Ο Ντόναλντ Τραμπ ορκίζεται σήμερα και πάλι Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, οκτώ χρόνια αφότου κατέλαβε για πρώτη φορά το ανώτατο αξίωμα της χώρας. Ο Ρεπουμπλικάνος σκοπεύει να κάνει την πρώτη ημέρα της δεύτερης θητείας του μια ημέρα "σοκ και δέους", σύμφωνα με το το MSNBC. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, άφησε μάλιστα να εννοηθεί ότι μπορεί να "γίνει δικτάτορας για μια μέρα". Αυτό ώθησε τους Δημοκρατικούς, με επικεφαλής την Καμάλα Χάρις, να αποκαλέσουν τον Ντόναλντ Τραμπ "φασίστα". Καθώς ο δισεκατομμυριούχος ετοιμάζεται να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, το franceinfo πήρε συνέντευξη από διάφορους ειδικούς σχετικά με την καταλληλότητα αυτού του όρου για τον 47ο Αμερικανό πρόεδρο.
Είναι ο Ντόναλντ Τραμπ φασίστας; Ήδη από το 2016, οι ειδικοί και τα μέσα ενημέρωσης επισήμαναν τις ομοιότητες μεταξύ του δισεκατομμυριούχου και των αυταρχικών ή ολοκληρωτικών ηγετών που ήρθαν στην εξουσία στην Ιταλία, τη Γερμανία και την Ισπανία τη δεκαετία του 1930, σημειώνουν οι New York Times. "Δεν είναι όλοι όσοι δεν σου αρέσουν φασίστες", επεσήμανε ο ιστορικός Robert Paxton, κορυφαίος ειδικός σε αυτά τα κινήματα, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του δισεκατομμυριούχου.
Ένας "μεταφασίστας" πρόεδρος
Οκτώ χρόνια μετά, η συναίνεση είναι ευρύτερη. Ο ίδιος ο Robert Paxton άλλαξε γνώμη, στις στήλες του Newsweek. Θεωρεί τώρα ότι ο χαρακτηρισμός "όχι μόνο αποδεκτός, αλλά και απαραίτητος" για να περιγράψει τον Αμερικανό πρόεδρο. Γνώμη που συμμερίζεται και ο Χανς Νόελ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν: "Ο προσδιορισμός ανθρώπων ως απειλών για το κράτος, ο καθορισμός της αμερικανικής ταυτότητας με πολιτισμικά και φυλετικά κριτήρια που αποκλείουν ένα ολόκληρο τμήμα του πληθυσμού, η δυσπιστία προς τα μέσα ενημέρωσης και η προσπάθεια απαξίωσής τους... Πολλές από τις στρατηγικές του Ντόναλντ Τραμπ είναι παρόμοιες με εκείνες των φασιστικών κινημάτων", εξηγεί.
"Δεν θα πρέπει να περιμένουμε να είναι κάτι σαν τα καθεστώτα του Μουσολίνι ή του Χίτλερ, επειδή ο κόσμος έχει προχωρήσει", προσθέτει η Manon Lefebvre, λέκτορας αμερικανικού πολιτισμού στο Πολυτεχνείο του Hauts-de-France. Ο Enzo Traverso, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Cornell, προτιμά να μιλάει για "μεταφασισμό". "Ο φασισμός του 21ου αιώνα δεν μπορεί να είναι μια επανάληψη εκείνου της δεκαετίας του 1930", σημειώνει. Σημειώνει, ωστόσο, τα κοινά σημεία μεταξύ αρκετών "εθνικιστικών, ξενοφοβικών, ριζοσπαστικών δεξιών [σύγχρονων] κομμάτων, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν τις ρίζες τους σε νεοφασιστικά κινήματα -όπως το Rassemblement National στη Γαλλία- ή σε φασιστικά κινήματα -το Fratelli d'Italia της Giorgia Meloni".
"Ο Ντόναλντ Τραμπ συμμετέχει με τον δικό του τρόπο σε αυτόν τον τεράστιο αστερισμό των ακροδεξιών κινημάτων που εμφανίστηκαν και πήραν την εξουσία σε διάφορες χώρες τα τελευταία δέκα χρόνια", σύμφωνα με τον ιστορικό Enzo Traverso.
"Στη δεκαετία του 1930, οι φασίστες ηγέτες δημιούργησαν μια σχεδόν φυσική σχέση με την κοινότητα των οπαδών τους. Σήμερα, το κάνουν μέσω των κοινωνικών δικτύων και των τηλεοπτικών καναλιών", σημειώνει ο Enzo Traverso. Μέσα επικοινωνίας που ο Ντόναλντ Τραμπ έχει κατακτήσει στην εντέλεια. "Μιλώντας τους απευθείας και χρησιμοποιώντας έναν λιγότερο διανοητικό τόνο από τους παραδοσιακούς πολιτικούς, δίνει στους οπαδούς του την ψευδαίσθηση ότι βρίσκεται κοντά τους", σχολιάζει η Manon Lefebvre.
Λατρεία της προσωπικότητας, ρατσισμός και υπερανδρισμός
"Διαθέτει εξαιρετικό χάρισμα ως πολιτικός ηγέτης, και αυτό το χάρισμα ενισχύθηκε περαιτέρω από την απόπειρα δολοφονίας από την οποία επέζησε τον Ιούλιο", αποκρυπτογραφεί ο Enzo Traverso. Στην πορεία, ο δισεκατομμυριούχος πήρε τη διάσταση "ενός είδους μυστικιστικής φιγούρας την οποία ακολουθούμε όχι επειδή μας πείθουν τα επιχειρήματά του, αλλά επειδή έχουμε ένα είδος πίστης σε αυτόν".
Αυτή η "Τραμπμανία", που θυμίζει τη λατρεία της προσωπικότητας στην καρδιά των φασιστικών κινημάτων, ήταν ιδιαίτερα εμφανής στο εθνικό συνέδριο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Εκατοντάδες υποστηρικτές εμφανίστηκαν με το δεξί τους αυτί κρυμμένο από έναν μεγάλο τετράγωνο επίδεσμο, σαν αυτόν που φορούσε ο υποψήφιός τους μετά την απόπειρα δολοφονίας στις 14 Ιουλίου. "Μπορεί επίσης να φανεί στο μάρκετινγκ γύρω από τον Ντόναλντ Τραμπ, στα πολλά παράγωγα προϊόντα που βασίζονται στην εικόνα του και πουλήθηκαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας", επισημαίνει η Manon Lefebvre.
Η εκστρατεία του δισεκατομμυριούχου στηρίχθηκε επίσης στην προώθηση του υπερανδρισμού, απηχώντας τον φασιστικό αρρενωπό χαρακτήρα. "Στη ναζιστική Γερμανία υπήρχε μια εξιδανίκευση του μυώδους ανδρικού σώματος. Αυτό μπορεί να βρεθεί σε ορισμένους υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ, οι οποίοι αναμειγνύουν βίντεο γυμναστικής με ακροδεξιά ρητορική στα κοινωνικά δίκτυα", επισημαίνει η Manon Lefebvre.
Ο Ρεπουμπλικανός "αξιοποίησε την αίσθηση ορισμένων ανδρών για μειωμένο ρόλο στο δημόσιο χώρο", λέει η Nadia E. Brown, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών και σπουδών φύλου στο Πανεπιστήμιο Georgetown. "Αυτή η ρητορική δαιμονοποιεί όποιον ξεφεύγει από τις παραδοσιακές, έμφυλες νόρμες, επιδιώκοντας να επιστρέψουν οι γυναίκες στην ιδιωτική σφαίρα και προσδιορίζοντας τα ΛΟΑΤ+ άτομα ως εχθρούς του κράτους".
"Όπως και τα ευρωπαϊκά φασιστικά κινήματα, ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να ορίσει ποιος μπορεί να είναι πολίτης ή όχι, ποιος μπορεί να έχει τα δικαιώματά του σεβαστά ή να περιορίζονται. Δεν υπάρχει χώρος για διαφορές, δεν υπάρχει χώρος για αντιφάσεις", εξηγεί η Nadia E. Brown, πολιτική επιστήμονας.
Η ιδέα της κινητοποίησης των ψηφοφόρων με τον ορισμό ενός εχθρού προς διωγμό δεν είναι καινούργια. "Ο φασισμός στη δεκαετία του 1930 ήταν βαθιά αντισημιτικός. Τα μεταφασιστικά κινήματα είναι όλα ισλαμοφοβικά", συνοψίζει ο Enzo Traverso. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη βάλει στο στόχαστρο τους μουσουλμάνους, υπογράφοντας το 2017 εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο απαγόρευσε την είσοδο στη χώρα σε υπηκόους από δώδεκα χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία. Από την πρώτη του θητεία, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει επίσης επιδείξει "έναν ρατσισμό που απευθύνεται κυρίως στη Λατινική Αμερική, με την υπόσχεση μαζικών απελάσεων και ενός τείχους στα σύνορα με το Μεξικό".
Εκφασισμός των Ηνωμένων Πολιτειών;
Αλλά το κύριο κοινό σημείο του Ντόναλντ Τραμπ με τα φασιστικά κινήματα είναι "η προθυμία του να απομακρυνθεί από το κράτος δικαίου, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να λυγίσει το Σύνταγμα, αν αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντά του", επικρίνει η Nadia E. Brown. "Τον Ιανουάριο του 2021 ενθάρρυνε τους υποστηρικτές του να προσπαθήσουν να ανατρέψουν το Κογκρέσο, να ανατρέψουν την ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου", υπενθυμίζει ο Enzo Traverso. Αυτή τη φορά, κέρδισε τις εκλογές, αλλά προηγουμένως είχε δηλώσει ότι αν το αποτέλεσμα πήγαινε εναντίον του, δεν θα το αναγνώριζε".
"Το κοινό νήμα που συνδέει αυτόν τον μεταφασιστικό αστερισμό με τον κλασικό φασισμό είναι η αμφισβήτηση της δημοκρατίας", αναφέρει λεπτομερώς ο ιστορικός. Και οι δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ προμηνύουν πολλές αποκλίσεις από τις δημοκρατικές αρχές". Φασίστας, όχι φασίστας; Μπροστά σε αυτή τη ζοφερή παρατήρηση, για τον Χανς Νόελ, το ερώτημα είναι σχεδόν κόκκινο πανί. Από ακαδημαϊκή άποψη, το ερώτημα αυτό είναι σημαντικό", παραδέχεται. Αλλά από τη σκοπιά ενός πολίτη, μια λέξη δεν πρέπει να καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο κρίνουμε ή αντιδρούμε στις πράξεις του Ντόναλντ Τραμπ".
Διότι ο Ρεπουμπλικάνος έχει ήδη συμβάλει, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, στο "πισωγύρισμα της αμερικανικής δημοκρατίας", υποστηρίζει ο πολιτικός επιστήμονας. Αυτή τη φορά, ο Ντόναλντ Τραμπ θα έχει ακόμη περισσότερα περιθώρια. Η "εσωτερική αντίσταση" ορισμένων μελών της κυβέρνησης και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος κατά την πρώτη θητεία του έχει εξαφανιστεί. Στη νέα κυβέρνησή του, ο Ντόναλντ Τραμπ περιβάλλεται μόνο από συνεργάτες που είναι πολύ πιστοί για να αντιταχθούν στις αποφάσεις του. "Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν την πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου και το Ανώτατο Δικαστήριο έχει έξι συντηρητικούς δικαστές από τους εννέα", προσθέτει η Manon Lefebvre.
"Όλοι οι θεσμοί που θα μπορούσαν να βάλουν εμπόδια στον Ντόναλντ Τραμπ είναι προσηλωμένοι σε αυτόν για τουλάχιστον δύο χρόνια [μέχρι τις ενδιάμεσες εκλογές]", εξηγεί η ιστορικός Manon Lefebvre στο franceinfo.
Η Nadia E. Brown, από την άλλη πλευρά, βλέπει τον Ντόναλντ Τραμπ ως έναν "ναρκισσιστή που επιδιώκει να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα", "χωρίς την ικανότητα" να βυθίσει πραγματικά τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια φασιστική διολίσθηση. Ο επικεφαλής του κράτους έχει ήδη "αποδείξει ότι δεν αποδέχεται τους κανόνες της δημοκρατίας, ότι είναι ικανός να τους ανατρέψει αν δεν τον βολεύουν και ότι διαθέτει τα εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των θεσμικών, για να το κάνει", αποχρωματίζει ο Enzo Traverso. "Μια φασιστικοποίηση των Ηνωμένων Πολιτειών, καθοδηγούμενη από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, δεν είναι αδύνατη", λέει ο ιστορικός.
"Η αμερικανική δημοκρατία απειλείται"
Ιδιαίτερα καθώς, τα τελευταία χρόνια, "οι εγγυήσεις που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία της δημοκρατίας έχουν διαβρωθεί ή δεν είναι τόσο αποτελεσματικές όσο αναμενόταν", σύμφωνα με τον Hans Noel. Αναφέρει ως παράδειγμα τη δικαιοσύνη, η οποία είναι υπεύθυνη για "τη δίωξη όσων απειλούν το δημοκρατικό σύστημα". Αυτό ακριβώς ήταν το επιχείρημα που προέβαλε ο ειδικός εισαγγελέας Τζακ Σμιθ και η εισαγγελία της Τζόρτζια για την έναρξη της διαδικασίας κατά του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος κατηγορείται ότι προσπάθησε να ανατρέψει τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών του 2020. "Οι διαδικασίες αυτές ήταν ανεπιτυχείς", επισημαίνει.
Η Nadia E. Brown επισημαίνει επίσης τον ισόβιο διορισμό των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου, "που υποτίθεται ότι εγγυάται ότι δεν θα είναι κομματικοί", αλλά που επέτρεψε στον Ντόναλντ Τραμπ να εγκαταστήσει συντηρητικούς δικαστές που ανέτρεψαν τα ομοσπονδιακά δικαιώματα στις αμβλώσεις. "Η αμερικανική δημοκρατία απειλείται, αλλά έχει επίσης αντίρροπες δυνάμεις και μια ικανότητα αντίστασης που δεν είναι αμελητέα", μετριάζει ο Enzo Traverso. Ξεκινώντας από τις ομοσπονδιακές πολιτείες.
"Για την τροποποίηση του Συντάγματος χρειάζεται πλειοψηφία των τριών τετάρτων των πολιτειών, αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα έχει την υποστήριξη των Δημοκρατικών κυβερνητών", εξηγεί η ιστορικός Manon Lefebvre.
Και μετά, φυσικά, υπάρχει η κοινωνία των πολιτών. Παρά την ήττα της Καμάλα Χάρις, "ίσως το να αποκαλέσουμε τον Ντόναλντ Τραμπ φασίστα βοήθησε στην κινητοποίηση ορισμένων ψηφοφόρων", εικάζει ο Χανς Νόελ. "Οι άνθρωποι που επηρεάζονται από αυτό το επιχείρημα θα συνεχίσουν να αγωνίζονται ενάντια στις πολιτικές" του νέου αρχηγού του κράτους, "ενάντια στην ιδέα ότι μπορεί να κάνει ό,τι θέλει". Ο Hans Noel είναι πεπεισμένος, ωστόσο, ότι "η αμερικανική δημοκρατία θα είναι λιγότερο σταθερή σε τέσσερα χρόνια".
Πηγή: franceinfo μέσω ertnews.gr