Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και τις ευαίσθητες ισορροπίες και στα ελληνοτουρκικά αποτελεί πολύ σημαντικό στοιχείο στην απόφαση του υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν να επισκεφθεί την Αθήνα, την Αγκυρα και την Ιερουσαλήμ σε μια περιοδεία που θα γίνει στα τέλη Φεβρουαρίου. Σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό και τις συζητήσεις που διεξάγονται μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον, η επικρατέστερη ημερομηνία επίσκεψης του κ. Μπλίνκεν στην Αθήνα είναι η 21η Φεβρουαρίου, με την περιοδεία να διεξάγεται κατά πάσα πιθανότητα είτε το διήμερο 21-22/2 είτε 20-21/2.
Ο συνδυασμός Αθήνας και Αγκυρας έχει ως προφανή στόχο την παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή ενώ και στις δύο χώρες θα βρίσκεται σε εξέλιξη μια πολύ σκληρή προεκλογική περίοδος με τα εθνικά θέματα πολύ ψηλά στην ατζέντα.
Ηδη στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ υφίσταται μεγάλη ανησυχία από τον τρόπο με τον οποίο ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πρακτικά μπλοκάρει την τελευταία απόφαση για διεύρυνση του ΝΑΤΟ με τη συμμετοχή της Σουηδίας και της Φινλανδίας.
Η στάση σε Αθήνα και Αγκυρα αποτελεί και μια παραδοσιακή στάση ίσων αποστάσεων προκειμένου να μην υπάρξουν αντιδράσεις σε κάποια από τις δύο πλευρές.
Με δεδομένη την παρουσία του κ. Μπλίνκεν στο Ισραήλ, δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθεί και η υπουργική σύνοδος «3+1» (Ελλάδα, Κυπριακή Δημοκρατία, Ισραήλ και ΗΠΑ), ενός σχήματος το οποίο θεωρείται πολύ σημαντικό για την Αθήνα. Μάλιστα τότε –πέρα από το Ισραήλ– θα υπάρχει νέα κυβέρνηση και στην Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς θα έχουν ολοκληρωθεί οι προεδρικές εκλογές. Δεν είναι προς το παρόν σαφές αν η περιοδεία του κ. Μπλίνκεν μπορεί να περιλαμβάνει και κάποια ακόμη χώρα.
Με ενδιαφέρον αναμένεται πως θα έχει προχωρήσει έως τότε και το ζήτημα των F-35. Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση τον μέχρι τώρα σχεδιασμό αναμένεται η αμερικανική πλευρά να απαντήσει στο αίτημα που πραγματοποίησε η Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.) μέσω επιστολής (LoR for LoA) ενδεχομένως και πριν από τον Μάρτιο. Δεδομένου ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν προωθεί ταυτοχρόνως την υπόθεση των ελληνικών F-35 με το πακέτο αναβάθμισης και αγοράς F-16 από την τουρκική αεροπορία, είναι σαφές πως η επίσκεψη Μπλίνκεν στην περιοχή περιλαμβάνει και το συγκεκριμένο ζήτημα.
Δεν είναι ακόμη βέβαιο αν με αφορμή την επίσκεψη του κ. Μπλίνκεν στην Αθήνα θα πραγματοποιηθεί ο τέταρτος γύρος του στρατηγικού διαλόγου Ελλάδας – ΗΠΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τελευταίος γύρος πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2021, όταν συναντήθηκαν ο κ. Μπλίνκεν με τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια, και έκτοτε δεν έχει καταστεί δυνατός νέος προγραμματισμός, κυρίως λόγω της δυσκολίας εξεύρεσης κατάλληλων ημερομηνιών. Τους προηγούμενους μήνες, πάντως, οι Αμερικανοί εμφανίζονταν σκεπτικοί σχετικά με το ενδεχόμενο πραγματοποίησης του τέταρτου γύρου του στρατηγικού διαλόγου.
Αντιδράσεις στο Κογκρέσο για το ενδεχόμενο πώλησης F-16 στην Τουρκία
Την άμεση αντίδραση κορυφαίων Αμερικανών νομοθετών προκαλούν οι πληροφορίες που θέλουν την κυβέρνηση Μπάιντεν να ετοιμάζεται να ζητήσει επίσημα από τον Κογκρέσο την έγκριση της πώλησης μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία. Την ίδια στιγμή, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει ήδη ενημερώσει τις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου για την πρόθεση της πώλησης F-35 στην Ελλάδα. Υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία είχε υποβάλει το δικό της αίτημα τον Οκτώβριο του 2021, ζητώντας να αγοράσει 40 νέα F-16 και να εκσυγχρονίσει 80 μαχητικά που ήδη διαθέτει στον στόλο της.
Οι τεχνικές συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών ολοκληρώθηκαν πρόσφατα, και πλέον εκτιμάται ότι το επίσημο αίτημα για την έγκριση της αμυντικής σύμβασης θα σταλεί το επόμενο διάστημα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην επιτροπή Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλουτ Τσαβούσογλου, θα επισκεφτεί την Ουάσιγκτον στις 18 Ιανουαρίου για να πραγματοποιήσει διμερή συνάντηση με τον Άντονι Μπλίνκεν, όπου αναμένεται ότι θα συζητηθεί μεταξύ άλλων και το θέμα των F-16.
Από την πλευρά του, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρνείται να τοποθετηθεί για τις τελευταίες εξελίξεις, καθώς παραμένει προσηλωμένο στη πάγια πρακτική που το θέλει να μην επιβεβαιώνει ούτε να σχολιάζει προτεινόμενες αμυντικές συμβάσεις πριν από την ολοκλήρωση της επίσημης ενημέρωσης του Κογκρέσου. Ωστόσο στο ερώτημα της ιστοσελίδας Hellas Journal για το εάν η Τουρκία συνεχίζει να βρίσκεται υπό το καθεστώς των κυρώσεων CAATSA (Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων), εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου απάντησε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες εξετάζουν και εκδικάζουν τα αιτήματα κατά περίπτωση, σύμφωνα με τον Νόμο περί Ελέγχου Εξαγωγών Όπλων, τη Σύμβαση των ΗΠΑ για την Πολιτική Μεταφοράς Όπλων και τους σχετικούς νόμους, κανονισμούς και οδηγίες».
Άμεση Αντίδραση Γερουσιαστή Μενέντεζ
Το κλίμα που επικρατεί στους διαδρόμους του Κογκρέσου αλλά και η στάση που θα τηρήσουν οι γερουσιαστές αναμένεται ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο στην έκβαση του αιτήματος της Τουρκίας, καθώς η επιτροπή Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας είναι το αρμόδιο όργανο για την έγκριση των αμυντικών συμβάσεων. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή τη διαδικασία ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ διαθέτει το δικαίωμα βέτο που του δίνεται λόγω της θέσης που κατέχει ως πρόεδρος της επιτροπής.
Οι τελευταίες εξελίξεις οδήγησαν στην άμεση αντίδραση του Αμερικανού γερουσιαστή, ο οποίος δεσμεύτηκε για μια ακόμα φορά ότι θα συνεχίσει να εμποδίζει τη μεταφορά των πολεμικών αεροσκαφών έως ότου η Τουρκία αρχίσει να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και σταματήσει να απειλεί τους περιφερειακούς συμμάχους των ΗΠΑ. Ο πρόεδρος της επιτροπής Διεθνών Σχέσεων έβαλε στο στόχαστρο τον πρόεδρο Ερντογάν, λέγοντας ότι υπονομεύει το Διεθνές Δίκαιο, αγνοεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους δημοκρατικούς κανόνες και επιδεικνύει αποσταθεροποιητική συμπεριφορά τόσο εντός της Τουρκίας όσο και εναντίον συμμάχων του ΝΑΤΟ.
Αναφερόμενος στις προϋποθέσεις που βάζει για την άρση των αντιρρήσεων του στην πρόταση της κυβέρνησης Μπάιντεν, ο γερουσιαστής Μενέντεζ είπε ότι «μέχρι ο Ερντογάν να σταματήσει τις απειλές του, να βελτιώσει το ιστορικό του για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό – συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης των δημοσιογράφων και των πολιτικών αντιπάλων – και να αρχίσει να ενεργεί όπως θα έπρεπε ένας έμπιστος σύμμαχος, δεν θα εγκρίνω αυτή την πώληση».
Πολιτικοί αναλυτές που μίλησαν στο πρακτορείο Reuters εκτιμούν ότι είναι απίθανο το Κογκρέσο να δώσει το πράσινο φως για την πώληση των F-16 πριν η Τουρκία επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Στην ίδια γραμμή κινείται και το Politico, το οποίο επισημαίνει ότι η προοπτική της πώλησης μαχητικών στην Τουρκία έχει εκνευρίσει ορισμένους κορυφαίους νομοθέτες στο ίδιο το κόμμα του Μπάιντεν, οι οποίοι λένε ότι ανησυχούν για την χρονοτριβή που προκαλεί η Άγκυρα στην επέκταση του ΝΑΤΟ, τις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, και την στροφή της Τουρκίας προς τον αυταρχισμό.
Κρις Πάπας: Παράβαση των Κυρώσεων CAATSA
Tην αντίθεσή του στην πώληση νέων αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία εξέφρασε και ο νέος συμπρόεδρος της ομάδας στο Κογκρέσο για τα ελληνικά θέματα, Κρις Πάπας. Ο Δημοκρατικός βουλευτής υπενθυμίζει ότι από τη στιγμή που εξέφρασε τις επιφυλάξεις του πριν από ένα χρόνο, η Τουρκία όχι μόνο δεν έχει αλλάξει συμπεριφορά, αλλά αντιθέτως έχει κλιμακώσει την ρητορική και τις ενέργειες της.
Όπως τόνισε χαρακτηριστικά, «πριν από περισσότερο από ένα χρόνο, εξέφρασα τις ανησυχίες μου στην κυβέρνηση Μπάιντεν για την πιθανή πώληση νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16 και άλλων όπλων στην κυβέρνηση Ερντογάν. Από τότε, η συμπεριφορά και η ρητορική της Τουρκίας έχουν αυξήσει τις ανησυχίες για τυχόν πιθανές πωλήσεις στην Τουρκία. Όχι μόνο η Τουρκία συνεχίζει να παραβιάζει τον Νόμο για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων (CAATSA), αλλά έχει απειλήσει και με περαιτέρω παραβιάσεις. Η Τουρκία ανέστειλε επίσης αδικαιολόγητα την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, πραγματοποίησε ρεκόρ μη εξουσιοδοτημένων εισβολών με στρατιωτικά αεροσκάφη πάνω από το ελληνικό έδαφος και τον εθνικό εναέριο χώρο και απειλεί συνεχώς την Ελλάδα με πόλεμο».
Ο κ. Πάπας υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη πώληση συνιστά παραβίαση των κυρώσεων του Νόμου CAATSA, λέγοντας ότι «μέχρι να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες που εξέφρασα και οι ανησυχίες που προέκυψαν από τις επακόλουθες τουρκικές ενέργειες, θα συνεχίσω να εργάζομαι για να αποτρέψω τα F-16 ή οποιοδήποτε άλλο αμερικανικό όπλο να πέσουν στα χέρια του Ερντογάν. Αυτή η πώληση δεν πρέπει να προχωρήσει και θα αντιταχθώ σε οποιοδήποτε σχέδιο που θα υποβληθεί ενώπιον του Κογκρέσου».