Γεννημένος υπό τον τελευταίο αυτοκράτορα της Κίνας, ο γλωσσολόγος Ζου Γιουγκουάνγκ πέθανε χθες Σάββατο στο Πεκίνο σε ηλικία 111 ετών: πατέρας της «πινγίν», της εκλατινισμένης γραφής της κινεζικής που έχει γίνει σήμερα παγκόσμια, ήταν ένας δηλωμένος και λογοκριμένος επικριτής του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Ο Ζου πέθανε χθες Σάββατο στην κατοικία του, μια ημέρα αφού γιόρτασε τα 111α γενέθλιά του, ανακοινώθηκε από τον κρατικό κινεζικό Τύπο. «Επέζησε πολλών εποχών και διαφώτισε τους απλούς ανθρώπους», σχολιάζει σήμερα η Λαϊκή Ημερησία.
Ο Ζου Γιουγκουάνγκ είναι γνωστός ως ο άνθρωπος που επινόησε την «πινγίν», ένα σύστημα μεταγραφής των κινεζικών χαρακτήρων στο λατινικό αλφάβητο το οποίο εισήχθη στη Λαϊκή Δημοκρατία τη δεκαετία του 1950 και επιβλήθηκε στον κόσμο.
Η ζωή αυτού του λόγιου παρακολούθησε όλες τις αναταράξεις της Κίνας κατά τον 20ο αιώνα.
Γεννημένος το 1906 σε μια αριστορκατική οικογένεια, ο Ζου γνώρισε τα τελευταία χρόνια της δυναστείας των Τσινγκ πριν από την ανατροπή της και τις επαναστατικές αναταράξεις. Φοιτητής στη Σαγκάη (ανατολική Κίνα), κατέληξε να εργάζεται σε μια τράπεζα στη Νέα Υόρκη μετά το 1945 για να διαφύγει του εμφυλίου πολέμου.
Μετά τη νίκη του Μάο Τσετούνγκ το 1949, επιστρέφει στην Κίνα και το 1955 ανατίθεται σ' αυτόν, ως ερασιτέχνη γλωσσολόγο, να επεξεργαστεί μια μεταγραφή των ήχων της μανδαρινικής ώστε να διευκολυνθεί η εκμάθησή της: δεν είναι, πράγματι, δυνατό να ξέρει κάποιος πώς να διαβάζει τους χαρακτήρες χωρίς να έχει απομνημονεύσει εκ των προτέρων την προφορά τους.
Η «πινγίν» διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στη διάδοση της μανδαρινικής και στη μείωση του αναλφαβητισμού στη χώρα και αποδείχθηκε ουσιώδους σημασίας για να ενταχθεί η κινεζική γραφή στην πληροφορική.
Σταλμένος στην ύπαιθρο στη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, ο Ζου Γιουγουάνγκ ήταν επίσης μετά τη συνταξιδότησή του σφοδρός επικριτής του κομμουνιστικού καθεστώτος.
«Ειλικρινά δεν έχω τίποτε καλό να πω για τον Μάο Τσετούνγκ», είχε πει το 2015, ηλικίας τότε 109 ετών, σε συνέντευξή του στο Γαλλικό Πρακτορείο, εκφράζοντας τη λύπη του για δύο «χαμένες» δεκαετίες.
Ο διανοούμενος ζούσε σε ένα μικρό διαμέρισμα του Πεκίνου γεμάτο βιβλία. Ο ίδιος είχε εκδώσει μια δεκαριά βιβλία, από τα οποία η λογοκρισία είχε απαιτήσει μεγάλες περικοπές.
Σ' αυτά υπερασπιζόταν σθεναρά κυρίως την ιδέα ότι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που ξεκίνησαν στη δεκαετία του 1980 υπό τον Ντενγκ Σιαοπίνγκ, δεν ήταν τίποτε χωρίς πολιτική αλλαγή.
«Έπειτα από 30 χρόνια οικονομικών μεταρρυθμίσεων, η Κίνα εξακολουθεί να οφείλει να πάρει τον δρόμο της δημοκρατίας, είναι ο μόνος δρόμος», είχε διαβεβαιώσει το Γαλλικό Πρακτορείο ο πιο ηλικιωμένος, αναμφίβολα, διαφωνών του πλανήτη.
Το πρόβλημα δεν είναι ο σημερινός πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος ενίσχυσε πολύ την καταπίεση των διανοουμένων, είχε εξηγήσει μιλώντας νηφάλια, αν και με δυσκολία. «Το πρόβλημα είναι το σύστημα: δεν έχουμε ελευθερία λόγου στην Κίνα».
Είχε ωστόσο υπενθυμίσει ένα δίδαγμα που είχε κληρονομήσει από τα μαύρα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης: «Όταν αντιμετωπίζεις αντιξοότητες, έχεις συμφέρον να είσαι αισιόδοξος. Οι απαισιόδοξοι έχουν την τάση να πεθαίνουν».