Στις 17 Οκτωβρίου 1918 πραγματοποιήθηκε στον κόλπο του Μούδρου της Λήμνου η υπογραφή της λεγόμενης Συνθήκης (ή Συμφωνίας) του Μούδρου, με αντισυμβαλλόμενα μέλη, αφενός τους Συμμάχους της «Αντάντ» (Entente), μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αφετέρου δε της Οθωμανικής Τουρκίας για το τέλος των μεταξύ τους συγκρούσεων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ΠΠ) στο Μακεδονικό μέτωπο και γενικότερα την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Συνθήκη του Μούδρου υπογράφτηκε την επομένη ημέρα 18 Οκτωβρίου 1918 (με το παλαιό ημερολόγιο που ίσχυε τότε ή 30 Οκτωβρίου με το νεότερο), σηματοδοτώντας ουσιαστικώς τη λήξη του πολυαίμακτου Α’ ΠΠ στην περιοχή.
Την εποχή αυτή, οι Σύμμαχοι της «Αντάντ» είχαν ήδη ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων στο Δυτικό Μέτωπο, έναντι των εξαντλημένων Κεντρικών Δυνάμεων, ενώ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και τη Μέση Ανατολή η Οθωμανική αυτοκρατορία, σύμμαχος τους στην περιοχή, να έχει ήδη απολέσει σχεδόν όλες τις κτήσεις της στην περιοχή, μεταξύ των οποίων και την – επίκαιρη σήμερα – Παλαιστίνη που είχε περάσει υπό βρετανική επιρροή και έλεγχο.
Το γεγονός αυτό είχε προκαλέσει μία δυσάρεστη εξέλιξη για την Τουρκία με τη δημιουργία μεγάλων προσφυγικών ροών από τη Μέση Ανατολή προς την Κωνσταντινούπολη, η οποία – ως γνωστόν – ήταν τότε η πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η προαναφερθείσα εξέλιξη υποχρέωσε τον Μέγα Βεζύρη (αντίστοιχο αξίωμα του σημερινού πρωθυπουργού) Ταλαάτ Πασά, να ζητήσει πρώτος ανακωχή των πολεμικών επιχειρήσεων από τους Συμμάχους.
Στις 22 Σεπτεμβρίου 1918, με εντολή του, φτάνουν στην Αθήνα από τη Σμύρνη, δύο Τούρκοι διπλωμάτες, οι οποίοι συναντώνται από τον Πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αθήνα Γκρανβίλ τη σύναψη ανακωχής.
Στις 25 Σεπτεμβρίου, τρεις μέρες αργότερα δηλαδή, ο Γάλλος Στρατηγός Φρανσαί ντ' Εσπεραί, επικεφαλής των Συμμαχικών Δυνάμεων στο Μακεδονικό Μέτωπο, διετάχθη από το Ανώτατο Συμβούλιο της «Αντάντ», να δώσει με τη σειρά του εντολή προς τη βρετανική Στρατιά στη Μακεδονία να κατευθυνθεί τάχιστα προς την Κωνσταντινούπολη.
Αμέσως ο διοικητής της βρετανικής δυνάμεως, αποτελούμενης από ένα σύνολο επτά μεραρχιών, που επιχειρούσε στο μέτωπο της Βουλγαρίας, Στρατηγός Μιλν, κινήθηκε επί του άξονος Αδριανουπόλεως – Δεδέαγατς (σημερινή Αλεξανδρούπολη) με τρεις φάλαγγες, προεςλαύνοντας προς την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μετά από αυτό οι πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία υπήρξαν ραγδαίες. Ο Ταλαάτ Πασάς παύεται από Μέγας Βεζύρης και αντικαθίσταται από τον Αχμέτ Ιζέτ Πασά. Ταυτόχρονα, το Ηνωμένο Βασίλειο όρισε τον ως τότε Διοικητή των Συμμαχικών ναυτικών δυνάμεων στη Μεσόγειο, Ναύαρχο Σόμερσετ Κάλθροπ, ως πληρεξούσιο της «Αντάντ» για τη σύναψη της συνθήκης ανακωχής, που ορίστηκε να γίνει στον όρμο Μούδρου της Λήμνου. Η θέση αυτή βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τα στενά του Ελλησπόντου (Δαρδανελλίων) και εξακολουθούσε να είναι σημαντικότατη ναυτική βάση των Συμμάχων από το 1916 και την ατυχή εκστρατεία της Καλλιπόλεως και μετά.
Όταν όλα αυτά έγιναν γνωστά στην Οθωμανική πλευρά, ο Ιζέτ Πασάς προχώρησε στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με την Αυτοκρατορική Γερμανία, την άμεση απελευθέρωση του αιχμαλώτου Βρετανού Στρατηγού Τσαρλς Τάουνσεντ, ο οποίος ήταν αιχμάλωτος από την πολιορκία της πόλεως Κουτ στο Ιράκ.
Ταυτόχρονα, ο Ιζέτ Πασάς ορίζει τον πρώην αιχμάλωτο Βρετανό Στρατηγό, ως… πληρεξούσιο της Υψηλής Πύλης και αρχηγό της αντιπροσωπείας στην οποία συμμετείχε επισήμως και ο πρώην υποναύαρχος και υπουργός Ναυτικών της Οθωμανικής Τουρκίας Χουσεΐν Ραούφμπεϊ, προκειμένου να μεταβούν στη Λήμνο και να διαπραγματευτούν τη Συνθήκη Ανακωχής!
Πραγματικώς στις 7 Οκτωβρίου 1918, η Οθωμανική αντιπροσωπεία μετέβη στο Μούδρο. Λίγες ημέρες πρωτύτερα, είχε καταπλεύσει στον κόλπο του Μούδρου, προερχόμενη από τη Μάλτα, σημαντική αριθμητικά ναυτική Μοίρα του Βασιλικού Ναυτικού του Ηνωμένου Βασιλείου, με επικεφαλής τον Ναύαρχο Κάλθορπ, ο οποίος αντικατέστησε τον μέχρι τότε Σύμμαχο Ναυτικό Διοικητή Αιγαίου Γάλλο Ναύαρχο Αμέ.
Τι προέβλεπε η «Συνθήκη του Μούδρου»
Η Συνθήκη του Μούδρου», μεταξύ άλλων πολλών, προέβλεπε τα εξής:
- Κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων της «Αντάντ», μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
- Την υποχρέωση του ανοίγματος των Στενών των Δαρδανελλίων, και Βοσπόρου, με την παράδοση των φρουρίων που βρίσκονταν στις δύο εκατέρωθεν αυτών ακτών.
- Την υπόδειξη των σημείων και την έκταση ποντίσεως ναρκών και τορπιλών και παροχή βοήθειας στην αλίευσή τους.
- Τη συγκέντρωση όλων των αιχμαλώτων των συμμάχων και των Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη και άμεση παράδοση αυτών.
- Την παράδοση του Οθωμανικού στρατού και οπλισμού του με άμεση αποστράτευση όλων, εκτός αυτών που ήταν απόλυτα αναγκαίοι για τη φύλαξη των συνόρων και την εσωτερική ασφάλεια.
- Την άμεση παράδοση όλων των πολεμικών πλοίων στους Συμμάχους.
- Τη χρήση κάθε υλικού επανορθώσεως που θα βρισκόταν σε τουρκικό λιμάνι.
- Την εντός μηνός απέλαση οποιουδήποτε Γερμανού ή Αυστριακού υπηκόου από την Οθωμανική επικράτεια.
- Την παροχή δυνατότητος στους Συμμάχους να καταλάβουν, για λόγους ασφαλείας, οποιαδήποτε στρατηγικά σημεία επί του εδάφους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έκριναν εκείνοι, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την Υψηλή Πύλη (=Οθωμανική κυβέρνηση).
- Την ελεύθερη χρήση παντός λιμένος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από συμμαχικά πλοία.
Τα άρθρα 23 και 24 της Συνθήκης αφορούσαν κινήσεις των συμμαχικών δυνάμεων, ενώ το 25ο όριζε το τέλος των εχθροπραξιών το μεσημέρι της μέρας της υπογραφής, η οποία και ήταν η επομένη (18/31 Οκτωβρίου 1918).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνθήκη υπογράφτηκε πάνω στη ναυαρχίδα του Βρετανού Στόλαρχου, το θωρηκτό HMS “Agamemnon”, μεταξύ του πληρεξούσιου των Συμμάχων Ναυάρχου Κάλθορπ και των αντιπροσώπων του Σουλτάνου.
Με την υπογραφή της Συνθήκης του Μούδρου διαπιστώνεται ένας θρίαμβος της βρετανικής, ενώ η υπογραφή της Συνθήκης μόνο από τον Άγγλο Ναύαρχο, προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια των άλλων δύο σημαντικότερων συμμάχων (Γαλλίας και Ιταλίας), που εξέλαβαν την κίνηση αυτή ως κυρίαρχη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ανατολή. Όλα αυτά προκάλεσαν χάος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία σε όλους τους τομείς, γεγονός που την οδήγησε χωρίς δεύτερη κουβέντα στη διάθεση των νικητριών δυνάμεων!