ΘΧΣ, όπως επισημαίνει ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος, μπορεί να ενισχύσει θεσμικά την ενεργειακή διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ (EuroAsia Interconnector), παρέχοντας πλαίσιο προβλεψιμότητας και ασφάλειας. Η αποτύπωση θαλάσσιων ζωνών προσφέρει νομικά επιχειρήματα για την προστασία κρίσιμων υποδομών από πιθανές παρεμβολές ή αμφισβητήσεις.
«Δεν είναι άμεσο εργαλείο αποτροπής, αλλά λειτουργεί υποστηρικτικά για την οικοδόμηση μιας ευρύτερης στρατηγικής ασφάλειας», τονίζει.
Σύντομος οδηγός εννοιών
- Τι είναι η υφαλοκρηπίδα;
Είναι το υποθαλάσσιο έδαφος που βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα και εκτείνεται πέρα από την ακτογραμμή ενός κράτους. Εκεί το κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα για την έρευνα και εκμετάλλευση φυσικών πόρων (όπως πετρέλαιο ή φυσικό αέριο), αλλά όχι πλήρη κυριαρχία, όπως έχει στα χωρικά ύδατα. - Τι είναι η ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη);
Είναι μια θαλάσσια ζώνη που φτάνει έως και 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές, όπου ένα κράτος έχει αποκλειστικά δικαιώματα για την εκμετάλλευση φυσικών πόρων, την αλιεία, την ενέργεια από τον άνεμο ή τη θάλασσα. Δεν είναι το ίδιο με τα χωρικά ύδατα – άλλα κράτη μπορούν να πλέουν ελεύθερα, αλλά δεν μπορούν να κάνουν έρευνες ή εκμετάλλευση χωρίς άδεια. - Τι είναι τα χωρικά ύδατα;
Πρόκειται για τη θαλάσσια περιοχή έως 12 ναυτικά μίλια από τις ακτές, στην οποία το κράτος έχει πλήρη κυριαρχία, σαν να πρόκειται για έδαφος της χώρας. Σήμερα, η Ελλάδα έχει χωρικά ύδατα 6 ναυτικών μιλίων στο Αιγαίο, αλλά έχει δικαίωμα να τα επεκτείνει έως 12, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. - Τι σημαίνει Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ);
Είναι ένα σχέδιο που καταγράφει πού και πώς μπορούν να γίνουν συγκεκριμένες ανθρώπινες δραστηριότητες στη θάλασσα, όπως αλιεία, ενέργεια, τουρισμός ή προστασία περιβάλλοντος. Η ΕΕ ζητά από κάθε κράτος-μέλος να καταρτίσει έναν τέτοιο χάρτη. - Τι είναι το τουρκολιβυκό μνημόνιο;
Είναι μια συμφωνία του 2019 ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη, με την οποία προσπάθησαν να χαράξουν θαλάσσια σύνορα παρακάμπτοντας την Ελλάδα και την Κύπρο. Δεν αναγνωρίζεται από την ΕΕ, την Ελλάδα ή άλλα κράτη, καθώς θεωρείται παράνομη και αυθαίρετη.
Συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ – «Πράσινο» φως για τα εξοπλιστικά των Ενόπλεων Δυνάμεων
Το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, που συνεδρίασε υπό τον πρωθυπουργό, βάζει τη σφραγίδα του στο δωδεκαετές εξοπλιστικό πρόγραμμα που οδηγεί τις Ένοπλες Δυνάμεις σε μία νέα εποχή, ενισχύοντας πολυδιάστατα τη θωράκιση της χώρας.
Με εύρος προϋπολογισμού τα 25 δισεκατομμύρια, ο μακροπρόθεσμος Προγραμματισμός Αμυντικών Εξοπλισμών κινείται σε τέσσερις άξονες:
- Ενσωμάτωση νέων αμυντικών τεχνολογιών
- Συμμετοχή ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας στα εξοπλιστικά προγράμματα
- Διαρκής υποστήριξη οπλικών συστημάτων
- Μέτρα ενίσχυσης διαφάνειας
Στη διάρκεια της συνεδρίασης, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας εισηγήθηκε την απόκτηση 4ης φρεγάτας FDI.
Σημαντικά προγράμματα για τον Στρατό Ξηράς, την πολεμική αεροπορία και, κυρίως το πολεμικό ναυτικό, που περιλαμβάνονται στο 12ετές πρόγραμμα αποτελούν:
- Η ασπίδα του Αχιλλέα (θόλος 5 σημείων, προστασία σε αέρα-ξηρά- θάλασσα και κάτω από αυτήν)
- Πυραυλικό πυροβολικό εμβέλειας 300 χλμ. σε νησιά / Έβρο
- Στρατιωτικός δορυφόρος / Δικτυοκεντρικός έλεγχος
- F-35
- Επιπλέον φρεγάτες (Belharra & FREMM)
- Νέα υποβρύχια
- Εκσυγχρονισμός στόλου (φρεγατών ΜΕΚΟ / υποβρυχίων 214 / Πυραυλακάτων)
- Ελικόπτερα MH60 ROMEO / Black Hawk
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν ελήφθη απόφαση για την απόκτηση της 4ης Belharra. Μάλιστα ο Νίκος Δένδιας, αμέσως μετά το ΚΥΣΕΑ, προχώρησε σε δήλωση σχετικά με τις τοποθετήσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης για δήθεν «μη ενημέρωσή τους» στην επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας της Βουλής, για την 4η φρεγάτα.
«Η υπόθεση της 4ης φρεγάτας αναγράφεται και περιλαμβάνεται στη Νέα Δομή Δυνάμεων, η οποία πέρασε από την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων. Μάλιστα, με πιθανή ημερομηνία παράδοσής της, αν υπογραφεί η σχετική σύμβαση. Θα ήθελα λοιπόν να παρακαλέσω, τα ζητήματα της υπαρξιακής αγωνίας των κομμάτων να μένουν εκτός των θεμάτων της Εθνικής Άμυνας. Η Εθνική Άμυνα είναι κάτι στο οποίο πρέπει να ομονοούμε και να συνεννοούμαστε», τόνισε ο κ. Δένδιας.
«Η υπόθεση της τέταρτης φρεγάτας αναγράφεται και περιλαμβάνεται στη Νέα Δομή Δυνάμεων, η οποία πέρασε από την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων. Μάλιστα, με πιθανή ημερομηνία παράδοσής της, αν υπογραφεί η σχετική σύμβαση…Θα ήθελα λοιπόν να παρακαλέσω, τα ζητήματα της υπαρξιακής αγωνίας των Κομμάτων να μένουν εκτός των θεμάτων της Εθνικής Άμυνας. Η Εθνική Άμυνα είναι κάτι στο οποίο πρέπει να ομονοούμε και να συνεννοούμαστε», τόνισε ο κ. Δένδιας.
«Όλοι οι εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης ήταν παρόντες στην κλειστή συνεδρίαση και γνωρίζουν την πραγματικότητα. Δεν υπήρξε καμία αναφορά για αγορά φρεγάτας Belharra στο κείμενο, που δόθηκε στα μέλη της Επιτροπής Εξοπλιστικών Προγραμμάτων», σχολίασε ο υπεύθυνος ΚΤΕ Εθνικής Άμυνας του ΠΑΣΟΚ, Μιχάλης Κατρίνης.
Οι κύριοι Γεραπετρίτης και Παπασταύρου ενημέρωσαν το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας για την εθνική στρατηγική για τον θαλάσσιο χώρο και την κατάρτιση και εξειδίκευση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού.
Βολές από τα κόμματα της αντιπολίτευσης:
«Τώρα σερνόμαστε για μια ακόμη φορά και με κόστος των Ελλήνων φορολογουμένων, σε μια βεβιασμένη κίνηση που ελπίζουμε αυτήν τη φορά τουλάχιστον να είναι δεσμευτική για την κυβέρνηση», είπε στην εκπομπή Newsroom του ΕΡΤNews, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ, Δημήτρης Μάντζος.
«Γιατί καθυστέρησε 4 χρόνια η κυβέρνηση, με αποτέλεσμα την καταδίκη της χώρας από τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια και την προβολή αναθεωρητικών αφηγημάτων από την Τουρκία;», αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ.
«Ο πολυδιαφημισμένος «θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός» υπηρετεί μόνο τα συμφέροντα και την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων […] Δεν αποτελεί «ασπίδα» στις απαράδεκτες αξιώσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως προβάλλεται από την κυβέρνηση», επεσήμανε το ΚΚΕ.
«Η κυβέρνηση της ΝΔ επέλεξε τις Άγιες Ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας για να επιβεβαιώσει και «επί χάρτου» την πρόθεσή της να εκχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα», ανέφερε η Ελληνική Λύση.
Στο μέτωπο των εξοπλισμών, ανάμεσα στα προγράμματα που ξεχωρίζουν είναι και η συνέχεια αναβάθμισης του στόλου των F-16 στο επίπεδο Viper, με τα Block 50 να παίρνουν σειρά σε επίπεδο εκσυγχρονισμού.