Στις 16 Φεβρουαρίου 1940 σημειώθηκε το επεισόδιο της καταλήψεως του γερμανικού πετρελαιοφόρου “Altmark” από το Βασιλικό Ναυτικό της Βρετανίας στα χωρικά ύδατα της ουδέτερης τότε Νορβηγίας, γεγονός που προκάλεσε πλήθος ερωτημάτων αναφορικών με τη θέση τόσο των Γερμανών, αρχικώς, όσο και – κυρίως των Βρετανών στη συνέχεια για παράβαση του Δικαίου της Θάλασσας.
Το “Altmark” ήταν ένα πετρελαιοφόρο του Εμπορικού Ναυτικού της Γερμανίας, που στις αρχές του πολέμου, χρησιμοποιήθηκε από την ηγεσία του Γερμανικού Ναυτικού για τον εν πλω ανεφοδιασμό με καύσιμα και τρόφιμα του καταδρομικού “Graff Spee”, που χτυπούσε εμπορικά πλοία στο Νότιο Ατλαντικό, που μετέφεραν εφόδια στη Βρετανία. Ταυτόχρονα διέσωζε τα πληρώματα αυτών και είχε πάνω του 299 ναυτικούς αιχμαλώτους, τους οποίους με τη σειρά του μετέφερε στο “Atlmark”. Το τελευταίο, το διάστημα Αυγούστου – Δεκεμβρίου 1939, ανεφοδίασε συνολικώς τρεις φορές το γερμανικό καταδρομικό στον αχανή Νότιο Ατλαντικό και μετά το τέλος του οποίου στη Ναυμαχία του Ρίο ντε λα Πλάτα (13 Δεκεμβρίου 1939), δεν είχε πλέον κανένα λόγο υπάρξεως εκεί και διατάχθηκε να επιστρέψει στη βάση του στο Αμβούργο.
Μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι επιστροφής, καθώς απέφευγε όλα τα γνωστά «δρομολόγια» των εμπορικών πλοίων, το “Altmark” περιέπλευσε την Ισλανδία από Βορρά, φθάνοντας, στις 13 Φεβρουαρίου 1940, στα νορβηγικά χωρικά ύδατα χωρίς ως τότε να γίνει αντιληπτό. Ζήτησε μάλιστα και πιλότο για να πλεύσει με ασφάλεια στα επικίνδυνα αυτά νερά, που όμως οι Νορβηγοί δεν διέθεταν να του δώσουν της συγκεκριμένη στιγμή.
Ωστόσο οι υποψίες για το φορτίο συγκεντρώνονταν σε βάρος του και το Νορβηγικό Ναυτικό πραγματοποίησε τρεις νηοψίες αλλά σε όλες οι Νορβηγοί αξιωματικοί περιορίστηκαν στον έλεγχο των (πλαστών) εγγράφων του γερμανικού πετρελαιοφόρου και στον «λόγο τιμής» του Γερμανού κυβερνήτη και δεν ζήτησαν να ψάξουν και τα αμπάρια.
Στις 14 Φεβρουαρίου, όλες αυτές οι ειδήσεις, μέσω της Βρετανικής Πρεσβείας στο Όσλο, φτάνουν και στο Βρετανικό Ναυαρχείο, που διατάζει την άμεση αποστολή ενός στολίσκου με επικεφαλής ένα ελαφρύ καταδρομικό, το HMS “Arethusa” και των αντιτορπιλικών HMS “Cossack”, HMS “Sikh”, HMS “Nubian”, HMS “Ivanhoe” και HMS “Intrepid” με αγήματα οπλισμένων ναυτών εκτέλεση νηοψιών σε μια αποστολή «αναγνωρίσεως στους πάγους που έχουν σωρευτεί στον κόλπο του Σκάγκερακ», όπως ελέχθη κωδικά.
Ο ίδιος ο Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου (Υπουργός Ναυτικών), Ουίνστων Τσώρτσιλ συνέταξε τη διαταγή για τον επικεφαλής του στολίσκου, που ήταν απολύτως σαφής: «Βρείτε το, σταματήστε το σε διεθνή ύδατα, επιβιβαστείτε και απελευθερώστε τους αιχμαλώτους».
Στην πραγματικότητα όμως η αποστολή ήταν εξαιρετικά δύσκολη γιατί κανείς δεν γνώριζε πως ακριβώς ήταν το “Altmark”, καθώς ο κόλπος του Σκάγεράκ ήταν γεμάτος πλοία την εποχή αυτή, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν στην περιοχή και οι οποίες δυσκόλευαν ακόμα περισσότερο την έρευνα.
Πραγματικώς, τα βρετανικά πλοία σταμάτησαν και τα αγήματα νηοψιών τους επιβιβάστηκαν σε πολλά πλοία στην τύχη. Το σοβαρό όμως ήταν το νομικό θέμα που είχε προκύψει καθώς, βάσει του Διεθνούς Δικαίου, η Βρετανία δεν είχε το δικαίωμα ερεύνης εντός των νορβηγικών χωρικών υδάτων, που τότε ήταν ακόμα ουδέτερη χώρα, ακόμα κι αν το “Altmark” ήταν πολεμικό. Το γεγονός αυτό όμως αποτελούσε «λεπτομέρεια» για τον Τσώρτσιλ, ο οποίος επέμενε και τελικώς το Βασιλικό Ναυτικό εκτέλεσε τις εντολές του.
Στις 15:15, της 16 Φεβρουαρίου 1940, τα αντιτορπιλικά HMS “Interpid” και HMS “Ivanhoe” εντόπισαν το “Altmark” στην είσοδο του Jøssingfjord και του έκαναν σήμα να σταματήσει. Ο Γερμανός κυβερνήτης τα αγνόησε, αναπτύσσοντας ταχύτητα, υπό την απηνή καταδίωξη των βρετανικών σκαφών που το καταδίωξαν εντός των νορβηγικών χωρικών υδάτων και πολύ κοντά στην ξηρά, ανοίγοντας μάλιστα πυρ εναντίον του. Αποτέλεσμα αυτής της καταστάσεως ήταν το γερμανικό πλοίο να προσκρούσει σε νορβηγικό έδαφος. Παραπλέοντα πολεμικά πλοία της Νορβηγίας παρενέβησαν και σταμάτησαν τα βρετανικά.
Ο επικεφαλής του βρετανικού στολίσκου, Πλοίαρχος Vian, και έλαβε από τον ίδιο την έγκριση, οργάνωσε ένα άγημα νηοψίας 33 οπλισμένων ναυτών και στις 22:00 κινήθηκε με το αντιτορπιλικό HMS “Cossack” κατά του “Altmark” που είχε σταματήσει σε έναν παγωμένο όρμο.
Στις 23:12, το “Altmark” φώτισε τη γέφυρα του “Cossack” για να τυφλώσει τους αξιωματικούς και κινήθηκε για να εμβολίσει το αντιτορπιλικό, που απέφυγε την πρόσκρουση με έναν επιδέξιο ελιγμό. Το HMS “Cossack” πλησίασε ξανά και σχεδόν συγκρούστηκε με το “Altmark” επιτρέποντας έτσι την επιβίβαση του αγήματος.
Ακολούθησε σύντομης διάρκειας μάχη, στη διάρκεια της οποίας οι Γερμανοί είχαν 4 νεκρούς και 5 τραυματίες, ενώ οι Βρετανοί ένα ναύτη τους νεκρό, προτού οι Βρετανοί καταλάβουν πλήρως το γερμανικό πετρελαιοφόρο.
Συνολικώς, 299 Βρετανοί ναυτικοί ανακαλύφθηκαν στα αμπάρια του πλοίου που μεταφέρθηκαν στο αντιτορπιλικό προτού αυτό αποχωρήσει αφήνοντας το γερμανικό πλοίο με όλο του το πλήρωμα πίσω.
Η απελευθέρωση των Βρετανών ναυτικών από το “Altmark” και μάλιστα κατ’ αυτόν τον τρόπο, ήταν μια σημαντική επιτυχία του Βασιλικού Ναυτικού, αλλά για να επιτευχθεί υπήρξε βάναυση παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου από μέρους τους (και από μέρους των Γερμανών) και της ουδετερότητος της Νορβηγίας.
Μεταγενεστέρως, οι Βρετανοί υποστήριξαν ότι το γερμανικό πλοίο δεν λειτουργούσε ως εμπορικό πλοίο, αλλά στην ουσία ήταν πολεμικό, αφού συνέδραμε καθοριστικώς στη διενέργεια πολεμικών πράξεων από άλλο πολεμικό, μετέφερε αιχμαλώτους και πρώτο αυτό για να γλυτώσει παραβίασε την ουδετερότητα της Νορβηγίας… «Λεπτομέρειες» εκ των υστέρων.
Από την πλευρά του ο Χίτλερ έξαλλος με την αποτυχία να προστατεύσει το πλοίο του από τους Βρετανούς, διέταξε στις 19 Φεβρουαρίου 1940 να επιταχυνθούν τα σχέδια για την εισβολή στη Νορβηγία, κάτι που τελικώς έγινε στις αρχές Απριλίου 1940 (Επιχείρηση “Weserübung”).