Ο εμβληματικός Εθνομάρτυρας Αθανάσιος Διάκος κατέχει, δικαιωματικώς, περίοπτη θέση στο Πάνθεο των Ηρώων της Εθνεγερσίας του 1821.
Α. Πρότυπο αυτοθυσίας «υπέρ βωμών και εστιών» μετά την «έκρηξη» της Επανάστασης του 1821, ο Αθανάσιος Διάκος όχι μόνο έχει καταγραφεί, με ανεξίτηλα στοιχεία, στις δέλτους της Ιστορίας του Έθνους των Ελλήνων αλλά και «ενσαρκώνει»κορυφαίο παράδειγμα για το πώς εμείς, οι Έλληνες, οφείλουμε να υπερασπιζόμαστε την Ελευθερία μας. Πολλώ μάλλον όταν, όπως η Ιστορία έχει καταδείξει με αμάχητα τεκμήρια, η σχέση των Ελλήνων με την Ελευθερία είναι ουσιαστικώς βιωματική. Υπό την έννοια ότι οι Έλληνες μόνον ελεύθεροι μπορούμε να υπάρξουμε, να υπερασπισθούμε την αξία μας και ν’ αναπτύξουμε ελευθέρως την προσωπικότητά μας.
Β. Με βάση τ’ ανωτέρω, αισθάνομαι ιερή συγκίνηση και αποτελεί για μένα εξαιρετική τιμή το ότι συμμετέχω στις εορταστικές εκδηλώσεις στην Μνήμη τουΑθανασίου Διάκου εδώ, στον τόπο όπου κατά την εκδοχή -διότι υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές- των Γκούρα, Περραιβού, Φιλήμονος, Μέντελσον- Μπορτόλντι, Φίνλεϋ και Χέρτσμπεργκ είναι η γενέτειρά του. Και μάλιστα κατά την επέτειο εορτασμού των 200 ετών από την Εθνεγερσία του 1821. Επιχειρώντας ν’ αρθώ στο ύψος των περιστάσεων δεν θα μείνω σε μιαν απλή παράθεση των γεγονότων, από την γέννηση ως την θυσία του Εθνομάρτυρα Αθανασίου Διάκου. Όλως αντιθέτως, θα προσπαθήσω ν’ αξιοποιήσω τα γεγονότα αυτά προκειμένου ν’ αναδείξω την ιστορική του παρακαταθήκη ως δείκτη πορείας για όλους τους Έλληνες, και δη ως «κτήμα ες αεί» και όχι ως «αγώνισμα ες το παραχρήμα ακούειν», κατά Θουκυδίδη.
Ι. Η πορεία του Αθανασίου Διάκου προς το «θυσιαστήριο» του υπέρ Πατρίδος Αγώνα.
Το πραγματικό όνομα του Αθανασίου Διάκου ήτανΑθανάσιος Γραμματικός -ή Μασσαβέτας, που συνιστά την απόδοση στα οθωμανικά του όρου «γραμματικός»- το οποίο «επικαλύφθηκε» από την μετέπειτα δράση του ως κληρικού- αγωνιστή που αφιερώθηκε στην ευόδωση της Εθνεγερσίας του 1821.
Α. Τα πρώτα χρόνια.
Γενέτειρα του Αθανασίου Διάκου, κατά μίαεκδοχή, είναι η Άνω Μουσουνίτσα της Φωκίδας. Γι’ αυτό και το χωριό μετονομάσθηκε, το 1959, προς τιμήν του «Αθανάσιος Διάκος», ενώ με πρωτοβουλία του Νικολάου Πλαστήρα στήθηκε εδώ, το 1922, ο αδριάντας του, με την ευκαιρία της τότε επετείου των 100 ετών από την Εθνεγερσία του 1821.
1. Ο Αθανάσιος Διάκος γεννήθηκε το 1788 και από πολύ ενωρίς έδειξε την κλίση του προς το ιερατικό σχήμα. Σε ηλικία 12 ετών η μητέρα του τον έστειλε στο γειτονικό Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, στην Αρτοτίνα Φωκίδας, προκειμένου να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του. Εκάρη μοναχός σε ηλικία 17 ετών και λίγο αργότερα χειροτονήθηκε διάκονος. Κατά πληροφορίες της εποχής -και κατά την επικρατέστερη άποψη- στην Μονή όπου υπηρετούσε κάποιος τούρκος πασάς προσέβαλε την τιμή του και ο Αθανάσιος Διάκος, στην αψιμαχία που επακολούθησε, τον σκότωσε. Εξ αυτού του λόγου κατέφυγε στην γύρω ορεινή περιοχή και έδρασε ως Κλέφτης. Λίγο μετά συνελήφθη και οδηγήθηκε στον διοικητή του Λιδωρικίου, απ’ όπου σύντομα απέδρασε και κατευθύνθηκε στο λημέρι του περιώνυμου Κλέφτη Τσαμ Καλόγερου.
2. Ως Κλέφτης, ο Αθανάσιος Διάκος διακρίθηκε γρήγορα σε πολλές συμπλοκές με τους Τούρκους. Σχημάτισε δικό του «μπουλούκι» και συνεργάσθηκε με τα «μπουλούκια» των Γούλα και Σκαλτσοδήμου. Την εποχή εκείνη ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων έκανε σχέδια κατά του Σουλτάνου και ζήτησε την συνδρομή Ελλήνων Κλεφτών, μεταξύ αυτών και του Σκαλτσοδήμου, ο οποίος έστειλε στην θέση του τον Αθανάσιο Διάκο. Εκεί ο Αθανάσιος Διάκος έμεινε μεταξύ 1814-1816 και γνώρισε από κοντά και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία.
Β. Ο «Γολγοθάς» προς το Μαρτύριο.
Ονομαστός Αγωνιστής πια πήρε μέρος στην μάχη για την απελευθέρωση της Λιβαδειάς, στις 4 Απριλίου 1821. Εξαιρετικά ανήσυχος για τις εξελίξεις στην περιοχή, ο Σουλτάνος διέταξε τον Χουρσίτ πασά να παρέμβει.
1. Εκείνος έστειλε ενισχύσεις υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ πασά και τον Ομέρ Βρυώνη, με την διαταγή να καταστείλουν την Επανάσταση, αρχικώς στηνΡούμελη και μετά στην Πελοπόννησο. Απέναντι στο τουρκικό στράτευμα ανέλαβαν την υπεράσπιση των «κεκτημένων» της Επανάστασης ο Αθανάσιος Διάκος, ο Πανουργιάς και ο Δυοβουνιώτης. Ο Αθανάσιος Διάκος ανέλαβε την φύλαξη της, μεγάλης στρατηγικής σημασίας,γέφυρας της Αλαμάνας, στον Σπερχειό ποταμό.
2. Κατά τις μάχες που ακολούθησαν, ο Αθανάσιος Διάκος απέρριψε κατηγορηματικά τις προτάσεις περί παράδοσης που του έγιναν. Με το ολιγάριθμο στράτευμά του -θυμίζοντας το έπος των 300 του Λεωνίδα στις διπλανές Θερμοπύλες- αγωνίσθηκε μέχρις εσχάτων. Τραυματίσθηκε βαριά, συνελήφθη και βασανίσθηκε αγρίως. Ημιθανής μεταφέρθηκε στην Λαμία. Εκεί, και σύμφωνα με τις πληροφορίες της εποχής, μ’ εντολή του πασά ΚοσέΜεχμέτ -ανώτερου ιεραρχικώς του Ομέρ Βρυώνη, που κατά κάποιο τρόπο σεβόταν τον Αθανάσιο Διάκο- ολοκληρώθηκε το μαρτύριό του, με ανασκολοπισμό. Μαρτύριο που έχει βαθιά χαραχθεί στην συλλογική μνήμη του Έθνους των Ελλήνων. Οι τούρκοι πέταξαν το λείψανο του Ήρωα σ’ ένα χαντάκι, όπου οι χωρικοί της περιοχής το βρήκαν και το έθαψαν μ’ ευλάβεια. Ο τόπος ταφής του Αθανασίου Διάκου ανακαλύφθηκε μόλις το 1881, από τον αντισυνταγματάρχη Ρούβαλη. Το 1886 έγινε το πρώτο επίσημο μνημόσυνο του Αθανασίου Διάκου και τοποθετήθηκε η προτομή του. Με πρωτοβουλία της Ηγεσίας των Ενόπλων μας Δυνάμεων απονεμήθηκε, ως ελάχιστο δείγμα τιμής, μετά θάνατον στον Αθανάσιο Διάκο ο βαθμός του Στρατηγού.
II. Ο Αθανάσιος Διάκος ως Εθνικό Σύμβολο εκπλήρωσης του Χρέους προς την Πατρίδα.
Ο Αθανάσιος Διάκος έφυγε από την ζωή ως Εθνομάρτυρας, με όλη την σημασία του όρου, στις 24 Απριλίου 1821, μία μέρα πριν συμπληρωθεί ο πρώτος μήνας της Εθνεγερσίας του 1821, σε ηλικία μόλις 33 ετών. «Παράξενη σύμπτωση», αν αναλογισθεί κανείς ότι σε αυτή την ηλικία «αφήκε το πνεύμα», πριν αναστηθεί μετά τριήμερον, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός και πέθανε, στις 10 Ιουνίου, του 323 π.Χ στην Βαβυλώνα, ο Μέγας Αλέξανδρος. Άφησε πίσω του όμως, ως «κτήμα ες αεί» όπως τόνισα, μεταξύ άλλων και ένα μέγιστο παράδειγμα για το Έθνος των Ελλήνων, πρωτίστως προς την κατεύθυνση της υπεράσπισης της Πατρίδας και της Ελευθερίας, ακόμη και με το τίμημα της ζωής καθενός.
Α. «Για του Χριστού την Πίστη την Αγία»…
Τα στοιχειώδη βιογραφικά στοιχεία, τα οποία προεκτέθηκαν, αρκούν για να καταδείξουν ότι ο Αθανάσιος Διάκος, μέσ’ από το Μαρτύριό του που παραπέμπει στα μαρτύρια των πρώτων Χριστιανών κατά την εποχή των ρωμαϊκών διωγμών, θυσιάσθηκε για την υπεράσπιση της Χριστιανικής Πίστης και για την εδραίωση της Ελευθερίας της Πατρίδας.
1. Με άλλες λέξεις, το Μαρτύριο του Αθανασίου Διάκου παραπέμπει ευθέως στο μέγα πρόταγματων Αγωνιστών της Εθνεγερσίας του 1821, δηλαδή στον υπέρ πάντων Αγώνα «για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία». Ο στίχος αυτός, που μάλλον συμπυκνώνει, σύμφωνα με την παράδοση, προγενέστερη ιστορική ρήση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ανήκει στον Σάμιο ποιητή και Αγωνιστή του 1821, Γεώργιο Κλεάνθη. Και εδώ οφείλω να διευκρινίσω ότι ο υπέρ Πίστεως Αγώνας των Ελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821 δεν σχετίζεται μόνο με την άρρηκτη σχέση, η οποία τους συνέδεε με την Χριστιανική Πίστη. Είναι ανάγκη να επισημανθεί, επιπροσθέτως, ότι η Χριστιανική Πίστη αποτελούσε την εποχή εκείνη και τον βασικό συνεκτικό δεσμό των αγωνιζόμενων Ελλήνων, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια της Εθνεγερσίας αλλά και ως την τελική ίδρυση του Νεώτερου Ελληνικού Κράτους, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830. Και για την ακρίβεια, πριν διαμορφωθεί,θεσμικώς και πολιτικώς, η ιδιότητα του Έλληνα Πολίτη με την ίδρυση του Νεώτερου Ελληνικού Κράτους, η Χριστιανική Πίστη ήταν εκείνη που «έδενε», κατά κύριο λόγο, τους αγωνιζόμενους Έλληνες υπέρ της Ελευθερίας για την οριστική αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Κάτι το οποίο αποδεικνύει, επιπλέον -και μάλιστα με αδιάσειστα ιστορικώς στοιχεία- την αγαστή συμπόρευση της Εκκλησίας στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821, με αφετηρία την 25η Μαρτίου 1821, όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το Ιερό Λάβαρο της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα.
2. Έτσι δικαιολογείται πλήρως και το γεγονός ότι,ευθύς εξ’ αρχής, τα Ελληνικά Συντάγματα, από τα δύο πρώτα προσωρινά ως το οριστικό Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827, το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος κατά την εν Τροιζήνι Γ΄ΕθνικήνΣυνέλευσιν» -παράδοση που, άλλωστε, διατηρείται, ως αναλλοίωτη ιστορική αλήθεια, σε όλα τα μετέπειτα Συντάγματα- έχουν ως «προμετωπίδα» την επίκληση της «Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος». Κυρίως όμως πρέπει εδώ να καταστεί σαφές, σ’ επίρρωση των όσων ήδη επισημάνθηκαν για την σημασία της Χριστιανικής Πίστης στην ευόδωση της Εθνεγερσίας του 1821, ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο πως κυρίως τα δύο πρώτα προσωρινά Συντάγματα -ήτοι το Σύνταγμα της Επιδαύρου, του 1822, το «ΠροσωρινόνΠολίτευμα της Ελλάδος κατά την εν Επιδαύρω Α΄ Εθνικήν Συνέλευσιν» και του Άστρους, του 1823, ο «Νόμος της Επιδαύρου, ήτοι ΠροσωρινόνΠολίτευμα της Ελλάδος κατά την εν ΆστρειΒ΄Εθνικήν Συνέλευσιν»- στην ίδια παράγραφο, την β΄, επιφύλασσαν την ιδιότητα του Έλληνα αποκλειστικώς στους Έλληνες Χριστιανούς. Συγκεκριμένα, κατά την διατύπωση της ως άνω παραγράφου β΄: «Όσοι αυτόχθονες της Επικρατείας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες, και απολαμβάνουν άνευ τινός διαφοράς όλων των πολιτικών δικαιωμάτων». Απλώς στην παράγραφο β΄ του Συντάγματος του Άστρους -και πάλι όμως με βασικό γνώμονα την Χριστιανική Πίστη- προστέθηκε εδάφιο β΄ ως εξής: «Ομοίως Έλληνες εισί, και των αυτών δικαιωμάτων απολαμβάνωσιν, όσοι έξωθεν ελθόντες, και την Ελληνική φωνήνπάτριον έχοντες, και εις Χριστόν πιστεύοντεςζητήσωσι, παρρησιαζόμενοι εις τοπικήν Ελληνικής Επαρχίας Αρχήν, να εγκαταριθμηθώσι δι’ αυτής εις τους πολίτας Έλληνας».
Β. … «Και της Πατρίδος την Ελευθερία».
Στην Αλαμάνα, ο Αθανάσιος Διάκος «σφράγισε»την μέχρις αυτοθυσίας αφοσίωσή του στην Ελευθερία. Η έμπρακτη απάντησή του στην πρόσκληση και πρόκληση των τούρκων να παραδοθεί, απάντηση του γενναίου απέναντι στον ιταμό, ήταν πλήρως ευθυγραμμισμένη με την πεμπτουσία του ανυπέρβλητου προτάγματος των Αγωνιστών της Εθνεγερσίας του 1821: «Ελευθερία ή Θάνατος». Αυτή η ηρωική στάση του Αθανασίου Διάκου είναι ένα ακόμη απαράμιλλο «δείγμα γραφής» του πώς και γιατί, όπως ήδη τόνισα, η σχέση του Έθνους των Ελλήνων με την Ελευθερία είναι, κυριολεκτικώς, βιωματική. Υπό την έννοια ότι για τους Έλληνες, διαχρονικώς, η μοίρα του Ανθρώπου είναι αρρήκτως συνδεδεμένη με την υπεράσπιση της αξίας του και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του μέσα σε συνθήκες Ελευθερίας.
1. Το πόσο αυτή η βιωματική σχέση των Ελλήνων με την Ελευθερία είναι βαθιά και διαχρονική με πορεία αιώνων, προκύπτει από την ίδια την αδιάσπαστη πορεία του αδάμαστου και ελεύθερου Ελληνικού Πνεύματος, ιδίως από την Κλασσική Αρχαιότητα που είχε ως αφετηρία τον 6ο αιώνα π.Χ. Αυτό το ελεύθερο Ελληνικό Πνεύμα όχι μόνο ενέπνευσε τους αγώνες των Αρχαίων Ελλήνων κατά του δεσποτισμού της Ανατολής, αλλά και υπήρξε η «μήτρα» της δημιουργίας της Επιστήμης, μέσ’ από την μετατροπή της πληροφορίας σε γνώση και της γνώσης σε «Σοφία». Ουδείς μπορεί ν’ αμφισβητήσει σήμερα ότι η Ανθρωπότητα, στο σύνολό της, οφείλει σε αυτό το αδάμαστο και ελεύθερο Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα την ανεκτίμητη εκείνη παρακαταθήκη, πάνω στην οποία βασίσθηκε, σε πολύ μεγάλο βαθμό, η μετέπειτα όλη επιστημονική δημιουργία. Μια δημιουργία, η οποία ακόμη και στις μέρες μας «τρέφεται» και εμπνέεται, ως προς την μέθοδο και τον προσανατολισμό της, από τις ρίζες του επιστημονικού «θαύματος», που συντελέσθηκε στις ακτές της Ιωνίας, με κύρια εστία την Μίλητο.
2. Όπως υπαινίχθηκα ήδη, το αδάμαστο και ελεύθεροΕλληνικό Πνεύμα των Αρχαίων Ελλήνων συνέβαλε τα μέγιστα, ώστε οι Πρόγονοί μας ν’ αντισταθούν στην «επέλαση» του δεσποτισμού των Μήδων και να καταγάγουν τον θρίαμβο του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας. Τον θρίαμβο, ο οποίος διαμόρφωσε το όριο μεταξύ Ανατολής και Δύσης όχι ως στοιχείο διαχωρισμού και διάκρισης των Λαών και των Ανθρώπων, αλλά ως «ανάχωμα» υπεράσπισης της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας απέναντι στην δεσποτική νοοτροπία που οδηγούσε, μοιραίως, στην διαιώνιση μιας κατάστασης καταστροφικής για την ανθρώπινη υπόσταση υποταγής και, εν τέλει, δουλείας.
3. Αυτό το αδάμαστο και ελεύθερο Πνεύμα των Προγόνων μας έσφιζε και στην ψυχή των Αγωνιστών της Εθνεγερσίας του 1821. Και «έσφιζε» όχι μόνο με την μορφή της αφοσίωσης στο ιδανικό της Ελευθερίας αλλά και με την, οπωσδήποτε συμπληρωματική, μορφή της ανάγκης θεμελίωσης του Νεώτερου, αυτόνομου και ανεξάρτητου, Ελληνικού Κράτους πάνω στις αντηρίδες της Δημοκρατίας. Περί τούτου, ήδη τα δύο πρώτα προσωρινά Συντάγματα αλλά και το πρώτο οριστικό Σύνταγμά μας -στα οποία ήδη έγινε αναφορά- μαρτυρούν αψευδώς. Ταυτοχρόνως, το όραμα της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας, που ενέπνευσε και εμψύχωσε τους Αγωνιστές της Εθνεγερσίας του 1821 -όραμα το οποίο υπηρέτησε, με τους αγώνες του και με την θυσία του, ο Αθανάσιος Διάκος- πρέπει ν’ αποτελούν την ασφαλή «πυξίδα» μας στο μέλλον, προς την κατεύθυνση της εκπλήρωσης και του δικού μας Εθνικού Χρέους.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας την απότιση φόρου τιμής στον κορυφαίο Αγωνιστή της Εθνεγερσίας του 1821, τον Εθνομάρτυρα Αθανάσιο Διάκο, επιτρέψατέ μου ν’ αναφερθώ σε κάποιες από τις πτυχές -κατά την εκτίμησή μου τις πιο κρίσιμες στους σημερινούς καιρούς- αυτού του Εθνικού μας Χρέους. Η εμπειρία του παρελθόντος, υφ’ όλες της τις εκφάνσεις, προσδιορίζει, σε μεγάλο βαθμό, και το μέγεθος των ευθυνών μας μπροστά στο δύσκολο μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας, καθώς και τους γενικούς άξονες των προτεραιοτήτων, τις οποίες οφείλουμε να υιοθετήσουμε, υπό όρους σύμπνοιας, ενότητας και συνέχειας. Δοθέντος ότι αυτή η εμπειρία μας διδάσκει, μεταξύ άλλων, πως μόνο χτίζοντας πάνω στα θετικά του χθες, το Εθνικό μας Οικοδόμημα μπορεί να διασφαλίσει την απαραίτητη θεσμική και πολιτική του «στατικότητα» ως προς τις, ήδη ορατές, προκλήσεις του αύριο. Ουδεμία Χώρα, και ιδίως Χώρα με τις ιστορικές καταβολές της Ελλάδας και του Ελληνικού Έθνους, μπορεί να πορευθεί με ασφάλεια στο μέλλον του δύσκολου κόσμου που μας περιβάλλει, δίχως να έχει θωρακίσει προηγουμένως το Εθνικό της κύρος. Και για τη Χώρα μας, τούτο επιβάλλει, πρωτίστως:
Α. Την άνευ υπαναχωρήσεων και υποχωρήσεων και υπό όρους αρραγούς ενότητας υπεράσπιση, με κάθε μέσο και κάθε θυσία, όλων, ανεξαιρέτως, των Εθνικών μας Θεμάτων και των Εθνικών μας Δικαίων, πάνω στην στέρεη βάση του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου και των αντίστοιχων αποφάσεων των αρμόδιων οργάνων των Διεθνών Οργανισμών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιδίως δε στους συχνούς, δυστυχώς, δισταγμούς των ως άνω οργάνων ν’ ανταποκριθούν στο δικό τους χρέος, η Ελλάδα οφείλει ν’ απαντά καθιστώντας, αδιαλείπτως, σαφές ότι δεν είναι διατεθειμένη να υποχωρήσει, ούτε κατ’ ελάχιστο, από τις θέσεις που της αναλογούν κατά την πλήρη εφαρμογή της Διεθνούς και της Ευρωπαϊκής Νομιμότητας. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται, οπωσδήποτε, και η επίλυση του Κυπριακού -το οποίο αποτελεί διεθνές και ευρωπαϊκό ζήτημα- όχι μόνον διότι η Κύπρος είναι αναπόσπαστο τμήμα του Ελληνισμού. Αλλά και διότι στο πεδίο της δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού «δοκιμάζονται» οι θεσμικές και πολιτικές «αντοχές» τόσο του Διεθνούς όσο και του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Β. Την διαδραμάτιση πρωταγωνιστικού ρόλου στο, παγκόσμιας εμβέλειας, εγχείρημα της ολοκλήρωσης του Ευρωπαϊκού Οικοδομήματος μέσω της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Έτσι ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να διαδραματίσει, από την πλευρά της, και τον πλανητικό ρόλο που της αναλογεί, κατά την Δημοκρατία της και τον Πολιτισμό της, κυρίως αναφορικά με την εμπέδωση του Ανθρωπισμού, της Ειρήνης, της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης, κατ’ εξοχήν δε της Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Ένας τέτοιος πρωταγωνιστικός ρόλος αναλογεί δικαιωματικώς στην Ελλάδα, αφού η ίδια του η υφή δεν συναρτάται με την έκταση του εδάφους της και το μέγεθος του πληθυσμού της αλλά, κατά κύριο λόγο, με το παρελθόν της ως κοιτίδας της Δημοκρατίας και του Ελληνικού Πολιτισμού, που συνιστούν, κυριολεκτικώς, «θεμέλια» της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας και του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.
*Το άρθρο του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας και Επίτιμου Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Προκοπίου Παυλοπούλου, είναι απο το κείμενο της ομιλίας του κατά τον εορτασμό για τα 200 χρόνια από την Εθνεγερσία του 1821 και την θυσία του Εθνομάρτυρα Αθανασίου Διάκου -τον οποίο οργάνωσε η Κοινότητα Αθανασίου Διάκου του Δήμου Δελφών- με θέμα «Αθανάσιος Διάκος, ο εμβληματικός Εθνομάρτυρας της Εθνεγερσίας του 1821»