Η συμφωνία για το προσφυγικό με την Τουρκία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Στις Βρυξέλλες ελπίζουν ότι η Άγκυρα θα κλείσει και πάλι τα σύνορα και θα ασχοληθεί με τη δική της πολιτική ασύλου.
Μετά από ένα ταραχώδες 48ωρο η Λέσβος έχει ηρεμήσει και πάλι. Εκατοντάδες πρόσφυγες κατέφθασαν στο λιμάνι της Μυτιλήνης από τη Μόρια με την ελπίδα να φύγουν από το νησί – φορτωμένοι, σέρνοντας παιδικά καροτσάκια και με πρόσωπα που έλαμπαν από αισιοδοξία: «Πάμε στην Αθήνα!». Μια φήμη κυκλοφόρησε ανάμεσα στους 23.000 αιτούντες άσυλο στην Μόρια. Στο διαδίκτυο διάβασαν ότι μερικοί πρόσφυγες κατάφεραν να αγοράσουν ακτοπλοϊκά εισιτήρια με προορισμό Αθήνα και ταξίδευαν με το πλοίο προς στην ελληνική πρωτεύουσα. Αν και η συμφωνία με την Τουρκία ορίζει ότι οι πρόσφυγες δεν πρέπει να εγκαταλείψουν τα κέντρα υποδοχής, η προοπτική του ταξιδιού και μόνο αρκούσε για να άρουν τις αμφιβολίες τους και να εγκαταλείψουν τον προσφυγικό καταυλισμό στα σύνορα της Ευρώπης.
Επεισόδια στη Λέσβο
Μετά τους οδικούς αποκλεισμούς και τους ακροδεξιούς εκφοβισμούς των προηγούμενων ημερών, το κλίμα στο νησί άλλαξε ξαφνικά την Τρίτη. Πάνω στην ώρα και για την επίσκεψη της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στον Έβρο, η αστυνομική παρουσία στο νησί αυξήθηκε αισθητά. Βέβαια μεγάλος αριθμός δημοσιογράφων και εργαζόμενων στους καταυλισμούς είχαν εγκαταλείψει ήδη το νησί, φοβούμενοι τις ακροδεξιές ομάδες, που είχαν σχεδόν τον απόλυτο έλεγχο του νησιού. Αλλά ένα πράγμα κατάφεραν: Οι πρόσφυγες που κατέφθασαν στις ακτές του νησιού με πλαστικές βάρκες μετά το άνοιγμα των τουρκικών συνόρων δεν κατάφεραν να μείνουν στη Μόρια. Αγανακτισμένοι πολίτες, κλείνοντας τους δρόμους, εμπόδισαν λεωφορεία με τους νεοαφιχθέντες να εισέλθουν στον καταυλισμό.
Μία θετική εξέλιξη για τον Ελληνα πρωθυπουργό. Μετά την υλοποίηση των τουρκικών προκλήσεων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την προσωρινή αναστολή υποβολής αιτήσεων χορήγησης ασύλου. Δηλαδή άτομα που εισέρχονται στη χώρα παράνομα θα επιστρέφονται, χωρίς καταγραφή, στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής. Μετά από τις κατηγορίες των τελευταίων μηνών για παράνομες επαναπροωθήσεις, τώρα αυτές θα γίνονται στο όνομα της προστασίας των συνόρων. Και αυτό στην πραγματικότητα σημαίνει ότι οι πρόσφυγες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Αυτούς που είναι ήδη στην Ελλάδα και περιμένουν να προχωρήσει η διαδικασία χορήγησης ασύλου και τους άλλους, που μόλις έφτασαν και χάνουν το δικαίωμα μιας δίκαιης μεταχείρισης.
Στη Λέσβο έπρεπε να βρεθεί λοιπόν άμεσα μία λύση. Εφόσον δεν μπορούσαν να μεταφερθούν στη Μόρια, δημιουργήθηκε ένας καταυλισμός κοντά στο λιμάνι. Εκεί συγκεντρώθηκαν την Τρίτη οι πρόσφυγες που ήλπιζαν να καταφέρουν να αναχωρήσουν για την Αθήνα. Νωρίς το απόγευμα όμως άρχισε να κλιμακώνεται η κατάσταση στην Μυτιλήνη: Ειδικές δυνάμεις ανέλαβαν να μετατοπίσουν τους ανθρώπους που βρίσκονταν εκεί, από το λιμάνι προς το κέντρο της πόλης – μπροστά στα μάτια των δημοσιογράφων. Ένα μπουλούκι ανθρώπων, οπλισμένων αστυνομικών, δημοσιογράφων και αιτούντων ασύλου, κινούνταν αργά κατά μήκος της παραλίας προς το κέντρο της πόλης – το βίαιο ξέσπασμα ανάμεσα στις αστυνομικές δυνάμεις και τους πρόσφυγες διήρκησε περίπου 45 λεπτά.
Αμηχανία μπροστά στην ευρωπαϊκή τακτική απελάσεων
Μέχρι τότε, οι δυνάμεις είχαν καταφέρει να εκκενώσουν το λιμάνι και να χωρίσουν τους αιτούντες άσυλο, που βρίσκονταν ήδη στη Μόρια για μήνες ή και χρόνια από τους υπόλοιπους. Και ενώ οι μεν επέστρεψαν στον καταυλισμό με λεωφορεία, οι δε έμειναν να περιμένουν το λιμενικό.
Οι νέοι πρόσφυγες είναι θύματα-πιόνια ενός πολιτικού αγώνα που θυμίζει παρτίδα σκακιού μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας. Οι εικόνες από τον Έβρο δεν θα μπορούσαν να είναι πιο συμβολικές: Χιλιάδες άνθρωποι παγιδεύτηκαν ανάμεσα στα σύνορα δυο χωρών. Ο Ελληνας πρωθυπουργός βασίζεται στο άρθρο 78 παράγραφο 3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αναστολή του νόμου περί ασύλου. Αυτό επιτρέπει τη λήψη ορισμένων μέτρων, εάν μια χώρα μέλος βρίσκεται σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης ενόψει μιας ξαφνικής εισροής υπηκόων τρίτων χωρών».
Επιπλέον, μια απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει την απώθηση των προσφύγων, με σκοπό να τους αποτρέψει να γίνουν κατά πρώτο λόγο αιτούντες άσυλο. Το δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της Μαδρίτης στην περίπτωση δύο Αφρικανών προσφύγων, οι οποίοι διέσχισαν τα σύνορα και απελάθηκαν απευθείας από Ισπανούς αξιωματούχους, χαρακτηρίζοντας νόμιμη την απέλαση. Στην περίπτωση της Ελλάδας, ωστόσο, είναι αμφίβολο κατά πόσον η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ισχύει στην πραγματικότητα. Οι αρμόδιοι δικαστές είχαν σημειώσει στην ετυμηγορία τους για την περίπτωση της Ισπανίας, ότι υπήρχαν άλλοι νόμιμοι τρόποι για να εισέλθουν οι δύο Αφρικανοί στη χώρα. Ωστόσο, αυτές οι διαδρομές δεν είναι προσβάσιμες σε ανθρώπους που έχουν κολλήσει στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Επιπλέον, η απόφαση αναφέρεται στα χερσαία και όχι, όπως στην περίπτωση της Λέσβου, στα θαλάσσια σύνορα.
Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι: Πού και σε ποια υπηρεσία μπορούν οι πρόσφυγες να αιτηθούν άσυλο; Οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να έρχονται στην Ευρώπη. Μια πολιτική που πλέει σαν καράβι ακυβέρνητο στο Αιγαίο δεν θα προσφέρει καμία λύση. Και αν επανέλθει σε ένα μήνα η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων χορήγησης ασύλου, το ερώτημα θα είναι, γιατί υπέβαλε η Ευρώπη τους ανθρώπους αυτούς σε μία τόσο επίπονη διαδικασία;
Πηγή: Deutsche Welle