Στις 10 Μαρτίου 1905 σημειώθηκε η επανάσταση του Θερίσου, στα Χανιά της Κρήτης, με πρωταγωνιστή τον Χανιώτη δικηγόρο και μετέπειτα πολλάκις Πρωθυπουργό της Ελλάδος Ελευθέριο Βενιζέλο, εξαιτίας της αυταρχικής πολιτικής του Πρίγκιπος Γεωργίου, ως ύπατου αρμοστή της Κρήτης.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε τη δυσαρέσκεια πολλών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αντιπολιτευτικής μερίδος, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που ζητούσε τη μεταβολή του Συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας.
Στις 10 Μαρτίου 1905 λοιπόν, ο Βενιζέλος ήρθε σε ρήξη με τον Ύπατο Αρμοστή, κηρύττοντας ένοπλο επαναστατικό κίνημα στο χωριό Θέρισο Χανίων, με βασικά αιτήματα των επαναστατών την προώθηση της ενωτικής λύσεως Κρήτης με την Μητέρα - Ελλάδα, την άμεση αντικατάσταση του Ύπατου Αρμοστή και τη ριζική μεταβολή των όρων της εσωτερικής διακυβερνήσεως.
Η αντίδραση του Πρίγκιπος Γεωργίου στόχευε στη διάλυση των επαναστατών, χωρίς, όμως, να επιφέρει κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στην πράξη, καθώς ο Βενιζέλος, με τους στενούς συνεργάτες του, Κωνσταντίνο Μάνο και Κωνσταντίνο Φούμη, συγκέντρωσαν υποστηρικτές τους από ολόκληρο το νησί, οι οποίοι προκάλεσαν κύματα συμπαραστάσεως σε διάφορες περιοχές του νησιού, αγνοώντας το τελεσίγραφο του Πρίγκιπα να διαλυθούν.
Η επανάσταση κατέληξε σε μία σειρά στρατιωτικών συγκρούσεων, παρά την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων για διατήρηση ειρήνης στην περιοχή.
Η αντικατάσταση του Ύπατου Αρμοστή από το συλλογικό σώμα των τεσσάρων προξένων σε νευραλγικές λειτουργικές αρμοδιότητες ενίσχυε τις
προϋποθέσεις για την ανάληψη ενός άμεσου διαλόγου ανάμεσα στην επαναστατική ηγεσία και στις Δυνάμεις.
Στις 15 Νοεμβρίου, μετά από διαπραγματεύσεις, πραγματοποιείται η συνάντηση Βενιζέλου και προξένων, στην Αγία Μονή, που επιβεβαίωσε τη συμφωνία και κατέστησε δυνατό τον τερματισμό της επαναστάσεως.
Στο διάστημα που ακολούθησε, ο Βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Α’, με απόφαση των Δυνάμεων, απέκτησε το δικαίωμα διορισμού του Ύπατου Αρμοστή της
Μεγαλονήσου και, ως εκ τούτου, αντικατέστησε τον Πρίγκιπα Γεώργιο με ένα πολιτικό πρόσωπο, τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, πολιτικό ηγέτη, έμπειρο και μετριοπαθή.
Η επανάσταση του Θερίσου θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές στην ιστορία της Κρήτης, καθώς με αυτήν τέθηκαν ουσιαστικώς, οι προϋποθέσεις για τη μετέπειτα ένωση της νήσου με την Ελλάδα, ενώ ανέδειξαν ταυτοχρόνως την ηγετική προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου, που έκανε έτσι μία εντυπωσιακή είσοδο στην ελληνική επικαιρότητα αλλά και στην πολιτική ζωή του τόπου.
Στοιχεία και φωτογραφίες: ΓΕΣ/ΔΙΣ