Στις 6μ.μ. τοπική ώρα, όταν ανακοινώνονται τα πρώτα exit polls, οι παριστάμενοι ξεσπούν σε χειροκροτήματα και ιαχές θριάμβου. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει μια μικρή απογοήτευση.
Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) είναι δεύτερο κόμμα κι εμφανίζεται σχεδόν να διπλασιάζει τη δύναμη της σε σχέση με το 2021, αλλά οι οπαδοί της ήθελαν να ξεπεράσει κατά πολύ το 20% και να πλησιάσει το πρώτο κόμμα, τους Χριστιανοδημοκράτες, φιλοδοξία που δεν εκπληρώθηκε.
Η τσίκνα από τις ψησταριές έχει μπει μέσα στην αίθουσα όπου έχουν στηθεί γιγαντοοθόνες για την προβολή των αποτελεσμάτων. Πρέτσελ, λουκάνικα και ποτήρια μπίρα διανέμονται στους οπαδούς που έχουν συγκεντρωθεί έξω από το κατάστημα οικιακών ειδών το οποίο έχει διαθέσει το χώρο μπροστά από την είσοδο του. Αστυνομικές δυνάμεις έχουν περικυκλώσει το σημείο κι έχουν ορθώσει προστατευτικά κιγκλιδώματα από το φόβο επεισοδίων. Το επινίκιο πάρτι της AfD στο Πανκαου του Βερολίνου διοργανώθηκε υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας γιατί οι αντιφασίστες είχαν προαναγγείλει αντιδιαδήλωση. Μέχρι χθες το βράδυ τα ΜΜΕ έγραφαν ότι δεν έχει ανακοινωθεί ο χώρος στον οποίο τα στελέχη του κόμματος θα παρακολουθήσουν την εκλογική βραδιά.
Το καθεστώς ημιπαρανομίας στο οποίο υποτίθεται πως λειτουργεί η AfD δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Καθόλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας τα ΜΜΕ τα οποία το κόμμα αποκαλεί «Τύπο του ψεύδους» (Luegenpresse) αφιέρωναν ισότιμο χρόνο στις δραστηριότητες και τους υποψηφίους του, καταρρίπτοντας ενίοτε με fact checking τους ισχυρισμούς των στελεχών του. Στον αντίποδα το ίδιο το κόμμα κατασκεύαζε συχνά ψευδείς ειδήσεις για σκισμένα ψηφοδέλτια ή για παράλειψη των υποψηφίων του από τα ψηφοδέλτια για να αμφισβητήσει το αποτέλεσμα και τη δημοκρατική διαδικασία, εμφανιζόμενο ως θύμα του «συστήματος». «Η καγκελάριος της καρδιάς μας» γράφει μια αφίσα με το πρόσωπο της Αλις Βάιντελ, σαν να υπονοεί ότι ο πόλεμος που δέχεται δεν της επιτρέπει να φτάσει ως την καγκελαρία. Η αλήθεια είναι κάπως διαφορετική: η καμπάνια της υποστηρίχθηκε από τον πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο, τον Ελον Μασκ και τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Τζ.ντ.Βανς. Η ίδια εμφανίστηκε πριν λίγο έτοιμη να μπει σε μια κυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκρατες, «οι οποίοι ούτως ή άλλως αντέγραψαν το πρόγραμμα μας».
Πέντε και μία είναι οι πρώτες παρατηρήσεις από τα έξιτ πολς, όπως ανακοινώθηκαν από τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης.
- Το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα (CDU) δεν ξεπέρασε τον ψυχολογικό πήχυ του 30%. Αυτό έχει σημασία γιατί επιβεβαιώθηκε ότι η αμφιλεγόμενη πρόταση πέντε σημείων του ηγέτη του Φριντριχ Μερτς για το μεταναστευτικό που κατέθεσε στη Βουλή και η οποία υπερψηφίστηκε με τις ψήφους της AfD του στοίχισε εκλογικά. Στις δημοσκοπήσεις το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα φάνηκε να χάνει έδαφος τις αμέσως επόμενες μέρες αλλά στη συνέχεια ανέκαμψε. Η χαμηλή δημοτικότητα του υποψηφίου καγκελαρίου, η ανησυχία για την απειρία του (δεν έχει αναλάβει κυβερνητικό πόστο ξανά και ήταν εκτός πολιτικής για μια δεκαετία) κι η έλλειψη χαρίσματος δεν τον βοήθησαν να καρπωθεί τη γενικευμένη δυσαρέσκεια από την πολιτική του τρικομματικού συνασπισμού του Ολαφ Σολτς. Κι αυτό παρόλο που το ενδιαφέρον ήταν τεράστιο κι η συμμετοχή σε επίπεδα ρεκόρ. Από την πλευρά του ο Σολτς φάνηκε γρήγορα πως είχε παραδώσει τη μάχη. Στη χθεσινή τελευταία του προεκλογική συνάντηση με ψηφοφόρους στην εκλογική του περιφέρεια Ποτσνταμ πόζαρε βαριεστημένα για φωτογραφίες με τους ψηφοφόρους του λέγοντας ξερά «ευχαριστώ» σε όσους του εύχονταν καλή επιτυχία. Οι σοσιαλδημοκράτες (SPD) όντως υπέστησαν συντριβή σε μια ταπεινωτική απόρριψη της κυβέρνησης Σολτς.
- Η AfD σχεδόν διπλασιάζει τα ποσοστά της και γίνεται mainstream. Οπως μου είπε ο υποψήφιος βουλευτής της, Αλεξαντερ Τάσσης, «πλέον δε σκίζουν τις αφίσες μας». Οι αντιδιαδηλώσεις είναι κάπως διεκπεραιωτικές, δεν έχουν τη μαζικότητα και τον παλμό των παλιών εποχών. Η Αλις Βάιντελ προσκαλείται κανονικά στα τηλεοπτικά πάνελ, συμμετέχει σε ντιμπέιτ και σφίγγει τα χέρια των πολιτικών της αντιπάλων. Δηλώνει έτοιμη να συγκυβερνήσει. Η κανονικοποίηση έχει επιτευχθεί. Στις συγκεντρώσεις του κόμματος οι υποστηρικτές προέρχονται από διαφορετικές ηλικιακές και ταξικές ομάδες. Ναι μεν το κόμμα πάει καλύτερα στην ανατολική Γερμανία, στις μεγαλύτερες ηλικίες και στους εργάτες, στην τελευταία που πήγα όμως είδα πολλούς νέους. Δίπλα μου πχ κάθονταν ένα ζευγάρι (ο νεαρός με μακριά μαλλιά και σκουλαρίκι κι εκείνη με γυαλιά και κοτσίδα) που θα μπορούσε κανείς να συναντήσει σε οποιοδήποτε αντιφα στέκι του Βερολίνου. Σε κάθε αναφορά κατά του πολέμου στην Ουκρανία χειροκροτούσαν με πάθος. Ο υποψήφιος βουλευτής κόμματος Ρόναλντ Γκλέιζερ μου εξηγεί ότι το τελευταίο διάστημα υπάρχει μαζική ένταξη νέων, γυναικών και μεταναστών στο κόμμα.
- Η μεγάλη έκπληξη είναι το Die Linke, το αριστερό κόμμα που μετεξελίχθηκε σε ένα μεγάλο πάρτι. Πριν λίγες εβδομάδες το κόμμα έμοιαζε καταδικασμένο να αφανιστεί. Οι δημοσκοπήσεις το εμφανίζαν καθηλωμένο στο 3,2%. Ένα επιθετικό rebranding κι η κινητοποίηση μέρους αριστερών ψηφοφόρων από τη σύμπραξη του Μερτς με το AfD στη Βουλή σε συνδυασμό με τις χλιαρές αντιδράσεις των άλλων κομμάτων κατέστησαν το κόμμα μόδα, κυρίως στους νέους. Δυνατή μουσική, τσάντες με το σλόγκαν «Φορολογήστε τους πλούσιους» και δωρεάν ποτά, μαχητική ρητορική από την 36χρονη ηγέτη Χάιντι Ραιχινεκ, συνεπικουρούμενη από την «αποστολή γκριζομαλληδων» (Mission Silberlocke) στελεχών της παλιάς φρουράς αποδείχθηκαν η ταχύτερη συνταγή επιτυχίας στο πολιτικό μάρκετινγκ.
- Απογοητευτικά είναι τα ποσοστά για τους Πράσινους και την κόκκινη Ζάρα Βαγκενκνεχτ που αποσχίστηκε από το Die Linke για να ιδρύσει το δικό της κόμμα BSW, που χαροπαλεύει με το όριο του 5%. Ηλικιωμένοι χίπηδες, κουρασμένα συνθήματα και σαφής έλλειψη ενθουσιασμού από το ακροατήριο ήταν τα κοινά χαρακτηριστικά των δύο κομμάτων στις προεκλογικές τους συγκεντρώσεις που προανήγγειλαν τις κακές εκλογικές τους επιδόσεις. Οι Πράσινοι πλήρωσαν το πολιτικό κόστος της συμμετοχής στον αντιδημοφιλή κυβερνητικό συνασπισμό του Σολτς, τη δεξιά στροφή τους στο μεταναστευτικό που ενόχλησε ειδικά τη νεολαία του κόμματος και το γεγονός ότι δεν προέταξαν το κλίμα στην προεκλογική τους ατζέντα, αποξενώνοντας την παραδοσιακά ευαίσθητη σε οικολογικά θέματα εκλογική τους πελατεία. Η Βαγκενκνεχτ ψήφισε μαζί με την AfD την πρόταση Μερτς και σε πολλά θέματα έχει παρόμοιες θέσεις με το ακροδεξιό κόμμα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και τα περιοριστικά μέτρα στη διάρκεια του λοκνταουν. Τέλος το διπλό κόστος αρχικά της συμμετοχής στην κυβέρνηση Σολτς ενώ διαφωνούσε σε πάρα πολλά σημεία με τα άλλα δύο κόμματα και στη συνέχεια της υπονόμευσης της με αποτέλεσμα την πτώση της και τις πρώτες πρόωρες εκλογές εδώ και είκοσι χρόνια είναι πιθανό να πληρώσει ο φιλελεύθερος πρώην υπουργός οικονομικών Κριστιαν Λιντνερ. Το κόμμα του, το FDP, δεν είναι βέβαιο ότι θα καταφέρει να ξεπεράσει το όριο του 5% για να μπει στο Μπουντεσταγκ.
- Αν μείνουν εκτός βουλής το FDP και το BSW είναι ευκολότερος ο σχηματισμός μεγάλου συνασπισμού που είναι κι η ιδανική λύση για τον νικητή των εκλογών Φριντριχ Μερτς. Ο εφιάλτης του ήταν μια νέα τρικομματική κυβέρνηση, αποτέλεσμα πολύμηνων διαπραγματεύσεων και συμβιβασμών. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι συζητήσεις με το SPD θα είναι εύκολες. Ο βαθμός εμπλοκής της χώρας στις εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία, η αύξηση των αμυντικών δαπανών και ο τρόπος χρηματοδότησης τους, το μέλλον του φρένου χρέους, η σκληρότερη μεταναστευτική πολιτική που μπορεί να φέρει τη χώρα σε σύγκρουση με την ΕΕ, η σχέση με τις ΗΠΑ, είναι μερικά μόνο από τα ζητήματα στα οποία θα κληθούν να συμφωνήσουν τα δύο μεγάλα κόμματα. Όμως το SPD έχει λιγότερη από τη μισή επιρροή από το CDU και δύσκολα μπορεί να υπαγορεύσει τους όρους συμμετοχής του στην κυβέρνηση. Από την άλλη χωρίς το SPD θεωρείται απίθανο να σχηματιστεί βιώσιμη κυβέρνηση, εκτός αν ο Μερτς συμπράξει με την AfD, κάτι που ως τώρα αποκλείει.
Κι ένας αστερίσκος: Αν αντίθετα μπει στη βουλή το FDP θα πρέπει να θεωρείται βέβαιη η συμμετοχή του στην κυβέρνηση ως φυσικός σύμμαχος του CDU. Τότε περιπλέκεται σημαντικά η κατάσταση αφού θα χρειαστεί τρικομματική κυβέρνηση, δηλαδή σύμπραξη των Χριστιανοδημοκρατών και της FDP είτε με το SPD (συνασπισμός «Γερμανία», λόγω των χρωμάτων των τριών κομμάτων) είτε με τους Πράσινους («Τζαμάικα»).