Συνταρακτικές εικόνες προσφύγων, κυρίως από τη Μέση Ανατολή, που οδηγούνται από τη λευκορωσική αστυνομία στα σύνορα με την Πολωνία ταράζουν την Ευρώπη. Οι Λευκορώσοι φρουροί παρακολουθούν τους πρόσφυγες να κόβουν τα συρματοπλέγματα και να περνούν στην Πολωνία - ελπίζοντας από εκεί να φτάσουν στη Γερμανία.
Η Λιθουανία, που αντιμετωπίζει ανάλογο κίνδυνο, κήρυξε την Τρίτη τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι σκηνές αυτές αποτυπώνουν την κλιμάκωση μιας κρίσης που άρχισε το καλοκαίρι. Χιλιάδες πρόσφυγες πέρασαν στη Γερμανία, αλλά πολλοί από αυτούς απωθήθηκαν πίσω στη Λευκορωσία. Πολλοί πέθαναν από το κρύο στα δάση που βρίσκονται στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία.
Η κατάσταση αυτή είναι απεχθής. Και υπαίτιος είναι ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο ηγέτης ενός «γκανγκστερικού κράτους» όπως ανακοίνωσε η ΕΕ. Πίσω από αυτόν βρίσκεται ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, που υπέγραψε μια συμφωνία με τη Λευκορωσία στον στρατιωτικό και τον οικονομικό τομέα.
Οι στόχοι του Λουκασένκο είναι τρεις: να στρέψει την προσοχή μακριά από τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, να αποσταθεροποιήσει την Πολωνία και τη Λιθουανία και να προκαλέσει αναταραχή στην Ευρώπη. Δυστυχώς τα πετυχαίνει και τα τρία, έστω κι αν η ΕΕ στηρίζει το δικαίωμα της Βαρσοβίας να υπερασπιστεί τα σύνορά της. Η Πολωνία και η Ευρώπη πρέπει όμως να συντονιστούν ακόμη καλύτερα.
Η ιστορία άρχισε πέρυσι, όταν ο Λουκασένκο στράφηκε εναντίον της αντιπολίτευσης φοβούμενος ότι θα έχανε τις προεδρικές εκλογές. Τον Μάιο, το καθεστώς απήγαγε ένα επιβατικό αεροσκάφος ώστε να συλλάβει έναν δημοσιογράφο. Μετά την επιβολή κυρώσεων από την Ευρώπη, λευκορωσικά αεροπλάνα άρχισαν να μεταφέρουν πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή και άλλες περιοχές με την υπόσχεση ότι θα τους δινόταν ένα εισιτήριο για την Ευρώπη. Με το αζημίωτο φυσικά: άνθρωποι που φεύγουν από τη φτώχεια και τις συγκρούσεις πληρώνουν χιλιάδες δολάρια για ένα «ταξίδι στα αξιοθέατα» που ελπίζουν ότι θα τους οδηγήσει σε μια καλύτερη ζωή.
Η πολωνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει ένα δίλημμα. Να δεχθεί τους πρόσφυγες και να ενθαρρύνει τον Λουκασένκο να στείλει κι άλλους ή να τους στείλει πίσω παραβιάζοντας τους διεθνείς κανόνες; Η πολωνική κοινωνία έχει διχαστεί. Άλλοι καταγγέλλουν τους πρόσφυγες κι άλλοι τρέχουν στα σύνορα να τους βοηθήσουν.
Η πολωνική κυβέρνηση θέλει να χτίσει ένα τείχος σαν αυτό που σχεδίαζε ο Τραμπ και για τον σκοπό αυτό έχει στείλει στα σύνορα 15.000 στρατιώτες. Κάθε βράδυ, οι στρατιώτες συγκρούονται με τους απελπισμένους πρόσφυγες, με αποτέλεσμα να στιγματίζεται η εικόνα της Πολωνίας.
Τα ξενοφοβικά αισθήματα στην Πολωνία δεν είναι κάτι καινούργιο. Το 2015, το κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης ανέλαβε την εξουσία εκμεταλλευόμενο τους φόβους τού πληθυσμού για τους πρόσφυγες. Οι τακτικές αυτές εξακολουθούν δυστυχώς να χρησιμοποιούνται. Το κόμμα χρησιμοποιεί το «ανθρώπινο κύμα» του Λουκασένκο για να συσπειρώσει τη βάση του. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί για τους πρόσφυγες είναι άθλια. Εκείνοι δεν φταίνε, όμως, που προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή τους ούτε γνωρίζουν ότι χρησιμοποιούνται ως πιόνια σε μια ευρύτερη σύγκρουση.
Ο Λουκασένκο ελπίζει ότι ο εκβιασμός του θα οδηγήσει στο τέλος των κυρώσεων. Η ΕΕ, αντιθέτως, πρέπει να τις εντείνει. Διπλωματικές και οικονομικές πιέσεις πρέπει να ασκηθούν σε εταιρείες που λαμβάνουν μέρος στην εμπορία ανθρώπων. Όσο για τους πρόσφυγες, όσοι περνούν στην Πολωνία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με βάση τις διεθνείς και ανθρωπιστικές αρχές.
*Η Μαγκνταλένα Μιεσνίτσκα είναι Πολωνή συγγραφέας.