Σαν σήμερα, στην Κωνσταντινούπολη ξεσπά το πογκρόμ των Τούρκων κατά των Ελλήνων. Τη νύχτα της 6ης προς 7ης Σεπτέμβρη 1955 τέθηκε σε εφαρμογή ένα καλομελετημένο σχέδιο, της κυβέρνηση του τότε πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές – υπό την υψηλή εποπτεία της Βρετανίας - εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης. Αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000. Αφορμή υπήρξε η προβοκατόρικη ενέργεια της τοποθέτησης βόμβας στο σπίτι όπου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο Κεμάλ Ατατούρκ.
Η αφορµή των γεγονότων της 6ης και 7ης Σεπτεµβρίου 1955 οδηγεί στην Κύπρο. Στην Κύπρο, που από τον Απρίλιο του 1955, η ΕΟΚΑ, έχει κηρύξει ένοπλο επαναστατικό αγώνα εναντίον της Βρετανίας µετά το ναυάγιο όλων των προσπαθειών να πειστεί η Αγγλία να αναγνωρίσει το δικαίωµα της αυτοδιάθεσης του Κυπριακού λαού.
Η Μ. Βρετανία, µε τη σειρά της, για να εξυπηρετήσει την απόφασή της να παραµείνει στην Κύπρο µε κάθε τρόπο, καθοδηγεί αριστοτεχνικά την Τουρκία, σαν αντίβαρο, βάζοντάς την να διατυπώνει ανύπαρκτες απαιτήσεις της πάνω στο νησί.
Η βρετανική διπλωματία με αριστοτεχνικό τρόπο εξάπτει τον τουρκικό φανατισμό, διεγείρει τον μόνιμα υποβόσκοντα σοβινισμό,και οδηγεί κυβέρνηση και αντιπολίτευση σε μια ανθελληνική υστερία.
Από την άλλη, η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία δεν ήταν ανθηρή, ενώ ο εθνικιστικός πυρετός ανέβαινε, καθώς οι Ελληνοκύπριοι διεκδικούσαν την ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ήταν μια καλή αφορμή για τους Τούρκους ηγέτες να αποσπάσουν την κοινή γνώμη από τα προβλήματά της, στρέφοντάς την κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε. Στις 28 Αυγούστου 1955 ο Μεντερές ισχυρίστηκε δημόσια ότι οι Ελληνοκύπριοι σχεδίαζαν σφαγές κατά των Τουρκοκυπρίων.
Η εφαρμογή του πογκρόμ είχε συνδυαστεί με την προβοκατόρικη ενέργεια της τοποθέτησης βόμβας στο σπίτι όπου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο Κεμάλ Ατατούρκ. Το γεγονός διατυμπανίστηκε από όλες τις τουρκικές εφημερίδες της Κωνσταντινούπολης με έκτακτες εκδόσεις. χαρακτηριστικό είναι ότι η «Ισταμπούλ Εξπρές», από την ανυπομονησία της έθεσε σε κυκλοφορία το παράρτημά της μισή ώρα νωρίτερα από την έκρηξη της βόμβας στη Θεσσαλονίκη!
Ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, που αργότερα περιεβλήθη το φωτοστέφανο του ήρωα. Τιμήθηκε στην Τουρκία και διορίστηκε κυβερνήτης σε επαρχία. Χρόνια αργότερα σε μία συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία» αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση με το συμβάν και θεώρησε τον εαυτό του θύμα των ελληνικών αρχών.
Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών. Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της «Ισταμπούλ Εξπρές» και δημοσίευση μιας σειράς από παραποιημένες φωτογραφίες του συμβάντος, προκάλεσαν «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας.
Οργανωμένες ομάδες τραμπούκων με λοστούς, ρόπαλα, με στρατιωτική πειθαρχία, κάτω από την παρότρυνση της αστυνομίας και με σύνθημα: «σπάστε, καταστρέψτε, αλλά μη σκοτώνετε», ισοπέδωσαν και λεηλάτησαν κάθε τι το ελληνικό στην Κωνσταντινούπολη .
Αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος 10 Ελλήνων, ο τραυματισμός εκατοντάδων, η λεηλάτηση 4.384 ελληνικών καταστημάτων, η καταστροφή 3.000 ελληνικών κατοικιών, ο βιασμός 200 Ελληνίδων, η πυρπόληση εκκλησιών, η σύληση τάφων, μέχρι και η εκταφή πτωμάτων στα ελληνικά νεκροταφεία...
Κατά το πολύωρο πογκρόμ, λεηλατούνται και παραδίδονται στις φλόγες 73 ελληνικές εκκλησίες. Καταστρέφονται εικόνες, αγιογραφίες και σκεύη ανεκτίμητης ιστορικής αξίας.
Καταστρέφονται ολοσχερώς και τα 26 Ελληνικά σχολεία και οι πίνακες γραμμένοι με το τελευταίο μάθημα της μέρας, σκορπάνε στους δρόμους. Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, η Μεγάλη του Γένους Σχολή και το Ζάππειο Λύκειο δέχονται την επίθεση του όχλου με απίστευτη μανία.
4.359 Ελληνικά καταστήματα ή επιχειρήσεις και 3.500 χριστιανικά σπίτια καταστρέφονται, λεηλατούνται, πυρπολούνται ή παραδίδονται στο μένος του όχλου.
Ρημάζονται κυριολεκτικά και καταστρέφονται τα πιεστήρια και τα γραφεία και των τριών ομογενειακών εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης.
21 Ελληνικά εργοστάσια καταστρέφονται ολοκληρωτικά και σε όσα βρίσκονται κοντά στα παράλια του Βοσπόρου, οι μηχανές και τα εργαλεία τους πετιούνται στη θάλασσα.
110 Ελληνικά εστιατόρια και ξενοδοχεία καταστρέφονται, λεηλατούνται και παραδίδονται στις φλόγες.
Οι Πατριαρχικοί Τάφοι και τα σκηνώματα των μεγάλων ευεργετών τα οποία από το 1850 τοποθετούνται στον αυλόγυρο της Ιεράς Μονής της Ζωοδόχου Πηγής, δέχονται την επίθεση του όχλου που με κανιβαλική μανία σπάει τους τάφους, ξεθάβει οστά νεκρών και τα σκορπάει στους δρόμους.
Στο μεγάλο Ελληνικό νεκροταφείο του Σισλί ομάδα διαδηλωτών επί ώρες καταστρέφει τάφους, σταυρούς, σκάβει τους πιο πρόσφατους μαχαιρώνοντας και τεμαχίζοντας πτώματα.
Οι υλικές ζημιές, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τουρκικών αρχών, έφτασαν το ένα δισεκατομμύριο δολάρια της εποχής.
Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς, όταν δεν διευκόλυναν τους πλιατσικολόγους στο έργο. Ο μηχανισμός του Δημοκρατικού Κόμματος, που ήλεγχε τα συνδικάτα, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στα έκτροπα.
Μεγάλος αριθμός διαδηλωτών μεταφέρθηκε από τη Δυτική Μικρά Ασία δωρεάν, αντί αμοιβής 6 δολαρίων, που ουδέποτε τους δόθηκε. 4.000 ταξί τους μετέφεραν στον χώρο των ταραχών, ενώ φορτηγά του Δήμου της Κωνσταντινούπολης είχαν αναπτυχθεί σε επίκαιρα σημεία της Πόλης, φορτωμένα με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης, απαραίτητα σύνεργα για τον όχλο των επιδρομέων, που επέπεσε επί των ελληνικών καταστημάτων με τα συνθήματα «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης». Την οργή του όχλου δεν γλύτωσαν και κάποια καταστήματα αρμενικής και εβραϊκής ιδιοκτησίας.
Παρόμοιες αγριότητες συνέβησαν εις βάρος τους ελληνικού στοιχείου και στη Σμύρνη. Το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου τούρκοι εθνικιστές έκαψαν το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης. Στη συνέχεια, κατέστρεψαν το νεόκτιστο εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, ενώ λεηλάτησαν σπίτια ελλήνων στρατιωτικών, που υπηρετούσαν στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ.
Ο πρωθυπουργός Μεντερές σε δηλώσεις του ισχυρίστηκε ότι το πογκρόμ κατά των Ελλήνων ήταν έργο των κομμουνιστών. Ένας ισχυρισμός που κατέπεσε αυτοστιγμεί και από τις αναφορές των ξένων πρεσβειών στην Άγκυρα προς τις κυβερνήσεις τους, που επισήμαιναν τις μεγάλες ευθύνες των τουρκικών αρχών.
Η κυβέρνηση Παπάγου προσπάθησε να διεθνοποιήσει το θέμα, αλλά χωρίς σημαντικά αποτελέσματα. Αμερικανοί και Βρετανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να ασκήσουν πιέσεις στην Τουρκία, πολύτιμο σύμμαχό τους κατά τη διάρκεια του «Ψυχρού Πολέμου». Οι νατοϊκοί σύμμαχοί μας είπαν ξεκάθαρα να ξεχάσουμε το συμβάν.