«Πατέρα, μην κλαις. Πατέρα, προσπάθησε να ξεχάσεις…»
«Η λησμονιά πονάει περισσότερο από τη θύμηση, παιδί μου»
«Πατέρα δεν θα ξεχάσω ποτέ…»
Η υπόσχεση αυτή που έδωσε η Βεατρίκη Σαΐας - Μαγρίζου στον πατέρα της Ιωσήφ, όταν της εξιστόρησε με κάθε λεπτομέρεια την πορεία της ζωής του, την κόλαση που βίωσε ως όμηρος στα στρατόπεδα του Γ' Ράιχ αλλά και ως πειραματόζωο στα χέρια του διαβόητου γιατρού Γιόζεφ Μένγκελε, έγινε βιβλίο. Και το βιβλίο έμελλε, χρόνια μετά, να πάρει τον δρόμο για τη μικρή οθόνη.
Στο «Βραχιόλι της Φωτιάς» (εκδ. Καστανιώτης), η Βεατρίκη Σαΐας - Μαγρίζου περιγράφει το δραματικό οδοιπορικό μιας εβραϊκής οικογένειας στις ζοφερές στιγμές του εικοστού αιώνα, σε ένα μυθιστόρημα όπου τα αληθινά γεγονότα ενώνονται δεξιοτεχνικά με τη μυθοπλασία γεννώντας μια συγκλονιστική ιστορία για όσους πέρασαν μέσα από τις φλόγες και κατάφεραν να βγουν ζωντανοί και να σταθούν και πάλι στα πόδια τους.
Αυτή την ιστορία ξεχώρισε η ΕΡΤ και τη μεταφέρει φέτος στη μικρή οθόνη, με τη νέα δραματική σειρά εποχής «Το βραχιόλι της φωτιάς», βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο της Βεατρίκης Σαΐας-Μαγρίζου, με τη σκηνοθετική σφραγίδα του Γιώργου Γκικαπέππα και την ευαίσθητη ματιά των Νίκου Απειρανθίτη και Σοφίας Σωτηρίου, που έγραψαν το σενάριο.
Η νέα αυτή σειρά παρουσιάστηκε, χθες το βράδυ, σε ειδική εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη, που διοργάνωσαν η ΕΡΤ ΑΕ, ο Σύνδεσμος Φιλίας Ελλάδας - Ισραήλ και η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων «Αιμίλιος Ριάδης» της ΔΕΘ - HELEXPO. Εκεί, όπου εκτός από την παρουσίαση έγινε και η αποκλειστική πρώτη προβολή, του 1ου επεισοδίου της νέας σειράς, που θα ανέβει πρώτα στην ψηφιακή πλατφόρμα ERTFLIX και αφού ολοκληρωθεί ο κύκλος των οχτώ επεισοδίων θα μεταφερθεί και στη μικρή οθόνη.
Η δύσκολη αφήγηση του πατέρα και η επίπονη διαδικασία της συγγραφής
«Έγραψα την ιστορία μιας οικογένειας που έχει χαρές, λύπες, που ζούσε όπως όλοι οι άνθρωποι», εξηγούσε λίγο μετά τη χθεσινή προβολή του πρώτου επεισοδίου, με έκδηλη τη συγκίνηση στο πρόσωπο και τη φωνή, η Βεατρίκη Σαΐας-Μαγρίζου, στρέφοντας το βλέμμα της προς το κοινό, ανάμεσα στο οποίο ξεχώριζε η μορφή της μητέρας της, που δεν θα μπορούσε άλλωστε να λείψει απ' αυτή τη συγκινησιακά φορτισμένη για όλη την οικογένεια βραδιά.
«Ο πατέρας μου, μού διηγήθηκε την ιστορία του μέσα από πολύ πόνο και κλάμα. Δεν μιλούσε τα πρώτα χρόνια. Κάποια στιγμή, όταν έγραψα το πρώτο μου βιβλίο, με φώναξε στη Θεσσαλονίκη από τη Λάρισα όπου μένω και μου είπε: "τώρα έλα να στα πω για να τα γράψεις". Και τότε μου τα είπε για πρώτη φορά όλα. Τον άκουγα με σφιγμένο στομάχι, με σφιγμένο λαιμό. Κλαίγαμε, αγκαλιαζόμασταν, αλλά μου τα είπε όλα κι εγώ του υποσχέθηκα ότι θα τα γράψω. Λίγες μέρες αργότερα πέθανε ο μπαμπάς μου κι εγώ έγραψα αυτό το βιβλίο γιατί του υποσχέθηκα ότι θα το κάνω», έλεγε η συγγραφέας, ευχαριστώντας την ΕΡΤ που αγάπησε τους ήρωες και τους αγκάλιασε κι εκφράζοντας την επιθυμία, «μέσα από το βιβλίο, μέσα από τη σειρά, οι άνθρωποι να κάνουν ένα ταξίδι στις αλήθειες και στις μνήμες που οφείλουμε να έχουμε».
Ο πατέρας της Βεατρίκης Σαΐας-Μαγρίζου ήταν μόλις 16 ετών, όταν οδηγήθηκε μαζί με την οικογένειά του, μια οικογένεια Σεφαραδιτών Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη, στα στρατόπεδα- κολαστήρια του Γ΄ Ράιχ. «Ήταν πειραματόζωο στα χέρια του Μένγκελε, ο οποίος και τον υπέβαλε σε εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας χωρίς νάρκωση (σ.σ. με αυτή τη σκηνή αρχίζει και το πρώτο επεισόδιο). Παραδίπλα έβλεπε να γίνονται άλλες επεμβάσεις, πιο δύσκολες, ακόμα και σε παιδιά. Εκεί έβλεπαν ο ένας τον άλλον να πεθαίνει… Ο μπαμπάς μου άντεξε και γύρισε δυόμισι χρόνια μετά σε μια Θεσσαλονίκη ερειπωμένη από φίλους και συγγενείς. Άντεξε και έκανε οικογένεια κουβαλώντας, ωστόσο, το βάρος της μνήμης αλλά και μια πολύ εύθραυστη υγεία», εξιστορούσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, λίγο νωρίτερα, η συγγραφέας που θυμάται έντονα την αγωνία του πατέρα της να μην περάσει η θηριωδία του Ολοκαυτώματος στη λήθη.
«Εγώ δεν φοβάμαι να πεθάνω. Φοβάμαι που ενώ ζω, υπάρχουν άνθρωποι που αμφισβητούν το Ολοκαύτωμα. Φαντάσου να πεθάνω…», έλεγε στην κόρη του κι αυτή τού υποσχέθηκε, να μην αφήσει τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος να βιώσουν έναν δεύτερο θάνατο.
Η ιστορία που θα δούμε να εκτυλίσσεται μέσα από την πλατφόρμα ERTFLIX ή στη συνέχεια στη μικρή οθόνη μέσα από τη συχνότητα της ΕΡΤ, γυρίζει τον χρόνο στο 1917 και τη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, που αναγκάζει την οικογένεια του Εβραίου επιχειρηματία Μωής Κοέν (Νίκος Ψαρράς) να αναζητήσει καταφύγιο σε έναν τσιγγάνικο καταυλισμό. Εκεί, η σύζυγός του, Μπενούτα (Ελισάβετ Μουτάφη), φέρνει στον κόσμο τον Ιωσήφ (Χρήστος Λούλης και Δημήτρης Αριανούτσος σε νεαρή ηλικία), ένα παιδί γεννημένο κυριολεκτικά μέσα στη φωτιά.
Η ιστορία της φωτιάς, που άλλοτε δημιουργεί και άλλοτε καταστρέφει, δείχνει να ακολουθεί τον Ιωσήφ σε όλη του τη ζωή. Η οικογένειά του ζει τον εμπρησμό του Κάμπελ, τη χρεοκοπία του πατέρα και τη φυγή της μεγάλης του αδελφής, Ζακλίν (Νεφέλη Κουρή) από το σπίτι, προκειμένου να ζήσει τον απαγορευμένο έρωτά της με τον χριστιανό Κωνσταντίνο (Σπύρος Σταμούλης).
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος «καίει» όσα ο Ιωσήφ γνώριζε μέχρι τότε, με τραγική κατάληξη τη μεταφορά της οικογένειας στο κολαστήριο του Άουσβιτς. Κι όμως, μέσα απ' όλα αυτά, υπάρχει ένα υλικό που αντέχει ακόμα. Που καμιά φωτιά δεν καταφέρνει να το λιώσει, αλλά αντίθετα το κάνει ακόμα πιο δυνατό.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η συγγραφέας του βιβλίου εξήγησε πως ενέπλεξε τους τσιγγάνους με μια μυθιστορηματική πλοκή στην ιστορία καθώς κατάλαβε ύστερα από μια προσωπική εμπειρία που είχε, πως «όταν γνωρίζεις μια άγνωστη μειονότητα, κάτι άγνωστο για σένα, δεν το φοβάσαι. Το αντιμετωπίζεις αλλιώς». Είχε πέσει στα χέρια της ένα λεύκωμα μεταπτυχιακών φοιτητριών, με τον τίτλο «Οι Τσιγγάνες» που την έκαναν να πλησιάσει μια οικογένεια τσιγγάνων στη Νέα Σμύρνη και να τους γνωρίσει. Αυτοί της άνοιξαν το σπίτι τους και την έκαναν να καταρρίψει κάθε προκατάληψη που μπορεί να έχει κάποιος για τη συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. «Ήταν τότε που ήξερα τι ήθελα να γράψω», εξήγησε, επισημαίνοντας πως μέσα από το βιβλίο της ήθελε να γνωρίσουν οι αναγνώστες τους Εβραίους της Ελλάδας, «Ελληνες μέχρι το κόκαλο», όπως χαρακτηριστικά τόνισε, αλλά και να εκπληρώσει την υπόσχεση στον πατέρα της και σε όλα τα θύματα του Ολοκαυτώματος ότι «η μνήμη τους δεν θα ξεχαστεί».
Η ΕΡΤ αγκάλιασε «Το Βραχιόλι της Φωτιάς»
Με προσωπικές αναφορές για τη σχέση του με τη Θεσσαλονίκη, ο πρόεδρος της ΕΡΤ ΑΕ Κωνσταντίνος Ζούλας άνοιξε τη χθεσινοβραδινή ξεχωριστή εκδήλωση, εξηγώντας πως η δημόσια τηλεόραση αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή το «Βραχιόλι της Φωτιάς», «μια μυθοπλαστική ιστορία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα».
«Είναι η πρώτη φορά που σε μια σειρά τηλεοπτική θα αποτυπωθούν όλα τα δεινά που πέρασαν οι εβραϊκές οικογένειες της Θεσσαλονίκης αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας και θα αποτυπωθούν με έναν κινηματογραφικό τρόπο», τόνισε ο κ. Ζούλας, επισημαίνοντας πως η νέα σειρά της ΕΡΤ θα φέρει την ιστορία αυτής της πόλης στις οθόνες.
Εξηγώντας γιατί είναι σημαντική η προβολή αυτής της σειράς, η πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλίας Ελλάδας - Ισραήλ Γιάννα Παναγοπούλου αναφέρθηκε στο χρέος της μνήμης και της ενίσχυσης της ιστορικής συνείδησης των νεότερων γενιών. «Ο παραλογισμός δεν μπορεί να απαγορευτεί, μπορεί όμως να νικηθεί», σημείωσε η κ. Παναγοπούλου, υπογραμμίζοντας -μεταξύ άλλων- τη σημασία της εκπαίδευσης για τη διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος. «Πρέπει να περάσει στην παιδεία και την κουλτούρα του σημερινού Έλληνα τόσο η γνώση κυρίως για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων συμπατριωτών μας όσο και για την από αιώνες παρουσία τους στον ελλαδικό χώρο», επισήμανε.
Ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος και πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ συνεχάρη τη συγγραφέα του βιβλίου Βεατρίκη Σαΐας - Μαγρίζου αλλά και την ΕΡΤ για την πραγματικά εξαιρετική προσπάθεια του σκηνοθέτη και των υπόλοιπων συντελεστών της σειράς και σημείωσε πως οφείλουμε στη μνήμη όλων των θυμάτων του Ολοκαυτώματος να τους μνημονεύουμε είτε με εκδηλώσεις όπως η σημερινή και με τη σειρά είτε μέσω της εκπαίδευσης.
Με αφορμή δε τα πρόσφατα γεγονότα της βεβήλωσης του μνημείου για το παλαιό εβραϊκό νεκροταφείο στον χώρο της πανεπιστημιούπολης του ΑΠΘ αλλά και της τοιχογραφίας για το Ολοκαύτωμα στην ανατολική περίφραξη του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης, επισήμανε πως ο αντισημιτισμός δεν τελειώνει. Εμείς είμαστε εκεί, η κυβέρνηση είναι εκεί, αντιδρά, κι εξέφρασε την ελπίδα πως κάποτε όλοι θα καταλάβουν ότι ο αντισημιτισμός δεν είναι ένα πράγμα που στρέφεται εναντίον των Εβραίων, είναι εναντίον της Δημοκρατίας.
Τη συγκίνησή της για τη μεταφορά της ιστορίας του βιβλίου της Βεατρίκης Σαΐας - Μαγρίζου στη μικρή οθόνη μοιράστηκε με το πολυπληθές κοινό της εκδήλωσης η Κέλλυ Αλχανάτη-Παπούλη, επικεφαλής μυθοπλασίας και ψυχαγωγίας της ΕΡΤ, που θυμήθηκε πως χρειάστηκε μόλις μια μέρα για να διαβάσει το βιβλίο, όταν πριν από 17 χρόνια (σ.σ. το βιβλίο εκδόθηκε το 2006) έπεσε στα χέρια της. Από τότε, όπως είπε, πίστευε πως «θα μιλούσε έντονα στις καρδιές και στο μυαλό των τηλεθεατών, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικότητας».
Στη νέα σειρά της ΕΡΤ πρωταγωνιστεί ένα εξαιρετικό cast ηθοποιών, μεταξύ των οποίων η Ελισάβετ Μουτάφη, ο Νίκος Ψαρράς, ο Χρήστος Λούλης, ο Σπύρος Σταμούλης, ο Μιχάλης Ταμπακάκης, η Νεφέλη Κουρή, ο Δημήτρης Αριανούτσος, με τους δύο πρώτους να δίνουν το παρών στη χθεσινοβραδινή εκδήλωση. Την πρωτότυπη μουσική τίτλων τέλους υπογράφει ο Μίνως Μάτσας.
Μετά το πέρας της προβολής, η Ελισάβετ Μουτάφη δεν έκρυψε τη συγκίνησή της για τη συμμετοχή στο «Βραχιόλι της Φωτιάς». «Πρώτη φορά συγκινούμαι με κάτι τόσο πολύ… Δεν κουβαλάμε μόνο την ιστορία της οικογένειας, κουβαλάμε την Ιστορία», ανέφερε, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος, ο συμπρωταγωνιστής της Νίκος Ψαρράς δήλωνε πολύ υπερήφανος γι' αυτή τη σειρά. «Την πιστεύω, την αγαπώ, νιώθω πολύ συγκινημένος», τόνισε.
Στην εκδήλωση, που διήρκεσε περίπου ένα δίωρο, στην κατάμεστη αίθουσα Αιμίλιος Ριάδης της ΔΕΘ παραβρέθηκαν -μεταξύ άλλων- ο υπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας - Θράκης) Σταύρος Καλαφάτης, βουλευτές, εκπρόσωποι του προξενικού σώματος, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ο γενικός διευθυντής της ΕΡΤ3 Φίλιος Στάγκος κ.ά.