Επίσκεψη προκλητική και προσβλητική για το Οικουμενικό Πατριαρχείο πραγματοποίησε το 2018 στο Φανάρι ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος ο οποίος, μιμούμενος τον Ερντογάν που είχε δοκιμαστή νερού(!), δεν ήπιε από το ποτήρι που του πρόσφεραν ενώ αρνήθηκε να παρακαθίσει σε γεύμα όπως συνηθίζεται.
Ενώ, επεδίωξε να εμφανιστεί και ως ο πρώτος της Ορθοδοξίας. Τα άγνωστα περιστατικά της επίσκεψης του 2018 έφερε στο φως της δημοσιότητας το αμερικανικό Atlantic σε άρθρο του με τίτλο Clash of the Patriarchs. Το Atlantic αναφέρεται σε πολυσέλιδο άρθρο του στον πόλεμο που διεξάγεται στην Ουκρανία μετά από την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων, και το πώς επηρεάζει τις σχέσεις μεταξύ Φαναριού και Μόσχας, και γενικώς την Ορθοδοξία.
Όπως αναφέρει ο Πατριάρχης Κύριλλος με πολυμελή συνοδεία -κληρικοί, διπλωμάτες και σωματοφύλακες- ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη για να συναντήσει τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο στο Φανάρι προκειμένου να συζητήσει για το θέμα της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας, την οποία εμφάνισε ως υπαρξιακή απειλή.
“Εάν η Εκκλησία στην Ουκρανία κατόρθωνε να αποσχιστεί από τη Ρωσική Εκκλησία, θα αποδυνάμωνε σοβαρά τις προσπάθειες να διατηρηθεί αυτό που ο Πούτιν έχει αποκαλέσει έναν “ρωσικό κόσμο” επιρροής στην παλιά σοβιετική σφαίρα. Και η απόφαση βρισκόταν στα χέρια του Βαρθολομαίου, τον μόνο με την κανονική εξουσία να εκδώσει τόμο αυτοκεφαλίας και ως εκ τούτου να ευλογήσει την διακήρυξη θρησκευτικής ανεξαρτησίας της Ουκρανίας”, αναφέρει το Atlantic.
Στη συνάντηση αυτή, το 2018, ο Κύριλλος άπλωσε το χέρι του να πάρει ένα ποτήρι νερό, αλλά πριν προλάβει, ένας από τους σωματοφύλακές του έσπευσε να τον σταματήσει, του πήρε το ποτήρι από το χέρι, το άφησε στην άκρη και έφερε ένα πλαστικό μπουκάλι από την τσάντα του. “Λες και θα προσπαθούσαμε να δηλητηριάσουμε τον Πατριάρχη Μόσχας”, όπως δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος. Στη συνάντηση αυτή ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατηγόρησε τον Πατριάρχη Μόσχας ότι προσπαθεί να τον εκτοπίσει και να γίνει αυτός ο νέος “διαιτητής” στην Ορθόδοξη πίστη.
Ο Κύριλλος ανταπάντησε ότι δεν θα πρέπει να επιτραπεί στην Ουκρανία να διαχωρίσει την Εκκλησία της από τη Μόσχα. “Δεν εγκαταλείψαμε ποτέ την αίσθηση ότι είμαστε μια χώρα και ένας λαός. Είναι αδύνατο για εμάς να χωρίσουμε το Κίεβο από τη χώρα μας, διότι εκεί είναι που ξεκίνησε η ιστορία μας”. Ο Πατριάρχης Κύριλλος συνέχισε σε αυτόν τον τόνο και ο Βαρολομαίος, σοκαρισμένος από την βία που περιείχε στον λόγο του ο Κύριλλος, κάλεσε τους Ρώσους “να μην εκτοξεύουν τέτοιες απειλές ούτε για σχίσμα ούτε για αιματοχυσία στην Ουκρανία”.
Όταν ολοκληρώθηκε η συνάντηση, ο Κύριλλος και η συνοδεία του ήταν τόσο θυμωμένοι που δεν πήραν καν γεύμα, παρά κατευθύνθηκαν άμεσα στο ιδιωτικό τους αεροπλάνο, όπως τόνισε ένας σύμβουλος του Βαρθολομαίου στο Atlantic.
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναγνώρισε την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, και ο Κύριλλος έδωσε εντολή να κοπούν οι σχέσεις με το Φανάρι. Μόλις ανακοίνωσε την απόφασή του ο κ. Βαρθολομαίος, ο Πούτιν συγκάλεσε συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του για να το συζητήσει.
Μετέπειτα, ο Πούτιν ανέφερε το σχίσμα στην Εκκλησία για να δικαιολογήσει την εισβολή του 2022 και τόσο ο ίδιος όσο και ο Κύριλλος, συνέχισαν να μιλούν για την απόφαση αυτή του Βαρθολομαίου, ως επίθεση στην εθνική ταυτότητα της Ρωσίας.
Όπως επισημαίνει το Politico, η κόντρα μεταξύ Βαρθολομαίου και Κύριλλου είναι μεγαλύτερη από την Ουκρανία. Είναι μια μάχη για την ψυχή της Ορθοδοξίας, μιας πίστης με 300 εκατ. πιστούς ανά τον κόσμο.
“Από τη μια πλευρά βρίσκεται ο Βαρθολομαίος, που τις τρεις τελευταίες δεκαετίες έχει προσπαθήσει να καταστήσει την Ορθοδοξία πιο συμβατή με τον σύγχρονο φιλελεύθερο κόσμο. Προτρέπει ανοιχτά τους πιστούς να αποδεχθούν την εξέλιξη και άλλες επιστημονικές αρχές”, διαπιστώνει το Atlantic.
Στη σύγκριση με τον Πάπα Φραγκίσκο, η εξουσία του Βαρθολομαίου είναι πιο περιορισμένη. Υπάρχουν οκτώ άλλοι Ορθόδοξοι Πατριάρχες, ο καθένας εκ των οποίων είναι επικεφαλής σε μια εθνική ή περιφερειακή εκκλησία, και ο ρόλος του Βαρθολομαίου είναι “πρώτος μεταξύ ίσων”.
“Ο Κύριλλος από την πλευρά του, ο οποίος ηγείται της μακράν μεγαλύτερης εθνικής Εκκλησίας, έχει δώσει στον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας την αμέριστη υποστήριξή του, ενώ κάποιοι από τους ιερείς του πήγαν ακόμη πιο μακριά, κηρύττοντας για τη δόξα που περιβάλλει τον θάνατο στη μάχη για τη Ρωσία.
Οι μανιχαϊστικές εξάρσεις του Κύριλλου -για το ότι η Αγία Ρωσία υπερασπίζεται τις “παραδοσιακές αξίες” ενάντια στα gay-pride της παρηκμασμένης Δύσης- είναι πολύ περισσότερο από μια δικαιολογία για την απολυταρχική διακυβέρνηση του Πούτιν.
Η αντί-σύγχρονη ιδεολογία του έχει γίνει όργανο ήπιας δύναμης που βρίσκει πρόθυμους υποστηρικτές μεταξύ των συντηρητικών σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο, όπως και στις ακροδεξιές προσωπικότητες ανά την Ευρώπη (όπως τον Όρμπαν στην Ουγγαρία). Έχει κερδίσει οπαδούς ακόμη και στις ΗΠΑ.
Ο Κύριλλος έχει επίσης ξεκινήσει μια επιθετική προσπάθεια προκειμένου να καταλάβει ορθόδοξες ενορίες που συμμάχησαν με τον Βαρθολομαίο, όπως λέγεται, με τη βοήθεια της FSB, τον ρωσικό μηχανισμό πληροφοριών, και της οργάνωσης Βάγκνερ, του βραχίονα μισθοφόρων της Ρωσίας.
Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει χρησιμοποιήσει δωροδοκίες και εκβιασμούς, όπως και απειλές για να υπονομεύσει τις εκκλησίες που δεν υιοθετούν τις τακτικές της και απαιτεί από τους νεοπροσηλυτισμένους (και καλοπληρωμένους) κληρικούς να υπογράψουν έγγραφα που αποποιούνται κάθε σχέση με την Εκκλησία του Βαρθολομαίου. Ο στόχος αυτής της εκστρατείας είναι πολύ παλιός.
Πριν από πέντε αιώνες, αφότου η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Οθωμανών, ένας Ρώσος μοναχός έγραψε ότι η Μόσχα ήταν πλέον η μεγάλη Χριστιανική πρωτεύουσα στον κόσμο: “Οι δύο Ρώμες έχουν πέσει, αλλά η τρίτη στέκεται και δεν θα υπάρξει τέταρτη”. Ο Κύριλλος και ο Πούτιν φαίνονται αποφασισμένοι να κάνουν αυτή τη δήλωση για την “Τρίτη Ρώμη-Μόσχα”, να βγει αληθινή”, δηλώνει το Atlantic.
Ξεχωριστή αναφορά γίνεται στο άρθρο για το Άγιο Όρος. Για τη μονή του Αγίου Παντελεήμονος τονίζει ότι μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, ο ηγούμενος της Μονής έστειλε επιστολή γενεθλίων στον Πούτιν εκφράζοντας την πεποίθηση ότι “η Ρωσία υπό την καθοδήγησή σας θα ξεπεράσει όλες τις δυσκολίες και θα γίνει παγκόσμια δύναμη”.
Περιγράφοντας τη δική του εμπειρία από την επίσκεψή του στη μονή, τονίζει πως κάποια από τα κτήρια της Μονής ήταν ολοκαίνουρια. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, πλούσιοι Ρώσοι, συμπεριλαμβανομένης μιας ομάδας ολιγαρχών κοντά στον Πούτιν, άρχισαν να επενδύουν τεράστια χρηματικά ποσά στον Άγιο Παντελεήμονα.
“Είναι πλέον το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο συγκρότημα σε όλο το Άγιο Όρος. Τα οικονομικά των μοναστηριών είναι αδιαφανή και μόνο μια μικρή εποπτεία τέθηκε σε ισχύ και αυτή μετά από τη φυλάκιση ενός ηγουμένου για υπεξαίρεση και απάτη το 2011, για μια προσοδοφόρα συμφωνία ακίνητης περιουσίας (αθωώθηκε έξι χρόνια αργότερα)”, τονίζει το Atlantic.
Ο αρθρογράφος Robert Worth αναφέρθηκε και στη συνάντηση που είχε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο στην Κωνσταντινούπολη. “Ο Κύριλλος επιτρέπει στον εαυτό του να γίνει όργανο του Πούτιν”, δήλωσε στον Worth. Ερωτηθείς για το ότι έχει την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη, ο Βαρθολομαίος παραδέχθηκε ότι οι Τούρκοι είναι δύσκολοι οικοδεσπότες αλλά πρόσθεσε: “είναι καλύτερα για εμάς να είμαστε σε μια μη ορθόδοξη χώρα. Εάν ήμασταν στην Ελλάδα, θα ήμασταν μια ελληνική εκκλησία. Εάν ήμασταν στη Βουλγαρία, θα ήμασταν βουλγαρική εκκλησία. Όντας εδώ, μπορούμε να είμαστε μια υπερεθνική εκκλησία”.
Στο άρθρο περιγράφεται η προσπάθεια του Πούτιν και του Πατριάρχη Κύριλλου να αποκαταστήσουν το καθεστώς της Εκκλησίας στη Ρωσία μετά τη Σοβιετική Ένωση. “Για να ανακτήσουν τον “ρωσικό κόσμο” έπρεπε να διεξάγουν μια πιο ευρεία μάχη για επιρροή και πρεστίζ, μια μάχη που θα περιλάμβανε και την απαξίωση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου”.
Η ρωσική εκστρατεία ξεκίνησε από την Ελλάδα, όπου υπάρχει μια συμπάθεια και αρχαίοι θρησκευτικοί δεσμοί και κοινοί εχθροί μεταξύ των δύο χωρών. “Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, Ρώσοι ολιγάρχες ξεκίνησαν να χτίζουν εκκλησίες και να δίνουν μετρητά. Οι Επίσκοποι που δάνειζαν άγια λείψανα για περιοδείες στη Ρωσία, θα μπορούσαν να βγάλουν κέρδος για τους ίδιους ή τις ενορίες τους”.
Το άρθρο συνεχίζει αναφέροντας ότι τις ρωσικές επενδύσεις ακολούθησε μια συστηματική προσπάθεια δυσφήμησης του Πατριάρχη Βαρθολομαίου σε εκατοντάδες νέους ελληνόφωνους ιστότοπους, ιστολόγια και ομάδες στο Facebook. Το Φανάρι παράβλεπε αυτές τις επιθέσεις για χρόνια καθώς προετοίμαζε την Σύνοδο στην Κρήτη. Οι Ρώσοι ζητούσαν διάφορα παράλογα πράγματα, και ο Βαρθολομαίος τους διευκόλυνε σε όλα.
Μία μόλις εβδομάδα πριν αρχίσει η σύνοδος το 2016 οι Ρώσοι αποσύρθηκαν, μαζί τους και οι Βούλγαροι, οι Γεωργιανοί και το Πατριαρχείο Αντιοχείας, σε μια περαιτέρω προσπάθεια ταπείνωσης του Βαρθολομαίου.
“Ο Κύριλλος ωστόσο, φαίνεται ότι δεν τα είχε υπολογίσει σωστά. Το δημόσιο σνομπάρισμα αποκάλυψε και τις διαιρέσεις στην Εκκλησία και απομάκρυνε το κίνητρο του Βαρθολομαίου για συμβιβασμό. Ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, ο οποίος είναι τώρα ο ανώτερος Επίσκοπος του Φαναριού στις ΗΠΑ, μίλησε μαζί μου για το επεισόδια αυτό από το γραφείο του στο Μανχάτταν. Ίσως η πιο σημαντική συνέπεια της απόφασης του Κύριλλου, εξήγησε, ήταν ότι άνοιξε την πόρτα για να δοθεί στους Ουκρανούς αυτό που ήθελαν. Αυτό ήταν το πράσινο φως, είπε”, τονίζει ο Worth στο άρθρο του.
Στα τέλη του 2021, κουρασμένος από τη σύγκρουση και ανησυχώντας ότι βλάπτει όλη την Ορθοδοξία, ο Βαρθολομαίος προσέγγισε τους Ρώσους, χωρίς αποτέλεσμα. “Το Πατριαρχείο Μόσχας μας έστειλε ένα μήνυμα δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει περίπτωση να εμπλακούμε σε κανέναν διάλογο”, δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος.
Και συνέχισε: “Οι Ρώσοι δήλωσαν ότι η πληγή είναι τόσο βαθιά που θα χρειαστούμε δύο γενιές για την ξεπεράσουμε”. Το μήνυμα ίσως να μην ήταν εντελώς ειλικρινές. Η Ρωσία σχεδίαζε ήδη αυτό που πίστευε ότι θα ήταν μια πολύ πιο γρήγορη επίλυση των προβλημάτων της στην Ουκρανία, μία λύση που δεν περιλάμβανε διάλογο.
Είναι δελεαστικό να συμπεράνουμε ότι οι προσπάθειες της Ρωσίας να κατακτήσει την παγκόσμια ορθοδοξία, θα αποδειχθούν χαμένο στοίχημα. Οι θρησκευτικοί ηγέτες έχουν αποκηρύξει τη στάση του Κύριλλου για τον πόλεμο. “Μπορεί να ισχύει”, όπως μου είπε ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, “ότι το Πατριαρχείο Μόσχας δεν είναι Εκκλησία”, αλλά μάλλον ένα βολικό όχημα για μια εθνικιστική ιδεολογία. Ο ρωσικός λαός”, με διαβεβαίωσε, “είναι το βασικό θύμα αυτής της θρησκευτικής τυραννίας”, αναφέρει ο αρθρογράφος.