Στις 18 Νοεμβρίου 1916 (με το παλαιό ισχύον τότε ημερολόγιο, ή 1 Δεκεμβρίου, με το νέο) είχαμε τα λεγόμενα «Νοεμβριανά», όπως έμειναν έκτοτε στην Ιστορία, που αποτέλεσαν και την κορύφωση του Εθνικού Διχασμού, τουλάχιστον στην πρώτη του φάση, καθώς οι τότε Σύμμαχοι της «Αντάντ» βομβάρδισαν και κατέλαβαν Αθήνα και Πειραιά, όπου σημειώθηκαν μάχες με νεκρούς και τραυματίες και από τις δύο πλευρές.
Ας δούμε την κατάσταση από κοντά.
Το Νοέμβριο του 1916, ενώ παντού μαίνεται ο αιματηρός Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ελλάδα έχει το μοναδικό – παγκόσμιο – φαινόμενο να είναι ένα κράτος, χωρισμένο στα δύο, με ισάριθμες κυβερνήσεις, που μάλιστα αλληλλομισούνται μεταξύ τους. Μία στην Αθήνα, τη «νόμιμη» τρόπον τινά, υπό την επιρροή του ουδετερόφιλου Βασιλέως Κωνσταντίνου και την άλλη στη Θεσσαλονίκη, υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που υποστηρίζεται ασμένως από τους Συμμάχους της «Αντάντ», αφού έτσι και αλλιώς ήθελε να βγει στον πόλεμο, στο πλευρό τους, γι’ αυτό άλλωστε και είχε δημιουργηθεί το δεύτερο «κράτος» με τη δεύτερη κυβέρνηση.
Σε αυτόν τον δυσμενή πολιτικό περίγυρο, στις 3 Νοεμβρίου 1916, οι Αγγλογάλλοι σύμμαχοι της κυβερνήσεως Βενιζέλου, ζήτησαν μετ’ επιτάσεως από την κυβέρνηση των Αθηνών μία πολύ μεγάλη ποσότητα πυρομαχικών για «κάλυψη των επιχειρησιακών τους αναγκών», όπως υποστηρίζουν στο αίτημά τους, ως αντάλλαγμα για την αμαχητί παράδοση του τότε Οχυρού του Ρούπελ, που ήλεγχε τον ρου του ποταμού Στρυμώνα, καθώς και την επίσης αμαχητί παράδοση της Ανατολικής Μακεδονίας στη Βουλγαρία, που – ως γνωστόν – ανήκε τότε στο πλευρό των «Κεντρικών Δυνάμεων», από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο και την κυβέρνησή του, τον Μάιο και τον Αύγουστο του 1916 αντιστοίχως. Το συμμαχικό αίτημα θα απορριφθεί επισήμως από την Αθήνα μετά από ένα τετραήμερο, στις 7 Νοεμβρίου 1916.
Στις 18 Νοεμβρίου 1916, ο επικεφαλής του Συμμαχικού Στόλου Γάλλος Ναύαρχος Φουρνιέ, αντιδρά εντονότατα και καθόλου… «συμμαχικά» στην άρνηση της κυβερνήσεως των Αθηνών να του δώσει τις ποσότητες των πυρομαχικών που ζήτησε.
Ο Συμμαχικός Στόλος καταφθάνει στο Φαληρικό όρμο και συμμαχικά αγήματα αποβιβάζονται στο Φάληρο, όπου και συγκρούονται με τον Ελληνικό Στρατό, που ήταν πιστός στην νόμιμη κυβέρνηση των Αθηνών, αλλά και τους λεγόμενους «Επίστρατους του Κωνσταντίνου», πολίτες δηλαδή, φανατικά φιλοβασιλικούς, οι οποίοι εξοπλίστηκαν και πολέμησαν στο πλευρό του τακτικού Στρατού!
Λίγο αργότερα, η Αθήνα πλήττεται από μαζικά πυρά των σκαφών της Συμμαχικής Μοίρας από το Φαληρικό όρμο! Ο προαναφερθείς ναυτικός βομβαρδισμός θα σταματήσει αργά το βράδυ της ίδιας μέρας, αφού προηγουμένως είχε προηγηθεί συμφωνία μεταξύ του τότε Βασιλέως Κωνσταντίνου με τους πρεσβευτές της «Αντάντ» στην Αθήνα. Οι απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες είναι μεγάλες και για τις δύο πλευρές.
Παρά την παύση των εχθροπραξιών μεταξύ του Ελληνικού Στρατού, πιστού στην κυβέρνηση των Αθηνών και στον Βασιλέα Κωνσταντίνο, και των Συμμάχων, αμέσως μετά ξεσπούν σοβαρότατες ταραχές στην Αθήνα (και όχι μόνο) με τους υποστηρικτές του Βασιλέως να εξαπολύουν άγριες επιθέσεις εναντίον «Βενιζελικών» στόχων (πολιτών, καταστημάτων κλπ). Σπίτια και καταστήματα λεηλατούνται, πολίτες κακοποιούνται στα σπίτια τους ή καταμεσής στους δρόμους, επώνυμοι υποστηρικτές του Βενιζέλου ξευτιλίζονται και διαπομπεύονται δημοσίως, ενώ εγκαταστάσεις Βενιζελικών εφημερίδων καταστρέφονται.
Ενδεικτικό του κλίματος, αλλά και του ότι οι καταστροφές αυτές μόνο «αθώες» δεν ήταν από αγανακτισμένο όχλο, αλλά μάλλον κυβερνητικό σχέδιο ξεκαθαρίσματος λογαριασμών ήταν και το γεγονός ότι ο τότε πρωθυπουργός της κυβερνήσεως των Αθηνών Σπυρίδων Λάμπρος φέρεται ειπών: «Τακτοποιούμε τα του οίκου μας» για να «εξηγήσει» τα όσα θλιβερά γίνονταν στην Αθήνα!
Άμεση όμως ήταν και η αντίδραση της προσωρινής κυβερνήσεως της Θεσσαλονίκης, της «Τριανδρίας», στην κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί στην Αθήνα με τις φοβερές ταραχές, καθώς με ειδικό διάγγελμα στις 25 Νοεμβρίου 1916, θα κηρύξουν έκπτωτο το Βασιλέα Κωνσταντίνο, ενώ ταυτόχρονα οι Συμμαχικές δυνάμεις της «Αντάντ» θα προβούν σε γενικό αποκλεισμό της Αττικής, για τις «αθλιότητες του καθεστώτος των Αθηνών», ως ελέχθη τότε για δικαιολογία, επιβαρύνοντας έτσι κατακόρυφα την ήδη εξαιρετικά κακή κατάσταση της αγοράς, κάτι όμως που προκάλεσε τον ακόμα μεγαλύτερο φανατισμό και αντιπάθεια για τον Βενιζέλο, τους Βενιζελικούς και τους Συμμάχους της «Αντάντ», που αδυνατούσε έτσι να εξασφαλίσει τα προς το ζην ακόμα και σε ημερήσια βάση.
Τα «Νοεμβριανά» δεν επέφεραν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα για τους Συμμάχους. Αυτό επετεύχθη τελικά τον Μάιο-Ιούνιο του 1917, και αφού είχε εκπέσει του θρόνου ο Αυτοκρατορικός Οίκος των Ρωμανώφ στη Ρωσία, ο μοναδικός που υποστήριζε τον Κωνσταντίνο, ύστερα από σκληρό και πολύμηνο ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδος, και μετά από νέο τελεσίγραφο για βομβαρδισμό της Αθήνας και κατάληψη του Πειραιά από το ναυτικό τους, επέβαλαν την έκπτωση από τον θρόνο του Βασιλέως Κωνσταντίνου, ο οποίος έφυγε στο εξωτερικό.
Ακολούθως οι Σύμμαχοι τοποθέτησαν στην Αθήνα έναν Γάλλο Αρμοστή, σαν να ήταν κάποια «αποικία» τους, και επανέφεραν τον Ελ. Βενιζέλο ως πρωθυπουργό ολόκληρης της Ελλάδος, που «ενώθηκε» εκ νέου, σταματώντας έτσι – τουλάχιστον τυπικώς – τον «Εθνικό Διχασμό», με τον χωρισμό της Ελλάδος σε δύο «κράτη», και επιβάλλοντας καθολική επιστράτευση για τη στήριξη της «Αντάντ», ενόψει της επικείμενης πλέον συμμετοχής της Ελλάδος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά το πλευρό της.