Οταν η Ντιλάρα εγκατέλειψε την Τουρκία για το Ντουμπάι, εδώ και πέντε χρόνια, οι φίλοι της θεώρησαν ότι έκανε λάθος. Η χώρα κατέγραφε οικονομική ανάπτυξη τύπου Κίνας, η πολιτιστική κίνηση βρισκόταν σε άνθηση και οι σχέσεις με τη Δύση ήσαν εγκάρδιες. Εκτοτε, η κατάσταση έχει αλλάξει πολύ.
Σήμερα, διηγείται τηλεφωνικά η νεαρή γυναίκα, το όνομα της οποίας είναι αλλαγμένο, «οι περισσότεροι από εκείνους τους φίλους μου στέλνουν τα βιογραφικά τους διότι δεν θέλουν να παραμείνουν στην Τουρκία, ιδιαίτερα μετά το δημοψήφισμα» της 16ης Απριλίου για την ενίσχυση των υπερεξουσιών του προέδρου , που θεωρητικά του επιτρέπει την παραμονή στην εξουσία μέχρι το 2029.
Η Ντιλάρα και οι φίλοι της περιλαμβάνονται σε ένα πλήθος Τούρκων υψηλών προσόντων, που έχουν αποφασίσει να μεταναστεύσουν, ένα φαινόμενο που διευρύνεται εδώ και πολλά χρόνια και αποτελεί πλέον σοβαρό πρόβλημα για τη χώρα, σύμφωνα με την Ουλάς Σουνάτα, κοινωνιολόγο ειδικευμένη σε θέματα μετανάστευσης.
Η φυγή αυτών των δραστήριων νέων που προέρχονται από ποικίλους τομείς της τουρκικής οικονομίας θέτει το ερώτημα των οικονομικών, αλλά και των οικονομικο-κοινωνικών, συνεπειών, διότι αυτοί είναι οι κομιστές των «οικουμενικών αξιών όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και η φυγή τους σημαίνει την αποδυνάμωση των αξιών αυτών» στη χώρα, εξηγεί η Ουλάς Σουνάτα.
Το Γαλλικό Πρακτορείο συνάντησε περί τους δέκα Τούρκους που ονειρεύονται να φύγουν ή το έχουν ήδη κάνει. Αιτιολογούν την απόφασή τους με την έλλειψη προοπτικών απασχόλησης στη χώρα τους, με τις επιθέσεις κατά των ατομικών ελευθεριών και τη άνοδο του συντηρητισμού.
Η Τουρκία γνωρίζει ισχυρή ανάπτυξη - 5,1% κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2017- και η Αγκυρα δίνει έμφαση σε μία ισχυρή οικονομία βασισμένη την καινοτομία και τις επενδύσεις.
Ομως το επίπεδο της ανεργίας είναι υψηλό (10,2% του ενεργού πληθυσμού τον Ιούνιο 2017), και ειδικά στους νέους βρίσκεται στο 20,6%, ενώ οι επικρίσεις δείχνουν ένα αβέβαιο μέλλον για την τουρκική νεολαία εξαιτίας του γεγονότος ότι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις έχουν παγώσει.
Ο Ερντογάν δήλωσε στα τέλη του Ιουλίου ότι η διαρροή δυναμικού αφορά το σύνολο των μουσουλμανικών χωρών: «Χάνουμε τους πιο λαμπρούς φοιτητές μας εις όφελος της Δύσης», είπε, αποφεύγοντας να αναφερθεί ειδικά στην Τουρκία.
«Οφείλουμε το συντομότερο δυνατόν να εφαρμόσουμε μέτρα για την παρεμπόδιση αυτής της διαρροής, που ανοίγει τον δρόμο για την ερημοποίηση του κόσμου της επιστήμης και της διανόησης».
Επιλογές
Στην αρχή, η Ντιλάρα, που εργάζεται στον τομέα του ψηφιακού μάρκετινγκ, ήθελε απλώς να εμπλουτίσει το βιογραφικό της με επαγγελματική εμπειρία στο εξωτερικό.
«Ηθελα να επιστρέψω επανειλημμένως, αλλά, κάθε φορά, γεγονότα στην Τουρκία με αποθάρρυναν», διηγείται, αναφερόμενη στην άγρια καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2013 και στο κύμα των τρομοκρατικών επιθέσεων της τελευταίας διετίας.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε με το πογκρόμ που ακολούθησε το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, κατά το οποίο περισσότεροι από 50.000 συνελήφθησαν και 140.000 απολύθηκαν ή τέθηκαν σε διαθεσιμότητα.
Καθηγητής Αγγλικής 33 ετών άρχισε εδώ και λίγους μήνες τις διαδικασίες για να φύγει από τη χώρα του μαζί με την γυναίκα και το παιδί του θεωρώντας ότι «αξίζει καλύτερες συνθήκες ζωής».
«Για ποιον λόγο πρέπει να υποφέρω, αν υπάρχουν καλύτερες επιλογές αλλού; Τι κάνω σε μία χώρα όπου δεν υπάρχει δικαιοσύνη;».
Ενας 26χρονος σκηνοθέτης λέει ότι σκέφτεται να εγκατασταθεί στο Παρίσι. «Δεν υπάρχει πλέον θέση για ανεξάρτητες ταινίες στην Τουρκία», λέει «αφού το υπουργείο Πολιτισμού έχει υπερπολιτικοποιηθεί» και προσθέτει ότι οι επιχορηγήσεις προορίζονται για τους ερντογανικούς σκηνοθέτες.
Η ανησυχία κυριαρχεί επίσης στον πανεπιστημιακό κόσμο, ο οποίος επλήγη ιδιαιτέρως από το πογκρόμ. Πάνω από 5.500 πανεπιστημιακοί παύθηκαν με νομοθετικό διάταγμα, έγραφε τον περασμένο μήνα η Hurriyet.
Σήμερα, ως πανεπιστημιακός, «αν εκφράσω την παραμικρή πολιτική άποψη, παίρνω ρίσκα», δηλώνει τηλεφωνικά 28χρονος Τούρκος που έχει εγκατασταθεί στο Μόντρεαλ, αποφασίζοντας να παραμείνει μετά το διδακτορικό του. «Θα ήταν εξαιρετικά παράτολμο σήμερα να αρχίσω πανεπιστημιακή καριέρα στην Τουρκία».
Η Μερβέ, κάτοχος διδακτορικού στην επικοινωνία, θα φύγει σύντομα για να συναντήσει τον φίλο της, επίσης πανεπιστημιακό, στη Βουδαπέστη. Και οι δύο θεωρούν ότι σήμερα είναι πολύ δύσκολο να κάνουν καριέρα στην Τουρκία. «Ολοι κάνουν επιλογές για το μέλλον τους, κι εγώ αποφάσισα να φύγω».
Εντύπωση φυγής
Ολοι λένε ότι η φυγή στο εξωτερικό είναι όλο και περισσότερο κεντρικό θέμα στις συνομιλίες με τους φίλους τους. Ομως το θέμα μονοπωλεί τις συζητήσεις μεταξύ των πτυχιούχων.
Αυτοί είναι που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν δεκτοί σε άλλη χώρα, εξηγεί η Ουλάς Σουνάτα. «Η φυγή σημαίνει ρίσκα, που μπορούν να αντιμετωπίσουν περισσότεροι πτυχιούχοι».
Αλλωστε η διαδικασία είναι μακρά και δύσκολη.
Ενας ιστορικός, ο οποίος εγκαταστάθηκε πρόσφατα στη Γαλλία αφού δίδαξε επί σειρά ετών σε ένα από τα επιφανέστερα πανεπιστήμια της Τουρκίας, χρειάστηκε να περιμένει τέσσερα χρόνια για να εξασφαλίσει θέση εργασίας στο εξωτερικό.
«Ελπίζω ότι δεν θα χρειαστεί ποτέ να επιστρέψω στην Τουρκία», δήλωσε τηλεφωνικά στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Ενας πολιτικός μηχανικός στην Αγκυρα αναγκάστηκε τελικά με μισή καρδιά να αρχίσει τη διαδικασία για να εγκαταλείψει την Τουρκία, αφού αρνήθηκε επίμονα να ακολουθήσει τους φίλους του στο εξωτερικό: «Αγαπώ τη χώρα μου και δεν θέλω να την αφήσω στα χέρια των συντηρητικών. Έχω την εντύπωση ότι δραπετεύω».